Εισηγητής: Ερρίκος Βασιλικός Εισαγωγή στην Οργανωτική Ψυχολογία Μια ιστορική ανασκόπηση της μελέτης της συμπεριφοράς εντός οργανισμών Εισηγητής: Ερρίκος Βασιλικός

Το πεδίο της Οργανωτικής Ψυχολογίας Λειτουργικά και ψυχολογικά ζητήματα αναφορικά με τη συμπεριφορά και την εμπειρία των ατόμων στον εργασιακό χώρο Ένταση μεταξύ διοικητικών και ανθρωπίνων ζητημάτων Π.χ. Απόδοση έναντι ψυχολογικού «καλώς έχειν» Διάκριση από άλλα πεδία Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων (HRM) Οργανωσιακή Συμπεριφορά

Επιστημονική διοίκηση (Scientific management) Πώς μπορεί η εργασία να γίνει όσο το δυνατόν πιο αποτελεσματική (με έμφαση στις μελέτες του Taylor και των Gilbreth στις αρχές του 20ού αιώνα) Συστηματική μελέτη εργασιών για τη βελτίωση διαδικασιών Πρακτικές επιλογής/πρόσληψης Εκπαίδευση σε αποτελεσματικές μεθόδους και οικονομικές κινήσεις Προσφορά εναυσμάτων βάσει απόδοσης (π.χ. συστήματα piece-rate) Χρήση περιόδων ανάπαυλας Εστίαση στους προϊσταμένους Εστίαση στην εκειδίκευση εργασίας & τη μαζική παραγωγή

Επιστημονική διοίκηση (Scientific management) Κριτική στην επιστημονική διοίκηση Εκφυλισμός εργασίας/απώλεια δεξιοτήτων (de-skilling) μέσω εξειδίκευσης και εξοικονομίσεων (δηλ. Κατακεμρατισμού & μηχανοποίησης της εργασίας) Τα μηχανήματα καθίστανται πιο σημαντικά πό το ανθρώπινο στοιχείο Μεταβίβαση ισχύος από τους εργάτες στη διοίκηση (ως προς το ποιος έχει στη διάθεσή του τη γνώση για τη διεξαγωγή της παραγωγικής διαδικασίας)

Κλασσική γραφειοκρατία Πώς να οργανωθούν μεγάλοι αριθμοί εργαζομένων εντός μιας υπερκείμενης δομής (Weber, 1947) Εστίαση σε μια ιεραρχία που επιτρέπει τη διαστρωμάτωση στην άσκηση εξουσίας Συσχέτιση ορισμένων βαθμίδων με ορισμένα δικαιώματα (προνόμια) και υποχρεώσεις (καθήκοντα) Καταμερισμός εργασίας (κατηγοριοποίηση/εξειδίκευση) Εστίαση σε ρητούς κανόνες και διαδικασίες (δηλ. πώς γίνονται τα πράγματα) Έντυπη τεκμηρίωση (δηλ. όλα καταγράφονται & τηρείται αρχείο) Έμφαση στις τεχνικές δεξιότητες (στα προσόντα) Διάκριση ιδιοκτησίας και διοικητικού ρόλου

Κλασσική γραφειοκρατία Κριτική στην κλασσική γραφειοκρατία Τα μέσα γίνονται πιο σημαντικά από το σκοπό Ακαμψία (κυρίως λόγω του καταμερισμού εργασίας) Αποστασιοποίηση από το αντικείμενο εργασίας (εξειδίκευση άνευ πρωτοβουλιών) Αντίσταση στην αλλαγή Αντιβαίνει στη βασική ανάγκη της κοινωνικότητας (σε αντιδιαστολή με τους άτυπους οργανισμούς) Εκμαθημένη ανικανότητα

Αρχές οργάνωσης Πώς να λειτουργεί ένας οργανισμός με βάση συγκεκριμένες παραμέτρους (Fayol, 1949; Urwick, 1952), πιο συγκεκριμένα: Ο σκοπός/οι επιμέρους στόχοι του οργανισμού Η ιεραρχία Το εύρος ελέγχου (κάθε βαθμίδας) Ο καταμερισμός εργασίας και η εξειδίκευση (δηλ. κατάτμηση ανά λειτουργία ή δραστηριότητα) Η εξουσία & η ανάληψη ευθυνών (δηλ. δικαίωμα λήψης πρωτοβουλίας & αρμοδιότητες) Η ενότητα (α) διοίκησης και (β) κατεύθυνσης Η επικοινωνία

