Η εξέλιξη των θεωριών του Jim Cummins (α’) Διγλωσσία και μάθηση (2ο μέρος) A. Xατζηδάκη 2017-18

H εξέλιξη μιας διχοτομίας (1/4) To μοντέλο του Cummins (1981, 1983, 1984) έχει στόχο να καθορίσει τον βαθμό στον οποίο οι δίγλωσσοι μαθητές είναι σε θέση να χειριστούν ικανοποιητικά τις γνωσιακές και γλωσσικές απαιτήσεις που τους θέτει το κοινωνικό και το εκπαιδευτικό περιβάλλον μέσα στο οποίο είναι υποχρεωμένοι να λειτουργούν.

H εξέλιξη μιας διχοτομίας (2/4) Oι απαιτήσεις αυτές μορφοποιούνται με τη βοήθεια δύο αξόνων/συνεχών (continua), οι οποίοι τέμνονται και δημιουργούν τέσσερις περιοχές (‘’κελιά’’)

H εξέλιξη μιας διχοτομίας (3/4) Α) Ο (οριζόντιος) άξονας αναφέρεται στον βαθμό πλαισιακής στήριξης που έχει η περίσταση επικοινωνίας. Αφορά τον βαθμό στον οποίο το πλαίσιο παρέχει υποστήριξη για τη μετάδοση ή την κατανόηση ενός μηνύματος. Πχ. Η καθημερινή επικοινωνία με γνωστά άτομα χαρακτηρίζεται από πλούσια πλαισιακή στήριξη: (άμεση επαφή οπτική/λεκτική, γνώση των συνομιλητών, κοινό υπόβαθρο, κοινές εμπειρίες, κ.λπ.)

Σε δραστηριότητες επικοινωνίας που χαρακτηρίζονται από πλαισιακή στήριξη (κελιά Α, Β) [1] οι συμμετέχοντες διαπραγματεύονται ενεργά το νόημα και [2] η γλωσσική επικοινωνία υποστηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα ενδείξεων που περιέχουν νόημα σχετικά με τις διαπροσωπικές σχέσεις και την περίσταση επικοινωνίας.

Σε αντίθεση με τις περιστάσεις επικοινωνίας με πλαισιακή στήριξη, … η επικοινωνία με ελάχιστη ή μηδενική πλαισιακή στήριξη (κελιά Γ, Δ) εξαρτάται κυρίως από γλωσσικές ενδείξεις, χωρίς τις οποίες δε γίνεται κατανοητό το νόημα. - η επιτυχής ερμηνεία του μηνύματος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη γνώση της ίδιας της γλώσσας.

Στις περιστάσεις επικοινωνίας με ελάχιστη πλαισιακή στήριξη ανήκουν πολλές από τις δραστηριότητες της σχολικής τάξης λ.χ. Η συγγραφή εκθέσεων, δοκιμίων, κ.α. Η νοηματική επεξεργασία ενός κειμένου Η κατανόηση κειμένων σχολικού εγχειριδίου Η αφήγηση ιστορικών γεγονότων (εξέταση μαθήματος)

H εξέλιξη μιας διχοτομίας (4/4) Β) Ο (κάθετος) άξονας του βαθμού γνωσιακών απαιτήσεων που έχει η περίσταση επικοινωνίας. Αφορά το πλήθος των πληροφοριών τις οποίες πρέπει να επεξεργαστεί ο μαθητής ταυτόχρονα ή σε ταχύτατη διαδοχή, ώστε να υλοποιήσει τη συγκεκριμένη δραστηριότητα.

Άξονας βαθμού γνωσιακών απαιτήσεων της επικοινωνίας (1/2) Στο επάνω μέρος του άξονα (κελιά Α,Γ) ανήκουν δραστηριότητες στις οποίες τα γλωσσικά εργαλεία που απαιτούνται για την υλοποίησή τους είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοματοποιημένα - απαιτούν χαμηλό βαθμό ενεργού νοητικής δραστηριότητας για επαρκή απόδοση.

Άξονας βαθμού γνωσιακών απαιτήσεων της επικοινωνίας (2/2) Στο κάτω μέρος του άξονα (Β,Δ) - δραστηριότητες στις οποίες τα γλωσσικά εργαλεία δεν είναι αυτοματοποιημένα και, επομένως, απαιτούν ενεργό γνωσιακή εμπλοκή.

Σχέση γνωσιακών απαιτήσεων και πλαισιακής στήριξης Παρόλο που οι γνωσιακές απαιτήσεις και η πλαισιακή στήριξη είναι διακριτές στο μοντέλο αυτό, ο Cummins τονίζει ότι δεν τις θεωρεί ανεξάρτητες μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα, όσο αυξάνεται η πλαισιακή στήριξη, τόσο μειώνονται οι γνωσιακές απαιτήσεις, δηλαδή, γίνονται οι δραστηριότητες ευκολότερες.

