Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος επιλογής ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Εργασία στα πλαίσια του μαθήματος επιλογής Συγγραφική ομάδα: Κάλλα Δήμητρα Καλογεροπούλου Ισιδώρα Καμπουράκη Δωροθέα Κεστεκίδη Εύη

Ορολογία Με τον όρο «φυσικοί πόροι» εννοούμε όλα τα φυσικά αγαθά που είναι εύκολα προσβάσιμα και διαθέσιμα στον άνθρωπο προκειμένου εκείνος να τα χρησιμοποιήσει για να καλύψει τις ανάγκες του. Αναφέρονται συνήθως στις οικονομικά αξιοποιήσιμες άμεσες (πρωτογενείς) ύλες, κάποιες από τις οποίες χαρακτηρίζονται πηγές ενέργειας που μας προσφέρει η βιόσφαιρα, το έδαφος, το υπέδαφος, το νερό, η ατμόσφαιρα , ως και το φως του ήλιου που επιδρά στην περιοχή αναφοράς.

Είδη φυσικών πόρων

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Το νερό Ένας από τους πιο σημαντικούς φυσικούς πόρους που διαθέτει η χώρα μας είναι το νερό, αγαθό που βρίσκεται ελεύθερο στη φύση. Η ύπαρξη διαθέσιμων υδάτινων πόρων, κυρίως στη Δυτική Ελλάδα, συνεπάγεται την επαρκή κάλυψη των αναγκών μας, αν και υπάρχουν περιπτώσεις κατά καιρούς που σε κάποια μέρη της χώρας μας το νερό δεν αρκούσε για όλους τους κατοίκους. Για παράδειγμα, σε τουριστικές περιοχές της χώρας π.χ. Κυκλάδες, λόγω υπερβολικής αύξησης του πληθυσμού το καλοκαίρι παρατηρείται έλλειψη υδάτινων πόρων.   Ωστόσο, το καλό είναι πως, γενικά, η ποιότητα των θαλάσσιων υδάτων είναι σχετικά καλή στη χώρα μας, εξαιρουμένων βέβαια ορισμένων περιοχών με έντονη βιομηχανική ανάπτυξη π.χ. περιοχή Ελευσίνας

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Όταν το νερό πέφτει από ένα σημείο σε ένα χαμηλότερο η δυναμική του ενέργεια μετασχηματίζεται σε κινητική,στη συνέχεια σε μηχανική και τελικά μπορεί να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια. Σε πολλές χώρες του κόσμου μεταξύ των οποίων και στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί υδροηλεκτρικοί σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Η υδροηλεκτρική ενέργεια είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας και κατά την παραγωγή της δεν εκλύονται αέριοι ρύποι. Η ΔΕΗ από παλιά έχει κατασκευάσει πολλά μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα στην Ελλάδα, κυρίως σε περιοχές με άφθονους υδάτινους πόρους (Βόρεια και Δυτική Ελλάδα) Σήμερα η πολιτεία προσφέρει επιδοτήσεις στις επενδύσεις των υδροηλεκτρικών σταθμών (που φθάνουν το 50% του κόστους της επένδυσης)

Υδροηλεκτρικοί σταθμοί Τα περιβαλλοντικά οφέλη ενός Υδροηλεκτρικού Σταθμού είναι ποικίλα. Ακόμα και το μειονέκτημα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων εξ αιτίας των μεγάλης κλίμακας έργων πολιτικού μηχανικού, τα οποία ένα μεγάλο υδροηλεκτρικό έργο προϋποθέτει, με μια καλοσχεδιασμένη μελέτη, μπορεί να μετατραπεί σε πλεονέκτημα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της λίμνης Πλαστήρα, κατά την οποία ο κατακλυσμός της περιοχής από ύδατα μετά τη δημιουργία του φράγματος, δημιούργησε ένα νέο υγροβιότοπο, ο οποίος σύντομα μετατράπηκε σε πόλο τουριστικής έλξης δίνοντας ταυτόχρονα νέες αρδευτικές δυνατότητες στη γύρω περιοχή. Τα Μικρής κλίμακας Υδροηλεκτρικά έργα (ΜΥΗΕ) είναι κυρίως "συνεχούς ροής", δηλαδή δεν περιλαμβάνουν σημαντική περισυλλογή και αποταμίευση ύδατος, και συνεπώς ούτε κατασκευή μεγάλων φραγμάτων και ταμιευτήρων. Γι’ αυτό το λόγο γίνεται συνήθως και ο διαχωρισμός μεταξύ μικρών και μεγάλων υδροηλεκτρικών.

