Ασφάλεια των υπεράκτιων δραστηριοτήτων εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου (EU Safety and environmental rules for offshore oil and gas drilling) Καθηγητής Πάνος Παπαναστασίου Κοσμήτορας Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστήμιο Κύπρου

Περίληψη Πως βλέπουν η ΕΕ και ΕΚ τα θέματα της υπεράκτιας ασφάλειας Προστασία του περιβάλλοντος στην Α. Μεσόγειο Σοβαρά ατυχήματα τα τελευταία χρόνια Οι κύριοι λόγοι για τους οποίους μπορεί να συμβεί ένα ατύχημα. Maconto (Deep-water Horizon BP) accident Ο ρόλος και οι ευθύνες των Εταιρειών Πετρελαίων Σημαντικοί παράγοντες για αποφυγή ατυχημάτων Ο ρόλος και οι ενέργειες των Χωρών και της ΕΕ

Υπεράκτια ασφάλεια για ΕΕ και ΕΚ Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζουν την υιοθέτηση αυστηρών κανονισμών ασφάλειας και προστασίας του περιβάλλοντος από κινδύνους σε υπεράκτιες γεωτρήσεις πετρελαίου & φυσικού αερίου Η ΕΕ επεξεργάζεται προτάσεις υπό το φώς του ατυχήματος στον κόλπο του Μεξικού τον Απρίλιο του 2010 το οποίο οδήγησε σε απώλειες ζωής και τη διαρροή τεραστίων ποσοτήτων πετρελαίου Ευρωβουλευτές υποστηρίζουν ότι νέες υπεράκτιες αναπτύξεις υδρογονανθράκων θα πρέπει να επιτρέπονται στις θάλασσες της Ευρώπης μόνο αν οι Εταιρείες έχουν επαρκή σχέδια αντίδρασης και κονδύλια για αποκατάσταση τυχών ζημίας στο περιβάλλον

Προστασία του περιβάλλοντος στην Α. Μεσόγειο Προστασία του περιβάλλοντος στην Α. Μεσόγειο Αύξηση της δραστηριότητας και του αριθμού γεωτρήσεων για εντοπισμό και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων Ευαίσθητο περιβάλλον Οικονομία βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην Τουριστική βιομηχανία Ποιότητα ζωής των ανθρώπων Σχετικά κλειστή θάλασσα που καταβρέχει χώρες με προβλήματα και εχθρικές διαθέσεις Η προστασία του περιβάλλοντος θα πρέπει να τύχει υψηλής προτεραιότητα

Σοβαρά ατυχήματα σε γεωτρήσεις και πλατφόρμες 4/2/2017 Ixtoc 1 Well Blowout, κόλπο Μεξικού, 1979 (Pemex) 3,5 εκατομμύρια βαρέλια, 9 μήνες διαρροή Piper Alpha, Βόρεια Θάλασσα, 1988 (Occidental Petroleum) 167 άνθρωποι και διέρρευσαν στη θάλασσα 670 τόνοι πετρελαίου Montara, Αυστραλία, Aug 2009 (PTTEP Australasia) 300 χιλ. βαρέλια πετρελαίου, 75 μέρες διαρροή Mocondo accident (Deep Horizon), κόλπο Μεξικού (BP) 11 ζωές, 4,9 εκατ. βαρέλια, 85 μέρες διαρροή

Γεώτρηση υπό έλεγχο Οι υψηλές πιέσεις που συναντά η γεώτρηση όπως προχωρεί το γεωτρύπανο ελέγχονται από τη λάσπη (mud-pressure) στο γεωτρύπανο. H πυκνότητα της λάσπης σχεδιάζεται. Οι πιέσεις και θερμοκρασίες που συναντώνται σε γεωτρήσεις σε βάθος θάλασσας που έχει φτάσει στα 3 ΚΜ και από το πυθμένα και κάτω στα 5-8 ΚΜ είναι τεράστιες και απρόβλεπτες (10,000psi, 700 bar, 150C). Πολλές φορές οι γεωτρήσεις γίνονται χωρίς να είναι δυνατό να προβλεφθούν ζώνες υψηλής πίεσης. Όταν συμπληρωθεί η μέρος της γεώτρησης θωρακίζεται με σωλήνες και τσιμέντο το οποίο απομονώνει τις πιέσεις στις διάφορες ζώνες.

