στις ελληνικές θάλασσες Πρόγραμμα MOFI ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΦΩΚΙΑ & ΑΛΙΕΙΑ Αντιμετωπίζοντας τη σχέση αλληλεπίδρασης στις ελληνικές θάλασσες

Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας Συμμετέχοντες WWF Greece Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας Νομαρχία Μαγνησίας

Εργαλεία παράκτιας αλιείας Το πρόβλημα Αλληλεπίδραση Φώκιας – Αλιείας: Κύρια απειλή για την προστασία της απειλούμενης Μεσογειακής φώκιας Monachus monachus (IUCN, 2003) κοινό πεδίο: παράκτια ζώνη Βιότοπος Μ. Φώκιας Εργαλεία παράκτιας αλιείας Μ. Φώκια κοινός πόρος: ψάρι Παράκτια αλιεία

Το πρόβλημα Ο πληθυσμός της Μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα εκτιμάται στα 200-250 άτομα, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 90% του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Αντίκτυπο στο είδος Αύξηση της συνολικής θνησιμότητας του είδους λόγω ηθελημένης θανάτωσης: 50% των ενήλικων φωκών που βρίσκονται νεκρές στην Ελλάδα εμπλοκή σε αλιευτικά εργαλεία: 35% των θανάτων που καταγράφηκαν σε νεαρά ζώα

Το πρόβλημα Η παράκτια αλιεία και η ιχθυοκαλλιέργεια είναι δραστηριότητες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομία των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών. Αντίκτυπο στην αλιεία Μείωση του εισοδήματος των ψαράδων λόγω: απώλεια ψαριάς ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία απώλεια χρόνου για αποκατάσταση ζημιών Το πραγματικό μέγεθος δεν έχει ποτέ μετρηθεί σε εθνικό επίπεδο !

Ο Στόχος Βελτίωση της κατάστασης του μεγαλύτερου Ευρωπαϊκού πληθυσμού της απειλούμενης Μεσογειακής Φώκιας στην Ελλάδα, μέσω της εξομάλυνσης των συνεπειών της ανταγωνιστικής σχέσης της Μεσ. Φώκιας με την αλιεία στις φώκιες (π.χ. Μείωση θνησιμότητας είδους) Στον αλιευτικό τομέα (π.χ. Μείωση απώλειας εισοδήματος ψαράδων)

Απειλές για το είδος Ηθελημένη θανάτωση Αυξάνει το συνολικό ποσοστό θνησιμότητας του είδους 2. Τυχαίοι θάνατοι λόγω εμπλοκής σε αλιευτικά εργαλεία Αυξάνει το συνολικό ποσοστό θνησιμότητας του είδους 3. Έλλειψη γνώσης του μεγέθους και των συνεπειών της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας Καθυστέρηση στον αποτελεσματικό σχεδιασμό και εφαρμογή μέτρων προστασίας για την αντιμετώπιση του προβλήματος Αδιαφορία στην αναφορά και στην αντίδραση σε επείγοντα περιστατικά Καθυστέρηση στην άμεση αντίδραση σε περιπτώσεις φωκών που χρειάζονται βοήθεια

Γεωγραφική προσέγγιση Στις δύο σημαντικότερες περιοχές αναπαραγωγής της Μ. φώκιας Νησιωτικό σύμπλεγμα Κιμώλου - Πολυαίγου Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Β. Σποράδων Σε άλλες 5 “περιοχές-κλειδιά” Σε εθνικό επίπεδο

Αναμενόμενα αποτελέσματα Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Δράσεις ΚΕΝΤΡΟ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΦΩΚΙΑΣ/ΑΛΙΕΙΑΣ – ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΕΡΙΟΧΩΝ «ΚΛΕΙΔΙΑ» A1 A3 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗΣ ΦΩΚΙΑΣ Αναμενόμενα αποτελέσματα ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΛΙΕΙΑ D1 C1 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΦΩΚΙΑΣ-ΑΛΙΕΙΑΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ «ΚΛΕΙΔΙΑ» C2 ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ ΣΤΙΣ 2 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΦΩΚΙΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ A2 ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗΣ F2 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ F1 F3 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ F4 ΔΙΚΤΥΩΣΗ ΜΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ-ΑΛΙΕΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΨΑΡΑΔΩΝ ΣΤΗΝ ΔΙΑΣΩΣΗ C3 D2 ΔΙΑΩΣΗ ΖΩΩΝ ΠΟΥ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΒΟΗΘΕΙΑ E3 E1 ΔΙΑΧΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΚΑΜΠΑΝΙΑ E2 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ «ΚΛΕΙΔΙΑ»