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Ο ήλιος Ο ήλιος είναι επίσης ένας από τους σημαντικότερους φυσικούς πόρους για τη χώρα μας μιας και η ηλιακή ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή θερμότητας, ψύξης και ηλεκτρισμού. Το καλό είναι ότι υπάρχει άφθονη στη χώρα μας, αφού η γεωγραφική της θέση είναι ευνοητική.  Οι τεχνολογίες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από την ηλιακή είναι δύο : α) η ηλιοθερμική τεχνολογία β) η φωτοβολταϊκή τεχνολογία Στη χώρα μας είναι αρκετά διαδεδομένα τα συστήματα ηλιακής θέρμανσης του νερού (ηλιόθερμα), καθώς επιδοτούνται από την πολιτεία, ενώ προσφέρονται σημαντικές ενισχύσεις για την κατασκευή εγκαταστάσεων αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας.  Υπάρχουν τριών ειδών συστήματα: τα θερμικά ηλιακά, τα παθητικά ηλιακά και τα φωτοβολταϊκά συστήματα.

Φωτοβολταϊκά Στην Ελλάδα, η προοπτική ανάπτυξης και εφαρμογής των Φ/Β συστημάτων είναι τεράστια, λόγω του ιδιαίτερα υψηλού δυναμικού ηλιακής ενέργειας. Η ηλεκτροπαραγωγή από Φωτοβολταϊκά έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα αποδίδει την μέγιστη ισχύ της κατά τη διάρκεια της ημέρας που παρουσιάζεται η μέγιστη ζήτηση.

Πρόγραμμα Ήλιος Το σχέδιο «Ήλιος» είναι ένα ενεργειακό επενδυτικό σχέδιο που προβλέπει την εξαγωγή καθαρής ενέργειας από την Ελλάδα προς τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης. Στηρίζεται στην ευρωπαϊκή οδηγία 2009/28 για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και συγκεκριμένα στους προβλεπόμενους μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών.

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Άνεμος Η εκμετάλλευση της ενέργειας του ανέμου από τον άνθρωπο αποτελεί μία πρακτική που βρίσκει τις ρίζες της στην αρχαιότητα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας είναι: τα ιστιοφόρα οι ανεμόμυλοι. Με την ανεμογεννήτρια το μέγιστο θεωρητικά ποσοστό της κινητικής ενέργειας του ανέμου που μπορεί να μετατραπεί σε ηλεκτρική ενέργεια δεν υπερβαίνει το 60%. Το αιολικό δυναμικό της περιοχής του Αιγαίου πελάγους είναι πολύ υψηλό. Σήμερα οι περισσότερες ανεμογεννήτριες στην Ελλάδα είναι εγκατεστημένες στην Εύβοια και την Ανατολική Κρήτη. Στην Κρήτη σήμερα περίπου το 10% της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως παράγεται με ανεμογεννήτριες. Το κόστος εγκατάστασης μιας ανεμογεννήτριας στην Ελλάδα είναι περίπου 1,2 εκατ. € ανά εγκατεστημένο MW.

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Η γη Γεωθερμική ενέργεια είναι η ενέργεια που προέρχεται από το εσωτερικό της γης. Πρόκειται για θερμό νερό ή ατμό που εξέρχεται με φυσικό τρόπο από τη γη ή αντλείται με κατάλληλες γεωτρήσεις (25ο-360ο C) . Στη χώρα μας η γεωθερμία χρησιμοποιείται για να καλύψει ανάγκες θέρμανσης και ψύξης (κυρίως για την θέρμανση θερμοκηπίων). Πριν από περίπου 20 έτη, η ΔΕΗ κατασκεύασε στη Μήλο ένα εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από γεωθερμία ονομαστικής ισχύος 2MW. Μπορεί να έχει ευρεία εφαρμογή για τη θερμική αφαλάτωση του θαλασσινού νερού με στόχο την απόληψη πόσιμου, κυρίως στις άνυδρες νησιωτικές και παραθαλάσσιες περιοχές. Μία τέτοια εφαρμογή έχει χαμηλότερο κόστος από εκείνο που απαιτείται για τον εφοδιασμό των περιοχών αυτών με πόσιμο νερό, μέσω υδροφόρων πλοίων. Το μεγαλύτερο γεωθερμικό πεδίο στην Ελλάδα βρίσκεται στην περιοχή των Κυκλάδων.