Macondo accident (Deepwater Horizon, BP)

Causes (From National Commission on the BP Deepwater Horizon Oil Spill & Offshore Drilling) Most, if not all, of the failures at Macondo can be traced back to underlying failures of management & communication between BP & its contractors, & effective training of key engineering & rig personnel would have prevented the Macondo incident. BP’s management process did not adequately identify or address risks created by late changes to well design & procedures. BP did not have adequate controls in place to ensure that key decisions in the months leading up to the blow-out were safe or sound from an engineering perspective. Halliburton & BP’s management processes did not ensure that cement was adequately tested.

Decision-making processes at Macondo did not adequately ensure that personnel fully considered the risks created by time- & money-saving decisions. Nothing inherently wrong with choosing a less-costly or less-time-consuming alternative as long as it is proven to be equally safe & part of a process Regulatory oversight: Many critical aspects of drilling operations were left to industry to decide without agency review (eg: there was no requirement for a negative-pressure test, the misreading of which was a major contributor to the Macondo blow-out. Nor were there detailed requirements related to the testing of the cement essential for well stability. On the day of the Macondo well blow-out, four BP and Trancocean VIP visitors were there to be seen, to meet and talk, listen, observe and reassure. They were there to recognise that the Deepwater Horizon had gone 7 years without an LTI. They were there to say ’thank you’ to the crew .

Βιομηχανία πετρελαίων και περιβάλλον Τεράστια άλματα και επιτεύγματα τα οποία συγκρίνονται με τη βιομηχανία διαστήματος Τα τελευταία χρόνια έμεινε πίσω ή δεν μπόρεσε να ακολουθήσει με το ίδιο ρυθμό τις δύσκολες συνθήκες που συναντώνται σε ultra-deep drilling environment (βαθειά νερά, καιρικές συνθήκες, υψηλές πιέσεις, και υψηλές θερμοκρασίες) Επένδυσε αρκετά στη πρόβλεψη για αποφυγή ατυχημάτων (πχ, measurements, kick detector, BOP). Δεν επένδυσε σε μέτρα για το έλεγχο αν συμβεί ένα ατύχημα Λόγω υψηλού κόστους των πλατφορμών γεωτρήσεων ($ 1million/day) βεβιασμένες αποφάσεις (they cut corners)

Σημαντικοί παράγοντες για αποφυγή ατυχημάτων Εργαζόμενοι Πιστοποιημένες ικανότητες για deepwater environment Διαδικασίες (processes) συγκεκριμένες, εκλεπτυσμένες (specific refine) – ελεγμένες από 3rd party για αποφυγή δυστυχημάτων Εξοπλισμός- τεχνολογίες Πολύ κρίσιμες για να αντιμετώπιση βαθύτερες και σκληρότερες συνθήκες στην παράκτια εξόρυξη υδρογονανθράκων με αιτούμενη απόδοση, συνεχή έλεγχο (testing) και αναβάθμιση Νέες αξίες και συμπεριφορά στη διοίκηση Ενάντια στην απρόσκοπτη μείωση του κόστους και τη γρήγορη παράδοση

Νομοθεσία και κανονισμοί στην Κύπρο Περί Υδρογονανθράκων Νόμος, 2007 και κανονισμοί 2007, 2009 Άρθρο 15, προστασία περιβάλλοντος συμφώνα με υπάρχουσα περιβαλλοντική νομοθεσία και καλές διεθνής πρακτικές. Από φυγή περιβαλλοντικής ρύπανσης, εφαρμογή διεθνών συμβάσεων (πιο πρόσφατη 1989), υποχρέωση για αποκατάσταση, αφαίρεση άδειας, υποβολή σχεδίου έκτακτης δράσης Production Sharing Contract Liability and insurance for environmental damages Strategic Environmental Assessment (SEA ) concerning the Hydrocarbon Activities within the Exclusive Economic Zone of the Republic of Cyprus http://www.mcit.gov.cy/mcit/mcit.nsf/All/C0FEAAF63F3DB362C22574D600456349?OpenDocument