Αναμενόμενα αποτελέσματα Μείωση, σχετιζόμενης με την αλιεία, θνησιμότητας της Μεσογειακής Φώκιας Εκτίμηση, για πρώτη φορά, σε εθνικό επίπεδο του μεγέθους και των επιπτώσεων της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας Αξιολόγηση αποτελεσματικότητας συσκευών ηχητικής απώθησης θαλάσσιων θηλαστικών Προσδιορισμός, για πρώτη φορά, των διατροφικών συνηθειών της Μεσ. Φώκιας και εκτίμηση της απώλειας εισοδήματος των ψαράδων Ενεργή εμπλοκή των ενδιαφερομένων ομάδων στην προσπάθεια μείωσης του ανταγωνισμού Διαμόρφωση Σχεδίου Δράσης για Μεσ. Φώκια & Αλιεία, με τη μέγιστη δυνατή συμφωνία των εμπλεκομένων για υιοθέτηση και εφαρμογή.

Κριτήρια για την επιλογή των περιοχών «κλειδιά» θα είναι: Α1. Επιλογή των περιοχών «κλειδιά» μέσω ενός Εθνικού Κέντρου Δεδομένων για τη Μεσογειακή Φώκια Κριτήρια για την επιλογή των περιοχών «κλειδιά» θα είναι: Η σημασία τους για τη Μεσογειακή φώκια, σε συνδυασμό με την ύπαρξη και το μέγεθος της αλιευτικής δραστηριότητας

C1. Καταγραφή της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας στις περιοχές «κλειδιά» σε συνεργασία με τους ντόπιους αλιείς Δημιουργία εξειδικευμένου ερωτηματολογίου Επαφές με εποπτείες αλιείας Συνεντεύξεις με ψαράδες, ιχθυοτρόφους, εποπτείες αλιείας, λιμεναρχεία Εισαγωγή στοιχείων στο Εθνικό Κέντρο Δεδομένων

C2. Μέτρηση της πραγματικής έντασης της αλληλεπίδρασης στους 2 πιο σημαντικούς βιότοπους της φώκιας στην Ελλάδα Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Β.Σποράδων & Κίμωλος - Πολύαιγος 8 δειγματοληψίες/περιοχή Δειγματοληπτική αλιεία με δίχτυα και παραγάδια. Μετρούμενοι παράμετροι: Ψαριά/προσπάθεια (CPU) Εποχιακή διακύμανση της ψαριάς /προσπάθεια Διακύμανση της ψαριάς / προσπάθεια/τύπο εργαλείου Ζημιές από φώκιες ή άλλα είδη Οι ψαριές από κάθε δειγματοληψία θα ξεχωρίζονται ανά είδος και θα καταγράφετε ο αριθμός και το βάρος του κάθε είδους Στοιχεία απόδοσης από όλα τα καΐκια θα συγκεντρώνονται κατά την αποβίβαση κάθε μήνα για 24 φορές σε κάθε περιοχή.

Επέκταση των μελών του Δικτύου Αναβάθμιση της λειτουργίας του Δικτύου D1. Παρακολούθηση της αλληλεπίδρασης και της σχετιζόμενης θνησιμότητας σε συνεργασία με τις αλιευτικές κοινότητες Επέκταση των μελών του Δικτύου Αναβάθμιση της λειτουργίας του Δικτύου Παρακολούθηση της θνησιμότητας της Μ. φώκιας σε εθνικό επίπεδο μέσω νεκροψιών Διερεύνηση των τροφικών συνηθειών της Μ. φώκιας μέσω της ανάλυσης δειγμάτων στομαχιών

Έκδοση ειδικού φυλλαδίου με οδηγίες για τα παραπάνω περιστατικά. C3. Εκπαίδευση ντόπιων αλιέων των περιοχών «κλειδιά» για ενεργό ανταπόκριση και συμμετοχή στη διάσωση φωκών Εκπαιδευτικό σεμινάριο σε ψαράδες, ιχθυοτρόφους και στελέχη του Λιμενικού Σώματος για περιστατικά ζώων που χρειάζονται βοήθεια και περιστατικά νεκρών ζώων Έκδοση ειδικού φυλλαδίου με οδηγίες για τα παραπάνω περιστατικά.

