Protopresbyter (Dr) Doru Costache Senior Lecturer in Patristic Studies St Andrew's Greek Orthodox Theological College Kingsford Short Course 29 October 2013 APPROACHING ST MAXIMUS THE CONFESSOR’S ANTHROPOLOGY OF HOLINESS

The Book of Difficulties (Ambigua ad Johannem) • Chapter 10.31a.5 – Moses and Elijah side by side with Christ on Tabor • Chapter 41 – The ascension of saintly human being (or a holy couple) to God through all the levels of reality • A common denominator: the virtuous path or the experience of holiness

Difficulty 10.31a MosesElijah the principle or spirit of the lawthe prophetic spirit wisdomkindness knowledgeeducation asceticismcontemplation marriagecelibacy lifedeath timenature material realitiesnoetic realities

Difficulty 10.31a.5 • Contemplating the mysteries of marriage and celibacy (monasticism) through the married Moses and the celibate Elijah. Both ways lead to the mystical adoption by living ‘reasonably’ (=virtuously) according to the divinely set laws: Ἤ π ά λιν τ ά κατ ά τ ό ν γ ά μον κα ί τ ή ν ἀ γαμ ί αν μυστ ή ρια παρ ά τ ῷ Λ ό γ ῳ ε ἶ ναι μανθ ά νοντες δι ά Μωϋσ έ ως, το ῦ δι ά τ ό ν γ ά μον τ ῆ ς θε ί ας ἐ ραστο ῦ γεν έ σθαι δ ό ξης μ ή κωλυθ έ ντος, κα ί δι ά Ἠ λ ί ου, το ῦ παντελ ῶ ς γαμικ ῆ ς συναφε ί ας καθαρο ῦ διαμε ί ναντος, ο ἷ α το ῦ Λ ό γου κα ί Θεο ῦ το ύ ς λ ό γ ῳ τα ῦ τα ἰ θ ύ νοντας, κατ ά το ύ ς θειωδ ῶ ς περ ί α ὐ τ ῶ ν κειμ έ νους ν ό μους, ἑ αυτ ῷ μυστικ ῶ ς ε ἰ σποιε ῖ σθαι κηρ ύ ττοντος.

Difficulty 41 Five Polarities or DivisionsFive Syntheses or Unions 1 uncreated and created5 uncreated and created 2 noetic and sensorial realities 4 noetic and sensorial realities 3 sky and earth 4 paradise and inhabited land 2 paradise and inhabited land 5 male and female1 male and female

Difficulty 41 • The unifying task: … ὁ ἄ νθρωπος, ο ἱ ονε ί σ ύ νδεσμ ό ς τις φυσικ ό ς το ῖ ς καθ ό λου δι ά τ ῶ ν ο ἰ κε ί ων μερ ῶ ν μεσιτε ύ ων ἄ κροις, κα ί ε ἰ ς ἕ ν ἄ γων ἐ ν ἑ αυτ ῷ τ ά πολλ ῷ κατ ά τ ή ν φ ύ σιν ἀ λλ ή λων διεστηκ ό τα τ ῷ διαστ ή ματι, ἵ να τ ῆ ς πρ ό ς Θε ό ν, ὡ ς α ἴ τιον, τ ά π ά ντα συναγο ύ σης ἑ ν ώ σεως ἐ κ τ ῆ ς ἰ δ ί ας πρ ό τερον ἀ ρξ ά μενος διαιρ έ σεως καθεξ ῆ ς δι ά τ ῶ ν μ έ σων ε ἱ ρμ ῷ κα ί τ ά ξει προβα ί νων ε ἰ ς τ ό ν Θε ό ν λ ά β ῃ τ ό π έ ρας τ ῆ ς δι ά π ά ντων κατ ά τ ή ν ἕ νωσιν γινομ έ νης ὑ ψηλ ῆ ς ἀ ναβ ά σεως, ἐ ν ὧ ο ὐ κ ἔ στι δια ί ρεσις…

Difficulty 41 • Completing the task • (1) The virtuous wiping out of all divisive stains from nature by way of a gentle approach …τ ό θ ῆ λυ κα ί τ ό ἄ ρσεν ἰ δι ό τητα τ ῇ περ ί τ ή ν θε ί αν ἀ ρετ ή ν ἀ παθεστ ά τ ῃ σχ έ σει π ά ντη τ ῆ ς φ ύ σεως ἐ κτιναξ ά μενος, ὥ στε δειχθ ῆ να ί τε κα ί γεν έ σθαι κατ ά τ ή ν θε ί αν πρ ό θεσιν ἄ νθρωπον μ ό νον… • (2) Bridging spiritual life and the civilised world by a saintly behaviour …δι ά τ ῆ ς ο ἰ κε ί ας ἁ γιοπρεπο ῦ ς ἀ γωγ ῆ ς… • (3) Ascending through creation by adopting an ‘angelic’ (=monastic lifestyle) …δι ά τ ή ν πρ ό ς ἀ γγ έ λους τ ῆ ς ζω ῆ ς παντ ί τρ ό π ῳ κατ ᾿ ἀ ρετ ή ν… • (4) Reaching an equality with the ‘angels’ (=monastic standards) with reference to knowledge…δι ά τ ή ν πρ ό ς ἀ γγ έ λους κατ ά τ ή ν γν ῶ σιν ἰ σ ό τητα… • (5) Communing with God through love …κτιστ ή ν φ ύ σιν τ ῇ ἀ κτ ί στ ῳ δι ᾿ ἀ γ ά πης ἑ ν ώ σας…

Difficulties 10.31a.5 and 41 • Difficulty 10.31a.5: Moses/marriage and Elijah/celibacy/monasticism; there is room for all • Difficulty 41: one person (Elijah) or a couple (Moses and his wife)? • Holy life and “interiorised monasticism” (Paul Evdokimov)