Υπάρχουσα κατάσταση στην ΕΕ Οι υπεράκτιες δραστηριότητες εκμετάλλευσης κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου στην ΕΕ διέπονται, από ετερογενές καθεστώς όσον αφορά την υγεία, την ασφάλεια και το περιβάλλον. Δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει την κατάλληλη αντιμετώπιση των κινδύνων και αφήνει κενά νομικής αβεβαιότητας για τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες των επιχειρήσεων και δεν καθιστά δυνατή την πλήρη αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρουν οι οργανισμοί και οι μηχανισμοί της ΕΕ. Απαιτείται περαιτέρω δράση για να εξασφαλιστεί η εξάπλωση των εν λόγω ορθών πρακτικών σε μέλη κράτη σε ολόκληρη την ΕΕ, με σαφές πλαίσιο για την εφαρμογή της υπερσύγχρονης τεχνολογίας σε επίπεδο ΕΕ

Ευρωπαϊκή Επιτροπή Εντόπισε πέντε βασικούς τομείς για να διατηρηθούν αξιόπιστα επίπεδα ασφάλειας και περιβαλλοντικής προστασίας της ΕΕ: διεξοδικές διαδικασίες αδειοδότησης βελτιωμένοι έλεγχοι από τις δημόσιες αρχές αντιμετώπιση των κενών της εφαρμοστέας νομοθεσίας ενισχυμένη αντιμετώπιση καταστροφών από την ΕΕ και διεθνής συνεργασία για την προώθηση της ασφάλειας στην ανοικτή θάλασσα και των ικανοτήτων αντιμετώπισης σε όλη την υφήλιο. Κάποια κράτη (ΗΒ, Νορβηγία, Δανία, Ολλανδία) και ο κλάδος διαθέτουν ήδη ειδικές βέλτιστες πρακτικές για την ασφάλεια, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση. Επιτακτική η ανάγκη να αποτελεί τον κανόνα η εφαρμογή της υπερσύγχρονης τεχνολογίας σε ολόκληρη την ΕΕ και τα ύδατά της (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε ψήφισμα σχετικά)

Ο κρίσιμος ρόλος της υπεύθυνης αδειοδότησης Υποβολή πλήρους «φακέλου ασφάλειας» και της συναφούς τεκμηρίωσης σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια σε κάθε εκμετάλλευση. Αποδεικτικά στοιχεία της τεχνικής ικανότητας κάθε υποψήφιου φορέα εκμετάλλευσης ότι είναι σε θέση να λάβει όλα τα κατάλληλα μέτρα για την πρόληψη και την αντιμετώπιση κρίσιμων συμβάντων. Χρηματοοικονομική ικανότητα αντιμετώπισης των συνεπειών απρόβλεπτων περιστάσεων, καθώς και ενδεχόμενη συμμετοχή σε κατάλληλα συστήματα ασφάλισης ή μέσα κάλυψης κίνδυνου.

Νέο μοντέλο για τη δημόσια εποπτεία Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τις αρχές των κρατών μελών, θα καθορίσει τις υπερσύγχρονες πρακτικές που πρέπει να εφαρμόζονται από τις ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές για τις υπεράκτιες άδειες, τις επιθεωρήσεις και την παρακολούθηση της συμμόρφωσης. Οι πρακτικές αυτές πρέπει να έχουν ως υπόδειγμα τις υφιστάμενες βέλτιστες πρακτικές των αρμοδίων αρχών των κρατών μελών και άλλων. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να καθοριστεί προαιρετική διαβούλευση /μηχανισμός υποβολής εκθέσεων σχετικά με την αδειοδότηση πολύπλοκων υπεράκτιων εργασιών, ώστε να καταστεί δυνατός ο ευρύτερος διεξοδικός έλεγχος από εμπειρογνώμονες, π.χ. μέσω αξιολόγησης από ομότιμους εμπειρογνώμονες των αρμοδίων αρχών γειτονικών παράκτιων κρατών μελών.

Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη, τον κλάδο και άλλους εμπλεκόμενους παράγοντες για να παράσχουν στο κοινό εύκολη πρόσβαση σε συνεχώς επικαιροποιούμενες πληροφορίες σχετικά με τα μέτρα ασφάλειας, τη διαχείριση κινδύνων, τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και τα στατιστικά στοιχεία κάθε εταιρείας σχετικά με τους βασικούς δείκτες ασφάλειας. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για να διαμορφωθεί πλαίσιο για την ανεξάρτητη αξιολόγηση των επιδόσεων των εθνικών ρυθμιστικών αρχών, ιδίως όσον αφορά τα καθήκοντα εποπτείας από αυτές.