D2. Διάσωση και Περίθαλψη Ανταπόκριση σε επείγοντα περιστατικά: Συλλογή πληροφορίας Αποστολή στο πεδίο: Περίθαλψη επί τόπου Μεταφορά στο Κέντρο Περίθαλψης Φωκών Οδηγίες στους παρατηρητές για παρακολούθηση (αν κριθεί ότι δεν χρειάζεται ανθρώπινη επέμβαση)

Εργαλεία ενημέρωσης & ευαισθητοποίησης E1. Καμπάνια Ενημέρωσης Εργαλεία ενημέρωσης & ευαισθητοποίησης Ενημερωτικές εκδηλώσεις και παρουσιάσεις στις 7 περιοχές Φυλλάδια και αφίσες Ντοκιμαντέρ Web site του προγράμματος Τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά μηνύματα, Άρθρα στον εθνικό και τοπικό τύπο, Δελτία τύπου, Ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές συνεντεύξεις Ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο (2 τεύχη/έτος) Ιστορίες για φώκιες (4 τεύχη/έτος)

E2. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Παραγωγή νέων εκπαιδευτικών εργαλείων Ομιλίες και προβολές διαφανειών και βίντεο Διαδραστικά παιχνίδια και διαγωνισμοί Εκπαιδευτικό πακέτο για χρήση από τους εκπαιδευτικούς των περιοχών

E3. Προβολή αποτελεσμάτων προγράμματος Διοργάνωση ανοιχτής συνάντησης για παρουσίαση αποτελεσμάτων Έκδοση των αποτελεσμάτων Συμμετοχή στο παγκόσμιο συνέδριο για τα θαλάσσια θηλαστικά/ 2005 & 2007 Συμμετοχή στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κητωδών Συμμετοχή σε συνέδρια σχετικά με την αλιεία στην Ελλάδα

F1. Οικονομική παρακολούθηση προγράμματος Σύνταξη μηνιαίων, τριμηνιαίων και ετήσιων προϋπολογισμών Παρακολούθηση της ροής εσόδων-εξόδων του προγράμματος Σύνταξη Οικονομικών Αναφορών Τακτική παρακολούθηση και έλεγχος από ορκωτούς λογιστές

F2.Γενική Διαχείριση Προγράμματος Σύνταξη πλάνου δραστηριοτήτων/χρονοδιαγράμματος/ οργανογράμματος προσωπικού προγράμματος Σύνταξη συμβολαίων με τους εταίρους και τους συμβαλλόμενους Συντονισμός του προγράμματος, διαχείριση δράσεων και προσωπικού/τακτικές συναντήσεις με το προσωπικό για αξιολόγηση της πορείας του προγράμματος Τακτικές συναντήσεις με την Εξωτερική Ομάδα παρακολούθησης του προγράμματος Σύνταξη ενδιάμεσων (τεχνικών και οικονομικών) και τελικών (περιληπτικών, τεχνικών, και οικονομικών) αναφορών.

ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Υπ. Προγράμματος Σ. Αδαμαντοπούλου/MOm Επιστημονικός Υπ. Σ. Κοτομάτας/MOm Λογιστήριο: Δ. Κανέλος/MOm Γραμματεία: Ε. Περιβολάρη/MOm Υπ. Πολιτικής Νέος /MOm Δ. Καραβέλας/ WWF Εξωτερική βοήθεια ΙΝΑΛΕ Πανεπιστήμιο Aberdeen Ψαράδες Σύμβουλος GIS Κτηνιατρική υποστήριξη Ειδικός Προστασίας Ορκωτοί λογιστές Νομικός Παραγωγή υλικού Συντήρηση υποδομής Υπ. Διάσωσης Ε. Ανδρουκάκη/MOm Υπ. Επικοινωνίας Νέος/MOm Υπ. Έρευνας Πεδίου Π. Δενδρινός/MOm Βιολόγος Α. Καραμανλίδης/MOm Συνεργάτης Διάσωσης Α. Χατζησπύρου/MOm Υπ. Εκπαίδευσης Νέος/MOm Ιχθυολόγος-Βιολόγος Νέος/MOm Ψαράς Νέος/MOm Τεχνικός Πεδίου Νέος/WWF

F3. Δημιουργία Επιτροπής Παρακολούθησης Προγράμματος Μέλη της Επιτροπής είναι Εκπρόσωποι των Υπουργείων Αγ. Ανάπτυξης, ΠΕΧΩΔΕ, ΥΕΝ Εκπρόσωποι της Συνομοσπονδίας Αλιέων Ελλάδας Εκπρόσωποι της MΟm, του WWF και του ΙΝΑΛΕ Ειδικοί επιστήμονες σε θέματα αλιείας και προστασίας θαλασσίων θηλαστικών Στόχος της λειτουργίας της Επιτροπής είναι να αξιολογεί την πρόοδο του προγράμματος στο πλαίσιο των αναμενόμενων αποτελεσμάτων να αποτιμά τα επιτεύγματα του προγράμματος να προσδιορίζει πιθανές δυσκολίες και να προτείνει λύσεις να συμβάλει στην στρατηγική υλοποίησης του προγράμματος και στην επεξεργασία του Πλάνου Δράσης για την αντιμετώπιση της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας.