Παραδείγματα δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στο κάθε κελί Α. καθημερινή συνομιλία Β. Το να προσπαθείς να πείσεις κάποιον ότι η άποψη σου είναι σωστή Γ. Η αντιγραφή από τον πίνακα, η συμπλήρωση φυλλαδίων με ασκήσεις Δ. Η συγγραφή μιας έκθεσης

Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη πορεία για τη διδασκαλία; (1/6) Η ΓΝΩΣΙΑΚΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ είναι πολύ σημαντική για την ακαδημαϊκή ανάπτυξη των δίγλωσσων μαθητών, επειδή: αν οι δραστηριότητες με τις οποίες ασχολούνται είναι μόνο του τύπου που ανήκει στο κελί Α, τότε δεν υπάρχει γνωσιακή πρόκληση και οι μαθητές δεν παρακινούνται να προοδεύσουν.

Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη πορεία για τη διδασκαλία; (2/6); Κρίσιμη είναι όμως και η ΠΛΑΙΣΙΑΚΗ ΣΤΗΡΙΞΗ επειδή: εάν οι μαθητές βρεθούν αντιμέτωποι με νοητικά απαιτητικές δραστηριότητες χωρίς επαρκή πλαισιακή στήριξη (εάν δηλαδή περάσουν πολύ γρήγορα σε δραστηριότητες του κελιού Δ), τότε δε θα μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις αυτών.

Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη πορεία για τη διδασκαλία; (3/6) Οι δραστηριότητες του κελιού Γ (λ.χ. μηχανιστικές ασκήσεις αντιγραφή κειμένων κ.α.) συνήθως δεν παρέχουν ούτε γνωστική πρόκληση ούτε γνώση ‘φιλική προς το μαθητή’, - δεν είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την ανάπτυξη της μάθησης και πρέπει να δίνονται με φειδώ.

Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη πορεία για τη διδασκαλία; (4/6) Αντίθετα, οι δραστηριότητες του κελιού Β διαθέτουν: 1) και υψηλές γνωστικές απαιτήσεις 2) και πλαισιακή στήριξη. Κατά συνέπεια, είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την προώθηση της γνώσης και της γλωσσικής ανάπτυξης.

Ποια θα ήταν η ενδεδειγμένη πορεία για τη διδασκαλία; (5/6) Άρα, το κελί Β θα πρέπει να αποτελεί την περιοχή-στόχο της διδασκαλίας ή τη «ζώνη επικείμενης ανάπτυξης», αφού περιλαμβάνει το συνδυασμό γνωστικών απαιτήσεων και πλαισιακής στήριξης.

Δραστηριότητες που εμπίπτουν σε αυτό το είδος επικοινωνίας είναι: το θέατρο και το παιχνίδι ρόλων η ομαδοσυνεργατική μάθηση Η διαθεματική προσέγγιση Η χρήση οπτικών βοηθημάτων και γραφικών παραστάσεων οι ομάδες εργασίας για συγγραφή κειμένου από κοινού Η αλληλοδιδακτική ή εταιρική διδασκαλία

Παραδείγματα δραστηριοτήτων

Δραστηριότητες για το κελί Α Συζήτηση για απλές, καθημερινές εμπειρίες, π.χ. πώς πέρασαν τις διακοπές, ή για τον καιρό Χαιρετισμοί Συγγραφή μιας ιστορίας με βάση δικές τους εμπειρίες λ.χ. «Περιγράψτε τον καλύτερο σας φίλο», «Ποια είναι η αγαπημένη σας εκπομπή και γιατί;», «Πώς περάσατε τις γιορτές των Χριστουγέννων;” κ.α.

Δραστηριότητες για το κελί Β παιχνίδι ρόλων Δραματοποίηση ιστοριών αναζήτηση λύσης σε πρόβλημα χρήση απλών δεξιοτήτων μέτρησης, λ.χ. Βρείτε πόσο είναι το εμβαδόν ενός ορθογώνιου, αν οι δύο πλευρές του είναι 3 και 5 εκατοστά εξήγηση και αιτιολόγηση ( για φαινόμενο Φυσικής ή ιστορικό γεγονός)

Δραστηριότητες για το κελί Γ Αφήγηση ιστοριών που είδαν στην τηλεόραση ακρόαση μιας ιστορίας

Δραστηριότητες για το κελί Δ Συζήτηση σχετικά με συναισθήματα και τα κίνητρα ενός ήρωα μιας ιστορίας εξέταση ύφους συγγραφέα/ συμβάσεων γραφής κειμένου ακρόαση δελτίου ειδήσεων/ πληροφοριακού κειμένου συσχέτιση πληροφοριών ενός κειμένου με προϋπάρχουσα γνώση