ΑΡΗΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Κίνητρα και Στρατηγικές για την Αναβάθμιση του Ρυθμιστικού Ρόλου του Κράτους 21 Νοεμβρίου 2005

Ορισμός της Οικονομικής Ρύθμισης Η συστηματική και εξειδικευμένη παραγωγή και εφαρμογή κανόνων για τον έλεγχο του τρόπου λειτουργίας ιδιωτικών και δημοσίων φορέων της οικονομίας με στόχο την εξασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος.

Το Εύρος της Δράσης του Ρυθμιστή «Η τέχνη της ρύθμισης μιας οικονομικής δραστηριότητας απαιτεί λεπτομερή γνώση της λειτουργίας του ρυθμιζόμενου, δυνατότητα τροποποίησης του τρόπου ρύθμισης του ανάλογα με την μεταβαλλόμενη συμπεριφορά του, δυνατότητα επιβολής τακτικών και έκτακτων ελέγχων….» (Landis 1966 [1938])

Η λειτουργική Εξειδίκευση της Ρύθμισης Για την εξυπηρέτηση του ρόλου τους οι ρυθμιστές πρέπει να συνδυάζουν τις ακόλουθες λειτουργίες :  Νομοθετικές (κανονιστικές-εισηγητικές, Rule making)  Ελεγκτικές - δικαστικές (adjudication)  Εκτελεστικές (enforcement)

Τρόποι Ρύθμισης  Δημόσια Ιδιοκτησία  Δημόσια Διοικητική Μονάδα Ρύθμισης  Ανεξάρτητες Ρυθμιστικές Αρχές  Αυτορύθμιση

Τρόποι Ρύθμισης Απουσία Ρύθμισης Αυτορύθμιση Ανεξ.Ρυθμιστική Αρχή Δημόσια Ρυθμιστική Μονάδα R=0 R>0 K>0 K=0 R: πρόσοδος από ρυθμιστική παρέκκλιση Κ: κόστος αποκάλυψης ρυθμιστικής παρέκκλισης

Εγγενείς Αδυναμίες του Ρυθμιστικού Φαινομένου  Ο γενικός και αφηρημένος πολλές φορές πρωτογενής ορισμός του ρυθμιστικού συμφέροντος (ατελές συμβόλαιο) επιτρέπει παρεκκλίνουσες ερμηνείες- εφαρμογές του (ex-ante αδυναμία)  Η δεδομένη ασυμμετρία στην πληροφόρηση και στην κατοχή της απαραίτητης γνώσης υπέρ του εξειδικευμένου ρυθμιστή λόγω του τεχνικού χαρακτήρα της ρύθμισης, οδηγεί σε μειωμένη δυνατότητα ελέγχου του ρυθμιστή από τον εντολέα του (ex-post αδυναμία)

Πολλαπλασιαστές-Κίνητρα Ρυθμιστικής Παρέκκλισης  Διαφορετική αντίληψη της εντολοδόχου ρυθμιστικής μονάδας από τον εντολέα της για το περιεχόμενο του δημοσίου συμφέροντος  Διαφθορά  Η έλλειψη ενδιαφέροντος για την έκβαση της ρύθμισης από την μεριά των εντολέων (νομοθετική – εκτελεστική εξουσία)

Συστατικά Στρατηγικών Βελτίωσης του Ρυθμιστικού Αποτελέσματος Επένδυση στην:  Δύναμη των συλλογικών αξιών σε βάρος ατομικών καιροσκοπικών συμπεριφορών  Διαφάνεια-Συμμετοχή  Εξειδικευμένη γνώση  Ανάγκη καλής επαγγελματικής και ηθικής φήμης στις μακροχρόνιες συναλλαγές

Προληπτικά Μέτρα  Διαπαιδαγώγηση των πολιτών στο σεβασμό και εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος όταν αυτό βραχυπρόθεσμα συγκρούεται με το ατομικό όφελος.  Πολιτικό leadership αφοσιωμένο στη εξυπηρέτηση του δημόσιου ρυθμιστικού συμφέροντος.  Αποκέντρωση του κράτους και προώθηση των συμμετοχικών θεσμών ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος του απλού πολίτη στον ορισμό, την τοπική εξειδίκευση, αλλά και την υλοποίηση του δημόσιου ρυθμιστικού συμφέροντος.  Ανάθεση όλων των σύνθετων έντασης γνώσης και πληροφόρησης ρυθμιστικών αρμοδιοτήτων σε ανεξάρτητες από τον άμεσο έλεγχο της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας αρχές.

Προληπτικά Μέτρα (συνέχεια)  Επαρκής στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών με υψηλής εξειδίκευσης προσωπικό.  Χρήση-αξιολόγηση της επαγγελματικής φήμης των υποψηφίων για την στελέχωση των ανεξάρτητων αρχών.  Επιλογή στελεχών που βρίσκονται στην ανοδική φάση της καριέρας τους ώστε να υπολογίσουν πολύ τις πιθανές επιπτώσεις να δράσουν παραβατικά.