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Συμβατικά Καύσιμα Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας σήμερα στην Ελλάδα γίνεται κυρίως με συμβατικά καύσιμα και συγκεκριμένα: α) Με λιγνίτη - εγχώριος πόρος β) Με πετρέλαιο - εισαγόμενος πόρος   Με τη κατασκευή σήμερα του δικτύου του Φυσικού αερίου στη χώρα, στο μέλλον αναμένεται να χρησιμοποιείται το Φ.Α. για τη παραγωγή Η.Ε. στην Ελλάδα. Στην χώρα παράγουμε λίγο πετρέλαιο στο Βόρειο Αιγαίο, μεταξύ Καβάλας και Θάσου αλλά το κοίτασμα αυτό βρίσκεται προς το τελευταίο στάδιο της εκμετάλλευσής του. Τα γνωστά αποθέματα του λιγνίτη στη χώρα αναμένεται να διαρκέσουν λίγες δεκαετίες ακόμη. Το σημαντικό πλεονέκτημα που προσφέρει ο λιγνίτης είναι ότι εξασφαλίζει σημαντική ενεργειακή αυτάρκεια στη χώρα και είναι φθηνό καύσιμο. Το σημαντικό μειονέκτημα του είναι ότι εκλύει πολύ περισσότερους ρύπους στο περιβάλλον από ότι το πετρέλαιο ή το Φ.Α.

Πετρέλαιο-Λιγνίτης Τα σημαντικά λιγνιτωριχεία της χώρας βρίσκονται στη Μακεδονία - Κοζάνη και Πτολεμαϊδα - και στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας. Διυλιστήρια πετρελαίου έχουμε: α) Στη Θεσ/νίκη ΕΛ.ΠΕ. β) Στην περιοχή της Αττικής - Κορινθίας τα Διυλιστήρια Ασπρόπυργου, της Πετρόλα και της Μότορ Οϊλ. Οι βαθμοί απόδοσης των εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας με πρώτη ύλη το λιγνίτη και το πετρέλαιο κυμαίνονται από 20% έως 45%.

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Βιομάζα Η βιομάζα (βιος + μάζα) περιλαμβάνει την ύλη βιολογικής προέλευσης όπως τη φυτική μάζα, ξύλα, προϊόντα φυτών, την οργανική ύλη των στερεών απορριμάτων, τα κτηνοτροφικά απόβλητα, τη λάσπη των βιολογικών καθαρισμών, τα οργανικά απόβλητα των γεωργικών βιομηχανιών κλπ. Στη χώρα μας υπάρχουν εφαρμογές αξιοποίησης της βιομάζας για την παραγωγή: α) θερμότητας β) ηλεκτρικής ενέργειας με καύση του βιοαερίου γ) σήμερα βρισκόμαστε στη διαδικασία κατασκευής εργοστασίου αξιοποίησης της βιομάζας για παραγωγή βιοντήζελ (για καύσιμο οχημάτων) Στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές της χώρας χρησιμοποιείται πολύ το πυρηνόξυλο για την παραγωγή θερμότητας σε σπίτια, θερμοκήπια και βιοτεχνίες-βιομηχανίες.

Βιοαέριο Α) Χώρους υγειονομικής ταφής στερεών απορριμάτων και Το βιοαέριο (με κύρια συστατικά το CH4 και το CO2) παράγεται στη χώρα μας από: Α) Χώρους υγειονομικής ταφής στερεών απορριμάτων και Β)Λάσπες εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων. 

Αξιόλογοι φυσικοί πόροι στην Ελλάδα Ο χρυσός Στη φύση ο χρυσός εντοπίζεται κυρίως αυτοφυής και λιγότερο υπό μορφή ενώσεων. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ένα φυσικό κράμα που μπορεί να περιέχει σημαντικές περιεκτικότητες σε άργυρο ή/και χαλκό. Στον Ελλαδικό χώρο εντοπίζεται κυρίως αυτοφυής αλλά και υπό μορφή ενώσεων του τελλουρίου ή του βισμούθιου. Τα κοιτάσματά του βρίσκονται κυρίως στο χώρο της Μακεδονίας και Θράκης. Στην υπόλοιπη Ελλάδα έχουμε μεμονωμένες εμφανίσεις στα νησιά Εύβοια, Σίφνο, Μήλο, Σάμο και Λέσβο. Στην Αν. Μακεδονία έχουμε χρυσό στον Ποταμό Νέστο, στις περιοχές Παλιάς Καβάλας - Φιλίππων, στη νήσο Θάσο, στο όρος Παγγαίο, στον Αγγίτη ποταμό, στο Μενοίκιο (Αλιστράτη), στην περιοχή Στρυμόνα (Νιγρίτα-Χείμαρρο) και Βροντού.