Ενίσχυση της ικανότητας παρέμβασης της ΕΕ σε υπεράκτια ατυχήματα Η Επιτροπή θα παρουσιάσει ανακοίνωση με στόχο να συνδυάσει τον πλούτο εμπειρογνωμοσύνης και πόρων - που διατίθενται σε τοπικό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο - σε ενισχυμένο ενωσιακό σύστημα αντιμετώπισης καταστροφών. Η Επιτροπή θα αναζητήσει τρόπους για να ενισχυθεί η διαθεσιμότητα δυναμικότητας αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, π.χ. με την απαίτηση να είναι διαθέσιμος ο εξοπλισμός έκτακτης ανάγκης σε κάθε σχετική περιφέρεια της ΕΕ, σε συνεργασία με τον κλάδο και τα κράτη μέλη και με βάση τα υφιστάμενα μέσα του Μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA).

Περιφερειακές πρωτοβουλίες ομόρων ως πρώτο στάδιο διεθνούς δράσης Η Επιτροπή θα εντείνει τους διαλόγους για την υπεράκτια ασφάλεια με γειτονικές χώρες της ΕΕ, με στόχο νέες κοινές πρωτοβουλίες για την καθιέρωση διαύλων πληροφόρησης έκτακτης ανάγκης, την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την έρευνα και την παραγωγή, την προώθηση των υψηλών επιπέδων ασφάλειας και πρόληψης, καθώς και κοινά κατασταλτικά μέτρα, λόγου χάριν επιθεωρήσεις των εγκαταστάσεων. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη και τις οικείες τρίτες χώρες για να ενθαρρύνει τη δημιουργία περιφερειακών φόρουμ/πρωτοβουλιών των αρμόδιων εθνικών αρχών στη Μεσόγειο, τον Εύξεινο Πόντο και τη Βαλτική Θάλασσα, με βάση το καλό παράδειγμα και την τεχνογνωσία του Φόρουμ των Αρχών Εποπτείας Υπεράκτιων Δραστηριοτήτων της Β. Θάλασσας

Από πρόταση Κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβούλιο και του Συμβουλίου (27/10/11) Γενικοί στόχοι Πρόληψη των σοβαρών ατυχημάτων σε υπεράκτιες εγκαταστάσεις εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου Αποτελεσματική αντιμετώπιση εκ μέρους της ΕΕ των σοβαρών έκτακτων περιστατικών σε περίπτωση αστοχίας των προληπτικών μέτρων Εξειδικευμένους στόχους Διασφάλιση της συνοχής στη χρήση βέλτιστων πρακτικών για τον έλεγχο μεγάλων κινδύνων όταν αυτές ενδέχεται να επηρεάσουν τα ύδατα ή τις ακτές της ΕΕ. Εφαρμογή βέλτιστων ρυθμιστικών πρακτικών σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη όπου διενεργούνται υπεράκτιες δραστηριότητες.

Ενίσχυση της ετοιμότητας και της ικανότητας της ΕΕ για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών τα οποία ενδέχεται να επηρεάσουν τους πολίτες, την οικονομία ή το περιβάλλον της ΕΕ. Βελτίωση και αποσαφήνιση των περί ευθύνης και αποζημίωσης διατάξεων της ΕΕ. Επιλογή Πολιτικής («Βέλτιστη πρακτική της ΕΕ») προβλέπει ένα πληρέστερο πακέτο μεταρρυθμίσεων με βάση ευρέως αναγνωρισμένες παγκόσμιες ορθές πρακτικές για τον έλεγχο των μεγάλων κινδύνων. Αυτές θα ίσχυαν σε ολόκληρη την ΕΕ και η εκτίμηση περιβαλλοντικών κινδύνων θα ενσωματωνόταν στην ΕΜΚ. Η επιλογή αυτή θα οδηγούσε σε περαιτέρω βελτιώσεις και στην περιοχή της Βόρειας Θάλασσας και θα δημιουργούσε τις προϋποθέσεις για έναν διάλογο για θέματα ρύθμισης μεταξύ των αρμόδιων εθνικών αρχών σε ολόκληρη την ΕΕ. http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=SEC:2011:1294:FIN:EL:PDF