Προληπτικά Μέτρα (συνέχεια)  Στελέχωση των Α.Ρ.Α. από την κυβέρνηση αλλά έγκριση της από αυξημένη πλειοψηφία στο κοινοβούλιο.  Θητεία των Α.Ρ.Α. πέραν της θητείας της Βουλής. Ενισχύετε έτσι η δυνατότητα των στελεχών των ρυθμιστικών αρχών να μην εμπλακούν σε παίγνια εκλογικής σκοπιμότητας για να παραμείνουν στη θέση τους

Μέτρα κατά την Υλοποίηση της Ρύθμισης  Καθιέρωση δικονομικού τύπου διαδικασιών στην άσκηση του ρυθμιστικού έργου: διαδικασίες κατ’ αντιπαράσταση διαβούλευσης με όλους τους εν-δυνάμει ενδιαφερόμενους, γραπτές αιτιολογημένες αποφάσεις, δικαίωμα έφεσης.  Δημοσίευση του σκεπτικού των αποφάσεων των Α.Ρ.Α.  Εξασφάλιση της προσπέλασης των πολιτών στα πρακτικά των συνεδριάσεων των Α.Ρ.Α.  Σύνταξη και δημοσίευση ετήσιου σχεδίου δράσης (action plan)  Διασύνδεση της ρυθμιστικής αρχής με ομόλογες ρυθμιστικές αρχές στο διεθνές περιβάλλον

Μέτρα μετά την Υλοποίηση της Ρύθμισης  Προώθηση αυτό-ενεργοποιούμενων μηχανισμών καταγγελίας φαινομένων αυθαιρεσίας (διευκόλυνση της δυνατότητας καταγγελιών)  Σύνταξη και δημοσίευση ετήσιων απολογιστικών εκθέσεων  Καθιέρωση τακτών κοινοβουλευτικών ακροάσεων των Α.Ρ.Α.  Καθιέρωση ειδικών κοινοβουλευτικών επιτροπών (Watch- dogs) επικουρούμενων από εξειδικευμένο προσωπικό με αποκλειστική αρμοδιότητα την παρακολούθηση της λειτουργίας των Α.Ρ.Α.

 Υπαγωγή των Α.Ρ.Α. σε δικαστικό και οικονομικό έλεγχο.  Δικαίωμα της κυβέρνησης να αποπέμψει ύστερα από έγκριση της Bουλής μέλη ή το σύνολο της Α.Ρ.Α., όχι όμως επικαλούμενη διαφωνία της με απόφαση της.  Δυνατότητα της Βουλής να επαναπροσδιορίσει το περιεχόμενο των αρμοδιοτήτων της Α.Ρ.Α. με αυξημένη πλειοψηφία. Μέτρα μετά την Υλοποίηση της Ρύθμισης (συνέχεια)

Αποτίμηση του Ελληνικού Συστήματος Ρύθμισης  Οι Α.Ρ.Α. συγκροτούνται ως όργανα συνήθως από συνταξιούχους, ή κοντά στη σύνταξη, δικαστικούς, πανεπιστημιακούς, δημοσίους υπαλλήλους  Η θητεία τους δεν υπερβαίνει την θητεία της Βουλής  Oι περισσότερες είναι υπο-στελεχωμένες σε σχέση με την ανάγκη για εξειδικευμένο προσωπικό (συνήθως η στελέχωση γίνεται με μετατάξεις)  Δεν δημοσιοποιούνται τα πρακτικά των συνεδριάσεων  Περιορισμένη δυνατότητα προσπέλασης από τους απλούς πολίτες στις δραστηριότητες των Α.Ρ.Α.

Αποτίμηση του Ελληνικού Συστήματος Ρύθμισης (συνέχεια)  Δεν ακολουθούνται δικονομικού τύπου διαδικασίες στην άσκηση του ρυθμιστικού έργου  Δεν ενθαρρύνεται η διαβούλευση με όλους τους εν δυνάμει ενδιαφερομένους  Οι έλεγχοι στηρίζονται κυρίως σε ενεργοποίηση ύστερα από καταγγελίες και λιγότερο σε ίδιες πρωτοβουλίες των ελεγκτών. Δεν υπάρχουν συστηματικές διαδικασίες που να διευκολύνουν τέτοιες καταγγελίες.  Η Βουλή δεν ασκεί συστηματικά τον ελεγκτικό της ρόλο πάνω στις Ανεξάρτητες Αρχές. Δεν υπάρχουν watchdogs με εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό

Συμπερασματικά Σχόλια  Η ανάθεση της ρύθμισης σε μια δημόσια διοικητική μονάδα είναι λύση περισσότερο ευάλωτη στη διαφθορά.  Οι Α.Ρ.Α., με επαρκές εξειδικευμένο προσωπικό, στηριγμένες σε διαφάνεια και διαβούλευση, παρά το ότι είναι ανεξάρτητες, μπορεί να είναι αποτελεσματικότερες στη ρύθμιση και καλύτερα ελεγχόμενες από τους εντολείς τους.  Ο ex-ante κατά το δυνατό λεπτομερής προσδιορισμός του δημοσίου συμφέροντος περιορίζει την δυνατότητα ρυθμιστικής παρέκκλισης

Συμπερασματικά Σχόλια (συνέχεια)  Η αποκλειστική στήριξη της ρύθμισης στην εκ των υστέρων δυνατότητα επιβολής ποινών για παραβατική συμπεριφορά είναι αναποτελεσματική.  Απαιτείται μια πολυσθενής στρατηγική στηριγμένη σε προληπτικά, κατά την διάρκεια και εκ των υστέρων μέτρα παραγωγής και υλοποίησης της ρύθμισης.