Μια ποιοτική διερεύνηση των παραγόντων που παρεμποδίζουν τη χρήση ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία στην Ελλάδα: ποιος ο ρόλος του φύλου; Δρ Μάριος Βρυωνίδης Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 8 Δεκεμβρίου, 2007 Ημερίδα «Φύλο και Νέες Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση» Στα πλαίσια του Προγράμματος της «Κεντρικής Δράσης του Φύλου»

Περιεχόμενα παρουσίασης Πραγματική χρήση Εσωτερικοί παράγοντες Εξωτερικοί παράγοντες Τεχνολογική αποδοχή Προεκτάσεις πολιτικής Φύλο και ΗΥ

Πραγματική χρήση Mean= 14,64 S.D= 7,797 Minimum= 5 Maximum= 35 Skewness= ,710 Kurtosis= -,176

Ποσοστά που αναφέρονται στην κλίμακα πραγματικής χρήσης 1 ΠΟΤΕ 2 3 4 5 6 7 ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ 1. Χρήση ΗΥ για προετοιμασία μαθήματος (από εκπαιδευτικό) 30,0 9,3 11,1 23,3 9,6 7,3 2. Χρήση ΗΥ για παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού (από εκπαιδευτικό) 28,2 10,0 12,2 20,2 10,4 9,8 9,1 3. Χρήση ΗΥ στην τάξη στη διδασκαλία (από εκπαιδευτικό) 61,8 11,8 7,6 4,0 2,0 5,6 4. Χρήση ΗΥ στην τάξη για μάθηση (από εκπαιδευόμενους) 56,7 10,9 8,4 6,0 4,4 4,2 5. Χρήση ΗΥ στο σπίτι για κατ’ οίκον εργασία (από εκπαιδευόμενους) 23,6 25,6 11,3 8,9 N = 450

Model: Factors that influence actual use for teaching-learning purposes

Μεθοδολογία ποιοτικής διερεύνησης Ημιδομημένες συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς α΄βάθμίας και β΄βάθμιας εκπαίδευσης. Συνολικά 12 συνεντεύξεις (6 άνδρες και 6 γυναίκες) Ηλικία ΜΟ= 40, Ποϋπηρεσία=15 χρόνια Ακολουθήθηκε μια στοχευμένη δειγματοληψία που περιλάμβανε εκπαιδευτικούς που έκαναν χρήση (από μικρή μέχρι μεγάλη) τόσο στη διδασκαλία όσο και για προετοιμασία Οι ανάλυση των συνεντεύξεων έγινε άτω από τις εξής 3 θεματικές ενότητες: Εσωτερικοί παράγοντες Εξωτερικοί παράγοντες Τεχνολογική αποδοχή και χρήση Ποιος ο ρόλος του φύλου σε σχέση με τις ΤΠΕ;

Εσωτερικοί παράγοντες Εκπαίδευση/ κατάρτιση Όλοι έτυχαν κάποιου είδους κατάρτισης (μαζική επιμόρφωση από ΥΠΕΠΘ) η οποία όμως πολλές φορές δεν ήταν ικανοποιητική. Πολλές φορές άτυπες μορφές «εκπαίδευσης» Προσωπικά χαρακτηριστικά Χαρακτηριστικό προσωπικότητας: δεκτικότητα στην εμπειρία Αυτεπάρκεια Αυτοπεποίθηση Αισθήματα Απόλαυση, ικανοποίηση Χρήση ΤΠΕ γενικά Εργασία, ενημέρωση, διασκέδαση, «σέρφινγκ» στο διαδίκτυο

Εξωτερικοί παράγοντες Διοίκηση Αδιαφορία Οργανωσιακές δομές Ανεπαρκείς Τεχνική υποστήριξη ‘Αργή’ Θεσμικά ζητήματα Μοιρολατρία και δημοσιοϋπαλληλική κουλτούρα

Ι. Διοίκηση ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ …η διεύθυνση είναι ουσιαστικά αμέτοχη…απλά προωθεί τα έγγραφα …τα προγράμματα …και αυτό είναι όλο …επαφίεται στην κρίση και στη διάθεση του κάθε εκπαιδευτικού το τι είναι διατεθειμένος και τι έχει όρεξη να κάνει…. … μάλλον αδιάφορη θα την έλεγα (την πολιτική του σχολείου) …κανείς δε σε αποτρέπει αλλά ούτε και σε προτρέπει… …αδιάφορη (η πολιτική του σχολείου) μπορώ να πω…μπορεί να υπάρχουν τα μηχανήματα …αλλά δεν υπάρχει κανένα ενδιαφέρον για να μπει το μηχάνημα στην εκπαιδευτική διαδικασία και την τάξη…