Αρχές οργάνωσης Κριτική στις αρχές οργάνωσης Η διαστρωμάτωση διοικητικών αρμοδιοτήτων Ο συντονισμός (που διασφαλίζει ενότητα) Η κεντρικοποίηση ή μη Η αποσαφήνιση (καθηκόντων, σχέσεων μεταξύ βαθμίδων, κλπ.) Η ισορροπία (μεταξύ διαφόρων τμημάτων του οργανισμού) Η συνέχεια (προσαρμογή και αναδιοργάνωση) Κριτική στις αρχές οργάνωσης Μηδαμινή έμφαση στη σημασία των διατομικών διαφορών Ενθάρρυνση έλλειψης εμπιστοσύνης Σύστημα οργάνωσης ευάλλωτο στον αυταρχισμό και το φόβο

Βιομηχανική ψυχολογία Εστίαση στις ψυχολογικές μεταβλητές της ζωής στο χώρο εργασίας (αρχική έμφαση στην κόπωση και τη μονοτονία) (NIIP, δεκαετία του 1920) Κάποιες αρχικές μεταβλητές υπό εξέταση: Ο αντίκτυπος του θορύβου Οι επιδράσεις του εμμηνορρυσιακού κύκλου στην απόδοση Αποτροπή ατυχημάτων Επιλογή και εκπαίδευση υπαλλήλων Αποχώρηση προσωπικού Εστίαση στη συστηματική έρευνα Χρήση ανάλυσης εργασίας, ψυχομετρικών μεθόδων και συνεντεύξεων

Περιοχές εστίασης στη βιομηχανική ψυχολογία Περιοχές εστίασης στη βιομηχανική ψυχολογία Αλληλεπίδραση ανθρώπου-μηχανών Σχεδιασμός περιβάλλοντος και εργασιών Επιλογή και αξιολόγηση προσωπικού Εξέλιξη καριέρας Συμβουλευτικές παρεμβάσεις και ατομική εξέλιξη Εκπαίδευση Εργασιακές σχέσεις και παρακίνηση Οργανωσιακή εξέλιξη και αλλαγή

Κριτική στη βιομηχανική ψυχολογία Ζητήματα επιχειρησιακής στρατηγικής Μελήματα νομικής φύσης Κοινωνικά/πολιτικά ζητήματα εντός του οργανισμού Επικοινωνία σε επιχειρησιακά πλαίσια Ενσωμάτωση διοικητικών μελημάτων Ερευνητικές προεκτάσεις Διάχυση της σχετικής ψυχολογικής γνώσης

Το κίνημα των ανθρωπίνων σχέσεων Μια μίξη επιστημονικής διοίκησης και βιομηχανικής ψυχολογίας: Πώς θα μπορούσε μια έμφαση στον ανθρώπινο παράγοντα να ενισχύσει την παραγωγή; (Mayo, 1927-1932; 1949) Μεταβολή εστίασης: Από ένα μοντέλο ψυχο-φυσιολογίας σε ένα κοινωνικο-συναισθηματικό μοντέλο Από το σώμα ως καταλύτη παραγωγικότητας, στις στάσεις Το φαινόμενο “Hawthorne” – Παραγωγικότητα υπό παρατήρηση

Η έμφαση του κινήματος των ανθρωπίνων σχέσεων Συνεργασία των εργατών με τη διοίκηση μέσα σε ένα κλίμα εμπιστοσύνης Μονιστική (Unitarist) θεώρηση του οργανισμού έναντι Πλουραλιστικής (Pluralist) Οι υπάλληλοι ως πρόθυμοι σύμβουλοι Ευπροσήγορη επίβλεψη Προώθηση κοινωνικής δραστηριότητας, έμφαση στην ανάγκη για κοινωνικότητα Σύνδεαση μεταξύ ικανοποίησης και παραγωγικότητας Ανοιχτές συνεντεύξεις ως πηγές πληροφόρησης

Κριτική του κινήματος των ανθρωπίνων σχέσεων Μεθοδολογικά ζητήματα Συστηματικότητα/Επιστημονική αξία Εστίαση σε ευρύτερα οργανωσιακά ζητήματα Μη ρεαλιστική θεώρηση των οργανισμών Σχέση μεταξύ συμμετοχής υπαλλήλων, ικανοποίησης, και παραγωγικότητας

Η συνδυαστική προσέγγιση (Contingency approach) Παραδοχή: Δεν υπάρχουν καθολικές απαντήσεις σε οργανωσιακά ερωτήματα Λύσεις προκύπτουν σε συνάρτηση με την κατάσταση Δίνεται έμφαση στην κριτική σκέψη και την εφαρμογή σχετικών θεωριών ανά περίσταση (π.χ. μέγεθος εταιρίας & τυποποίηση διαδικασιών)