Η λειτουργία του Δικτύου βασίζεται: στην ηλεκτρονική επικοινωνία και F4. Δημιουργία Δικτύου με άλλα Ευρωπαϊκά Προγράμματα σχετικά με την αλληλεπίδραση θαλάσσιων θηλαστικών & αλιείας Ανταλλαγή πληροφορίας και εμπειρίας από την εφαρμογή παρόμοιων προγραμμάτων και την αύξηση της συνεργασίας μεταξύ ειδικών Η λειτουργία του Δικτύου βασίζεται: στην ηλεκτρονική επικοινωνία και στην διοργάνωση συνάντησης την άνοιξη του 2006. προγράμματα LIFE από διάφορες χώρες της ΕΕ θα προσκληθούν να συμμετάσχουν Ευρωπαϊκοί φορείς που μελετούν τον πληθυσμό Μ. φώκιας στον ατλαντικό θα προσκληθούν να συμμετάσχουν

Το σχέδιο δράσης θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις για: Α2. Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της αλληλεπίδρασης Μεσογειακής Φώκιας & Αλιείας Το σχέδιο δράσης θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις για: Νομοθετικά ή θεσμικά μέτρα σε σχέση με τη λειτουργία του αλιευτικού τομέα, που θα μειώσουν το μέγεθος της αλληλεπίδρασης και τις συνέπειές της στο εισόδημα των ψαράδων. Τεχνικά μέτρα (χρήση εναλλακτικών αλιευτικών εργαλείων, συσκευές απώθησης των ζώων, δίχτυα ασφαλείας, άλλα αντισταθμιστικά μέτρα κ.α.) που έχουν αποδειχτεί επιτυχή στην μείωση της αλληλεπίδρασης σε παρόμοιες συνθήκες σε άλλες χώρες, χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο τη Μ. φώκια ή άλλα θαλάσσια είδη.

A.3 Αναθεώρηση της Στρατηγικής για την Προστασία της Μεσογειακής Φώκιας ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Υπάρχουσα Στρατηγική, 1996 Ανεξάρτητος ειδικός για την προστασία απειλές, καθεστώς προστασίας, τάσεις πληθυσμού Οδηγία ΕΕ, οδηγίες IUCN για απειλούμενα είδη Σχέδιο Δράσης UNEP - Συνθήκη της Barcelona διαμόρφωση κατευθυντήριων γραμμών και προτεραιοτήτων για δράσεις προστασίας για το είδος στην Ελλάδα για την περίοδο 2009-2015 μοντέλο για παρόμοιες στρατηγικές για άλλα είδη Κοινοτικού ενδιαφέροντος με παρόμοιες οικολογικές απαιτήσεις

ΟΡΟΣΗΜΑ & ΠΑΡΑΔΟΤΕΑ 2005 2006 2007 2008 2009 Κέντρο Δεδομένων για τη Μ. φώκια 1η συνάντηση Συμβουλευτικής Επιτροπής Ιστοσελίδα του προγράμματος 1ο τεύχος “Ιστορίες για Φώκιες” 1ο ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο Επιλογή περιοχών “κλειδιά” Φυλλάδιο οδηγιών διάσωσης Φυλλάδια & αφίσες Τηλεοπτικό & ραδιοφωνικό μήνυμα Εκπαιδευτικό υλικό ηλεκτρονικό ενημερωτικό δελτίο 2η συνάντηση Συμβουλευτικής Επιτροπής τεύχη “Ιστορίες για Φώκιες” Τηλεοπτικό & ραδιοφωνικό μήνυμα Αναφορά της κατάστασης της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας στην Ελλάδα Ντοκιμαντέρ Συνάντηση εργασίας Ανοικτή συνάντηση Σχέδιο Δράσης Στρατηγική Προστασίας Μ.φώκιας

Καινοτομίες του προγράμματος Χρήση νέων τεχνολογιών (GIS) Συσκευές ηχητικής απώθησης Τροφικές συνήθειες Μ. φώκιας Ψαράς-συνεργάτης ενημέρωσης Μέτρηση του μεγέθους της αλληλεπίδρασης

F5. Σχέδιο συνέχισης δράσεων μετά το τέλος του προγράμματος Διαμόρφωση πλάνου για το πώς θα πρέπει να συνεχιστούν και να αναπτυχθούν οι δράσεις του προγράμματος μετά τη λήξη του και πως θα εξασφαλισθεί η μακρόχρονη διαχείριση της αλληλεπίδρασης φώκιας-αλιείας.

Καλή αρχή!