ΙΙ. Οργανωσιακές δομές ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΣ …θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερα μηχανήματα …σίγουρα υπάρχει πρόβλημα με τον χώρο για να μπορεί να σταθεί ένα εργαστήρι αξιοπρεπώς…και θέλει και κάποιον εμπλουτισμό σε επίπεδο συμπληρωματικών εργαλείων…όπως να έχεις την ψηφιακή κάμερα…να μπορείς να τραβάς και να περνάς κατευθείαν στον υπολογιστή το υλικό σου… …τώρα εκεί είναι ένας χώρος που δεν είναι λειτουργικός βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από τις αίθουσες διδασκαλίας ….τις περισσότερες ώρες είναι κλειστός… είναι δηλαδή ένας ξένος χώρος για μας… Ποσοτικά είναι ικανοποιητικός (ο εξοπλισμός των σχολείων) …τα μηχανήματα είναι αρκετά…βέβαια η κατάστασή τους δεν είναι και τόσο καλή…ξέρεις είναι λίγο παρατημένα χωρίς συντήρηση…και ο λόγος είναι ότι δεν χρησιμοποιούνται αρκετά και δεν υπάρχει ένας άνθρωπος ο οποίος να είναι υπεύθυνος για την συντήρησή τους.

III. Τεχνική υποστήριξη ΑΡΓΗ η υποστήριξη είναι ένα βασικό πρόβλημα …γιατί εμείς είμαστε χρήστες δεν είμαστε όμως τεχνικοί …δε μπορούμε λοιπόν να αυτό-υποστηριχτούμε αν χαλάσει κάτι, αν απορυθμιστεί κάτι θα πρέπει να ψάχνεις να βρεις την εταιρεία που ανέλαβε να σε υποστηρίξει … Ότι υπάρχει , υπάρχει, αλλά με μια καθυστέρηση. Δηλαδή δεν είναι άμεσα, έλα φτιάξτο και κάντο. Να σου πω το πολύ απλό, ότι αν θες να πάρεις μελάνια στον υπολογιστή, πρέπει να περιμένεις πότε θα έχει χρήματα η σχολική επιτροπή, που κάτι πολύ απλό. Εμ νομίζω πως πρέπει να περιμένεις. Μπορεί και δύο και τρεις βδομάδες. Θα αστειεύεσαι βέβαια , αν υποθέσω ότι εννοείς να υπάρχει άνθρωπος αποκλειστικής απασχόλησης για υπολογιστές. Φωνάζουμε τους δύο ανθρώπους της πληροφορικής, αν δεν έχουν μάθημα και τους πρήζουμε… Πολλές φορές μάλιστα, ντρέπομαι που το λέω, καλούμε μαθητές να μας βοηθήσουν, ή να μας δείξουν πράγματα.

IV. Θεσμικά ζητήματα η διάθεση δεν υπάρχει …ή και αν υπάρχει είναι κάπως περιορισμένη και δεν την έχουν όλοι οι συνάδελφοι … πιθανότατα βαριούνται την περισσότερη δουλειά ή τουλάχιστον έτσι φαίνεται …νομίζουν δηλαδή ότι θα επιβαρυνθούν περισσότερο για την προετοιμασία με τους υπολογιστές και προτιμούν τη μετωπική διδασκαλία τη κλασική στο σχολείο ενώ πήρανε την πιστοποίηση την πήρανε μόνο για λόγους τυπικούς …οικονομικούς …μοριοδότησης και …από την άλλη όσο λιγότερα δηλώνεις ότι ξέρεις τόσο λιγότερα αναλαμβάνεις…αυτό γεννάει υποχρεώσεις… είναι κουρασμένοι γιατί παλεύουν για τα βασικά…έχουν τόσα να κάνουν…δε θέλουν να βάλουν περισσότερα στο κεφάλι τους …και αυτό γιατί το επίπεδο των μαθητών είναι χαμηλό με αποτέλεσμα οι δάσκαλοι να κουράζονται και να μην έχουν όρεξη να κάνουν κάτι παραπάνω… Νομίζω ότι οι περισσότεροι έχουνε, έχουνε εγκλιματιστεί πολύ μέσα στο χώρο του δημοσίου και δεν έχουν το κίνητρο. Έχουν βολευτεί. Λένε ε εντάξει και τι έγινε [...] Αυτή τη στιγμή που υπάρχει στη διαθεσιμότητα του κάθε καθηγητή να επιλέξει αν τη χρησιμοποιήσει, όλοι επιλέγουν, ακολουθούν όχι όλοι, οι περισσότεροι απ’ ότι γνωρίζω, την τετριμμένη οδό της εύκολης παράδοσης των μαθημάτων. [...] δεν υπάρχει και η υποδομή, δεν υπάρχει και η διάθεση πολλές φορές από τους καθηγητές, αλλά γενικά πρέπει να υπάρχει αυτό που λέμε, όχι εξαναγκασμός, αλλά να γίνει συνείδηση, αναγκαιότητα, ότι έτσι πρέπει να γίνει και να εφαρμοστεί απ’ όλους,

