Με τα χέρια υψωμένα στο Φώς Ο Όρθρος

Στα ιερά ευαγγέλια βλέπουμε τον Κύριο να ακολουθεί το έθιμο της πρωινής προσευχής. Να σηκώνεται δηλαδή «πρωί έννυχα λίαν» (= τη χαραυγή ) και να προσεύχεται ή να παρατείνει μέχρι το πρωί την νυχτερινή Του προσευχή. (Μαρκ.ά 35 )

Από τους πρώτους χριστιανούς συγγραφείς έχουμε πληροφορίες ότι και οι πιστοί χριστιανοί ακολουθούσαν το παράδειγμα Του Κυρίου και συνήθιζαν να προσεύχονται πρωί , πρίν ανατείλει ακόμη ο ήλιος, είτε ατομικώς είτε ομαδικώς στους τόπους λατρείας των.

Έτσι , σιγά-σιγά διαμορφώθηκε ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΩΙΝΗ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ που περιλαμβάνει ευχές , ύμνους και ιερά αναγνώσματα Εκείνοι που έδωσαν στην ακολουθία του όρθρου όλο τον υμνολογικό πλούτο ήταν οι ΜΟΝΑΧΟΙ.

Αυτή την αρχαία Ακολουθία της Εκκλησίας μας –τον Όρθρο- θα γνωρίσουμε σήμερα καλύτερα

Η ΠΑΛΗ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ ΜΕ ΤΗ ΜΕΡΑ Ο Εξάψαλμος Είναι έξι ψαλμοί , χωρισμένοι σε δυο τριάδες , που μιλούν για την έγερση από τον ύπνο την πρωινή προσευχή για την είσοδο στο ναό του Θεού για το έλεος και τη σωτηρία που περιμένει ο άνθρωπος από το Θεό

Ο εξάψαλμος είναι ο πρώτος στεναγμός του ανθρώπου που νιώθει ότι ζει στον σκοτεινό κόσμο της πτώσεως Το περιεχόμενό του έχει να κάνει με την πτώση –σε αντίθεση με τον εσπερινό που αναφέρεται στην ___________ - Αυτό διότι μόλις ανοίξουμε τα μάτια μας η πρώτη αίσθηση που έχουμε είναι της νύχτας και όχι του φωτός. Βρισκόμαστε στην πιο αδύνατη , στην πιο αβοήθητη στιγμή μας.

Στον Εξάψαλμο ο άνθρωπος της πτώσης εκφράζει την πείνα και δίψα του για το Θεό. Γι’ αυτό και τα πρώτα φώτα του όρθρου είναι τα κεριά , σαν πρόγευση του ηλίου

Η ανατολή του αληθινού φωτός Σε λίγο όμως μέσα στην σκοτεινή και κατανυκτική ατμόσφαιρα χύνεται το Φώς. Στις μονές ανάβουν φώτα και αντηχεί ο χαρμόσυνος στίχος 117ου ψαλμού «Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν. Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου»

Ο ήλιος βγαίνει , διώχνοντας τα σκοτάδια του κόσμου και η Εκκλησία βλέπει στο γεγονός αυτό την Ανατολή του αληθινού φωτός του κόσμου ,τον Υιό του Θεού. Γνωρίζουμε οι πιστοί πως ο λυτρωτής μας ΖΕΙ και πως μέσα στο σκοτάδι της ζωής Εκείνος θα μας αποκαλυφθεί και πάλι

Παρόλο που μας κυκλώνουν οι ζάλες του βίου κάθε πρωί με τον ήλιο που βγαίνει μπορούμε να αναγγείλουμε ωστόσο τον ερχομό του Μεσσία «Ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου»

Με τα χέρια υψωμενα στο φώς Ψαλμοί Το ψαλτήρι το γνωστό υμνολογικό βιβλίο της Π.Διαθήκης απετέλεσε τη βάση για τη διαμόρφωση της Θείας λατρείας . Ο σκελετός κάθε ακολουθίας αποτελείται από ψαλμούς Τόσο ο Κύριος όσο και οι Απόστολοι και αργότερα οι Άγιοι Πατέρες βρήκαν σχεδόν σε κάθε ψαλμό προφητικά στοιχεία που εκπληρώθηκαν κατά γράμμα στο πρόσωπο και το έργο του Χριστού και της Εκκλησίας Του Με το νέο αυτό πρίσμα οι ψαλμοί εκχριστιανίζονται

