Φύλο, μετανάστευση και δια-εθνικά δίκτυα: Ευρήματα από το ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα Ge.M.IC

Το GeMIC Περίοδος: Χρηματοδότηση: 7ο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την ερευνά της Ε.Ε. Συντονιστής: Εργαστήριο Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου

Εταίροι Βουλγαρία: International Center for Minority Studies and Intercultural Relations (IMIR)International Center for Minority Studies and Intercultural Relations (IMIR) Κύπρος: University of Cyprus (UCY), Department of Education Ιταλία: Alma Mater Studiorum-Università di Bologna (UNIBOL), Department of Politics, Institutions and HistoryDepartment of Education Department of Politics, Institutions and History Ρουμανία: “Dunărea de Jos” University of Galaţi (UDJG), Ισπανία: Consorci Institut d’Infància i Mon Urbà (CIIMU). ΦΥΡΟΜ: “Euro-Balkan” Institute, (EU-BAL), Research Center in Gender Studies Τουρκία: Bilkent University (UBIL), Department of Political Science“Euro-Balkan” Institute, (EU-BAL)Department of Political Science

Ελληνική ομάδα Επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος: Μαρία Στρατηγάκη Μέλη της ερευνητικής ομάδας: Ντίνα Βαΐου, Ιωάννα Βώβου, Αλεξάνδρα Ζαββού, Όλγα Λαφαζάνη, Νέλλη Καμπούρη, Ρούλη Λυκογιάννη, Μαρία Παραδείση, Παύλος Χατζόπουλος, Άννυ Καβαδία Επιστημονικοί Σύμβουλοι: Νίκος Κοκοσαλάκης και Κούλα Κασιμάτη

Εννοιολογικοί και μεθοδολογικοί άξονες  Διαεθνικότητα  Διαπλοκή των κοινωνικών κατηγοριών (intersectionality)  Πρόσληψη της μετανάστευσης ως κοινωνικού κινήματος

Επισφάλεια  H σχέση φύλου και μετανάστευσης εγγράφεται στις κοινωνικές συνθήκες της επισφάλειας  Precacriousness –precarity

Φύλο, επισφάλεια, βία  Οι περιστασιακές, χαμηλά αμειβόμενες και επισφαλείς εργασιακές συνθήκες που βιώνουν οι μετανάστριες και οι μετανάστες σε αυτούς τους τομείς οξύνονται ακόμα περισσότερο από την απουσία καθεστώτος νομιμότητας και την απειλή της απέλασης, η οποία λειτουργεί σαν εργαλείο «εκβιασμού», που τους/τις υποχρεώνει να αποδεχθούν και να παραμένουν εξαρτημένοι/-ες από σχέσεις «εξαναγκαστικής επισφάλειας»  Οι μετανάστριες και οι μετανάστες αποτελούν στόχο βίαιων πράξεων ακριβώς επειδή διαφεύγουν από το κανονιστικό πλαίσιο και όχι επειδή είναι από τη φύση τους αδύναμοι/-ες ή εύκολα εκμεταλλεύσιμοι/-ες  Κυριαρχεί η έμφυλη ουδετερότητα των επίσημων ευρωπαϊκών και εθνικών μεταναστευτικών πολιτικών, καθώς και η αδυναμία των κυβερνητικών φορέων, να διαχειριστούν το ζήτημα της έμφυλης βίας στο εργασιακό πλαίσιο.

Η μεταναστευτική επισφάλεια στον κινηματογράφο  Στη θεματική μελέτη που αφορά την εθνική ταυτότητα και τα ΜΜΕ αναλύθηκαν ταινίες στις οποίες η επισφάλεια αναπαρίσταται ως γενικευμένη συνθήκη απόδρασης των μεταναστριών από τις έμφυλες ανισότητες  Υπάρχουν πολλοί κινηματογραφικοί χαρακτήρες μεταναστριών που καταφέρνουν να επανακτήσουν αυτόνομους χώρους και να επαναδιαπραγματευτούν τους κανονιστικούς ρόλους της μητέρας, της συζύγου ή της ερωμένης.

Το δικαίωμα στην πόλη  Οι πολιτικές κινητοποιήσεις των μεταναστών/- τριών για τα δικαιώματά τους –ειδικότερα αυτές των παράνομων– μετασχηματίζουν αυτή τη συνθήκη της επισφάλειας από πρόβλημα σε δικαίωμα. Οι διεκδικήσεις τους ως επισφαλώς εργαζομένων που, εξαιτίας του ημινόμιμου καθεστώτος τους, δεν μπορούν να συμπεριληφθούν στην εθνική εργατική δύναμη, θεσπίζει μια de facto νέα υποκειμενική θέση για τη διεκδίκηση δικαιωμάτων, πράγμα που δεν εξαρτάται από το τυπικό καθεστώς που διέπει την ιδιότητα του πολίτη.

Μεικτοί γάμοι  Οι επίσημες πολιτικές που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη ευνοούν έμφυλες στρατηγικές που επιτρέπουν στους μετανάστες/-τριες να υπερνικήσουν το παράνομο καθεστώς που τους έχει επιβληθεί. Οι μεικτοί γάμοι μπορούν να αποτελέσουν μια τέτοια στρατηγική, την οποία ακολουθούν προκειμένου να υπερβούν τις συνθήκες επισφάλειας και αβεβαιότητας που μπορεί να σηματοδοτεί το προσωρινό, αβέβαιο ή παράνομο καθεστώς τους.

Πρακτικές ενεργής πολιτειότητας (active citizenship)  Η ιδιότητα του πολίτη συγκροτεί επίσης ένα σύνολο πολιτισμικών, συμβολικών, κοινωνικών και πολιτικών πρακτικών. Παρά την ποικιλία τους, τέτοιες πρακτικές μπορούν να ομαδοποιηθούν ως μορφές «ενεργής πολιτειότητας».  Παράδειγμα αποτελεί η σημασία με την οποία επενδύθηκε από πολλές μετανάστριες στη «θεοσεβούμενη» ένδυση - όπως στη μαντίλα στη Βουλγαρία και την Ιταλία ή στον σταυρό στην Τουρκία. Η δυνατότητα να καταστεί η θρησκευτικότητα ορατή στον δημόσιο χώρο μέσω της ένδυσης –ενάντια στις κυρίαρχες θρησκευτικές ή κοσμικές νόρμες– γίνεται τόπος πολιτικής διεκδίκησης του δημόσιου χώρου με αποτέλεσμα να παράγει δικαιώματα εκεί που δεν υπάρχουν.  Ένα άλλο παράδειγμα που αναδύεται από τα ευρήματα της έρευνας του GeMIC είναι η δημιουργία δικτύων αυτοβοήθειας από Αφρικανές οικιακές βοηθούς στην Αθήνα και τη Λευκωσία. Ενώ οι περισσότερες από αυτές είναι ακόμη παράνομες, καταφέρνουν να βοηθούν και να προστατεύουν η μία την άλλη απέναντι στους εργοδότες και τις εργοδότριες που τις εκμεταλλεύονται και ασκούν βία πάνω τους μέσα σε νοικοκυριά της μεσαίας και ανώτερης τάξης.