Τεχνολογική αποδοχή Προσλαμβάνουσα αντίληψη για την ευκολία χρήσης για σκοπούς διδασκαλίας μάθησης Δυσκολίες: ελλείψεις υποδομής, τεχνική και διοικητική υποστήριξη Δυσκολίες που πηγάζουν από το χρόνο και την προσπάθεια που απαιτείται Προσλαμβάνουσα αντίληψη για τη χρησιμότητα των ΤΠΕ για σκοπούς διδασκαλίας μάθησης Πρόσβαση στη γνώση Εργαλείο για διδασκαλία (PP παρουσιάσεις, εικόνες) Εργαλείο για προετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού Ενεργός μάθηση – διαντίδραση με μαθητευομένους Αυτονομία και προσωπικός ρυθμός μάθησης, κατάλληλο για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες Αναγκαίο, αποτελεσματικό … τα μαθήματα γίνονται πιο ελκυστικά για τους μαθητευομένους Κατάλληλο για παιδοκεντρικές προσεγγίσεις – ομαδικές εργασίες και εξερευνητικές διδακτικές προσεγγίσεις

Προφίλ εκπαιδευτικών Εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούσαν ΤΠΕ ευρέως στο σπίτι, πιστεύουν στη χρησιμότητα γενικά και για την εργασία τους, προσπαθούν να χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ στην καθημερινότητα τους, χρησιμοποιούν ΤΠΕ για ετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού …αλλά λόγω των θεσμικών αδυναμιών (τεχνικής υποστήριξης, εξωτερικών κινήτρων κτλ) για τις οποίες είναι ιδιαίτερα κριτικοί δεν εκμεταλλεύονται όλες τις δυνατότητες που προσφέρονται. Εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούσαν ΤΠΕ στο σπίτι, αλλά όχι σε τακτική βάση, χρησιμοποιούν ΤΠΕ περιορισμένα για ετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού και είναι σχετικά ικανοποιημένοι με τη χρήση που κάνουν. Αλλά σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιούν ΤΠΕ για παρουσίαση υλικού ή για άλλους σκοπούς διδασκαλίας - μάθησης. Λόγω της περιορισμένης χρήσης που κάνουν είναι λίγο πολύ ευχαριστημένοι με τις υπάρχουσες δομές…

Προεκτάσεις πολιτικής (1) Υπάρχει αναγκαιότητα: Καλύτερο εξοπλισμό και για καλύτερη διαχείριση του Βελτίωση του αναλυτικού προγράμματος Συνεχής επιμόρφωση σε σχέση με Τη χρήση των ΤΠΕ Την εφαρμογή τους για σκοπούς διδασκαλίας- μάθησης Ηγεσία με ψηλές προσδοκίες για το σχολείο, τους διδάσκοντες και τους μαθητές.

Προεκτάσεις πολιτικής (2) Όμως Τα ευρήματα αυτής της ποιοτικής διερεύνησης παρουσιάζουν ενδιαφέροντα δομικά και θεσμικά ζητήματα που αναφέρονται στο χαρακτήρα του ελληνικού δημόσιου σχολείου. Ειδικότερα υποδεικνύουν την απουσία εκείνης της κουλτούρας (ethos) ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς για ανάληψη πρωτοβουλιών και προκλήσεων. Πολιτική καρότου ή μαστίγιου;;; Από τη μια η απουσία κινήτρων, επιβράβευσης και ενός συστήματος ελέγχου και διασφάλισης ποιότητας από τη διοίκηση και από την άλλη η μη σωστή επιμόρφωσης και ενός πλήρους υποστηριχτικού μηχανισμού επιτρέπει την ανάπτυξη μιας «δημοσιοϋπαλλικής» νοοτροπίας. Μέσα στα πλαίσια μιας τέτοιας νοοτροπίας πολύ λίγη φροντίδα δίδεται στο να μπουν σε πρακτική εφαρμογή καινοτομίες που θεωρητικά όλοι υιοθετούν.

Φύλο και χρήση ΤΠΕ Εκπαιδευτικοί Μαθητές/ τριες Η χρήση των Η/Υ είναι περισσότερο ανδρική ή γυναικεία υπόθεση; Οι άντρες ή οι γυναίκες εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν περισσότερο τους Η/Υ; Δείχνουν το ίδιο ενδιαφέρον άντρες και γυναίκες για να καταρτιστούν στους Η/Υ; Πώς δικαιολογείται αυτή τη διαφοροποίηση; Μαθητές/ τριες Οι μαθητές ή οι μαθήτριες σας χρησιμοποιούν περισσότερο τους Η/Υ;