Ωδές (ύμνοι) Ωδές των αναβαθμών Οι «εννέα ωδές» Η πιο γνωστή είναι η ενάτη Ωδή της Θεοτόκου –Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλίασε το πνεύμα μου επι τω Θεό το Σωτήρ μου…Την τιμιωτέραν των Χερουβείμ ……»

Κανόνες Είναι σειρές τροπαρίων. Κάθε ομάδα τροπαρίων λέγετε και αυτή «Ωδη»

Αίνοι-Δοξολογίαι Με τους Αίνους και τη δοξολογία ο Όρθρος φθάνει στο αποκορύφωμά του. Η ψυχή του πιστού υψώνοντας τα χέρια προς το Θεό καθώς ορθρίζει στον Άγιο ναό Του απο τα χαράματα φωτίζεται σιγά σιγά από την έλευση του αισθητού ( του ηλίου )και του νοητού ( του Χριστού ) φωτός για να φθασει στην ώρα που ο κόσμος θα καταυγασθεί από τις ακτίνες του ανατέλλοντος ηλίου για να δοξολογήσει μαζί με την κτίση ολόκληρη τον «δείξαντα το φώς»

Στο τελευταίο τμήμα του όρθρου ψάλλονται οι «Αίνοι» που είναι οι τρείς τελευταίοι ψαλμοί του ψαλτηρίου. Οι περισσότεροι στίχοι του πρώτου ψαλμού και όλοι οι στίχοι του τελευταίου αρχίζουν με την προτροπή «Αινείται» Όλοι οι λαοί και όλες οι φυλές της μαζί με ολόκληρη την κτίση καλούνται να ψάλουν την ίδια ώρα με τα ίδια λόγια στον δημιουργό τους την πρωινή δοξολογία «πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον»

Ύστερα ακολουθεί το αποκορύφωμα και το θριαμβικό τέλος της ακολουθίας του όρθρου η μ ε γ ά λ η δ ο ξο λο γ ί α που αρχίζει με το «Δόξα σοι τω δείξαντι το φώς»

Η αναπαράσταση της Αναστάσεως Το Εωθινό Ευαγγέλιο Κατά τη διάρκεια του Όρθρου των Κυριακών διαβάζονται τα «Εωθινά Ευαγγέλια» Λέγονται εωθινά , δηλαδή πρωινά , επειδή διαβάζονται κτά την πρωινή ακολουθία του Όρθρου ή –σύμφωνα με μια άλλη ερμηνεία – επειδή αναφέρονται στην ανάσταση που έγινε το πρωί της Κυριακής Είναι 11 είτε γιατί θέλησαν να τηρήσουν τον αριθμό των 11 Αποστόλων είτε γιατί σε 11 υπολογίζουν τις εμφανίσεις του αναστάντος Χριστού

Στο σημείο αυτό της ακολουθίας γίνεται μια αναπαράσταση της αναστάσεως του Κυρίου Ο Ιερεύς σαν άλλος άγγελος ντυμένος με λευκά άμφια διαβάζει το Ευαγγέλιο αναγγέλωντας το χαρμόσυνο γεγονός Το διαβάζει στο δεξιό μέρος του θυσιαστηρίου που συμβολίζει τον τάφο του Κυρίου στο μέρος ακριβώς που στεκόταν ο άγγελος που ανήγγειλε την ανάσταση του Χριστού στις μυροφόρες γυναίκες Ύστερα το ιερό ευαγγέλιο το σύμβολο του αναστημένου Χριστού βγαίνει από το ιερό βήμα όπως ο Χριστός από τον τάφο και εμφανίζεται και στέκεται ανάμεσα στον λαό του Θεού όπως ο Χριστός στο μέσον των μαθητών Του

Τα αναστάσιμα Εξαποστηλάρια και δοξαστικά Είναι και αυτά δυο σειρές από 11 ύμνους που γράφτηκαν από αυτοκράτορες ποιητές Τα δοξαστικά είναι ποιήματα του αυτοκράτορος Λέοντος του Σοφού Τα Εξαποστειλάρια του γιού του Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου Σχολιάζουν θεολογικά τις φράσεις της αναστάσιμης ευαγγελικής περικοπής

Πρωινή προσευχή Τελείται το πρωί, αμέσως μετά την έγερσή μας από το νυκτερινό ύπνο.   Δι' ευχών των Αγίων Πατέρων ημών, Κύριε Ιησού Χριστέ ο Θεός ημών, ελέησον ημάς. Αμήν. Δόξα Σοι, ο Θεός ημών, δόξα Σοι. Βασιλεύ Ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της Αληθείας, ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών, ο θησαυρός των αγαθών και ζωής χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος, και σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών. (Το Τρισάγιον) Αγιος ο Θεός, Αγιος Ισχυρός, Αγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς. (Τρις). Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι, και νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. Παναγία Τριάς, ελέησον ημάς. Κύριε ιλάσθητι ταις αμαρτίαις ημών, Δέσποτα, συγχώρησον τας ανομίας ημίν, Αγιε επίσκεψαι και ίασαι τας ασθαινείας ημών, ένεκεν του ονόματός Σου. Κύριε, ελέησον. Κύριε, ελέησον. Κύριε, ελέησον. Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά Σου, ελθέτω η Βασιλεία Σου, γεννηθήτω το θέλημά Σου ως εν ουρανώ και επί της γης. Τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον, και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών. Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού. (Μετά τα παρόντα τριαδικά) Εξεγερθέντες του ύπνου προσπίπτομέν Σοι, Αγαθέ, και τον Αγγέλων τον ύμνον βοώμεν Σοι, Δυνατέ. Αγιος, Αγιος, Αγιος ει ο Θεός, δια της Θεοτόκου ελέησον ημάς. Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι. Της κλίνης και του ύπνου εξεγείρας με, Κύριε, τον νουν μου φώτισον, και την καρδίαν και τα χείλη μου άνοιξον, εις το υμνείν Σε, Αγία Τριάς. Αγιος, Αγιος, Αγιος ει ο Θεός, δια της Θεοτόκου ελέησον ημάς. Και νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. Αθρόον ο Κριτής επελεύσεται, και εκάστου αι πράξεις γυμνωθήσονται. Αλλά φόβω κράξομεν εν τω μέσω της νυκτός. Αγιος, Αγιος, Αγιος ει ο Θεός, δια της Θεοτόκου ελέησον ημάς. Κύριε, ελέησον ιβ' (12). (Ευχαριστήριες ευχές) Εκ του ύπνου εξανιστάμενος, ευχαριστώ Σοι, Αγία Τριάς, ότι δια την πολλήν Σου αγαθότητα και μακροθυμίαν, ουκ ωργίσθης εμοί τω ραθύμω και αμαρτωλώ, ουδέ συναπώλεσάς με ταις ανομίαις μου, αλλ' εφιλανθρωπεύσω συνήθως και προς απόγνωσιν κείμενον ήγειράς με, εις το ορθρίσαι και δοξολογήσαι το κράτος Σου. Και νυν φώτισόν μου τα όμματα της διανοίας, άνοιξόν μου το στόμα, του μελετάν τα λόγιά Σου, και συνιέναι ταις εντολαίς Σου, και ποιείν το θέλημά Σου, και ψάλλειν Σοι εν εξομολογήσει καρδίας, και ανυμνείν το πανάγιον όνομά Σου, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, νυν, και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν. Δόξα Σοι, Βασιλεύ, Θεέ Παντοκράτορ, ότι τη θεία Σου και φιλανρώπω προνοία ηξίωσάς με τον αμαρτωλόν και ανάξιον εξ ύπνου αναστήναι και τυχείν της εισόδου του αγίου Σου οίκου. Δέξαι Κύριε, και την φωνήν της δεήσεώς μου, ως των Αγίων και νοερών Σου δυνάμεων, και ευδόκησον εν καρδία καθαρά και πνεύματι ταπεινώσεως, προσενεχθήναι Σοι την εκ των ρυπαρών χειλέων μου αίνεσιν. Όπως καγώ κοινωνός γένωμαι των φρονίμων παρθένων, εν φαιδρά λαμπηδόνι της ψυχής μου, και δοξάζω Σε, τον εν Πατρί και Πνεύματι δοξαζόμενον Θεόν Λόγον. Αμήν.