Επιθεώρηση Εκτίμησης Περιβαλλοντικού Κινδύνου Η υφιστάμενη περιβαλλοντική νομοθεσία προδιαγράφει ένα αυστηρό αδειοδοτικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο οι επιχειρήσεις υποχρεώνονται στην εκπόνηση διαφόρων περιβαλλοντικών μελετών προκειμένου να τους χορηγηθεί μία σειρά από περιβαλλοντικές άδειες, οι οποίες αποτελούν προϋπόθεση για την χορήγηση της Άδειας Λειτουργίας και κατ’ επέκταση την λειτουργία της εγκατάστασης.

Επιθεώρηση Εκτίμησης Περιβαλλοντικού Κινδύνου Γεννάται λοιπόν το εξής ερώτημα: από την στιγμή που κάποια εγκατάσταση μίας επιχείρησης έχει αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά γιατί απαιτείται η εκτίμηση του Περιβαλλοντικού Κινδύνου για την λειτουργία της ;

Επιθεώρηση Εκτίμησης Περιβαλλοντικού Κινδύνου Η ανάγκη της Εκτίμησης του Περιβαλλοντικού Κινδύνου μίας εγκατάστασης μέσω της πραγματοποίησης Περιβαλλοντικής Επιθεώρησης έγκειται στο γεγονός ότι σχεδόν πάντα υπάρχει σημαντική απόσταση μεταξύ των αδειοδοτικών όρων και των πραγματικών συνθηκών που διαμορφώνονται από την λειτουργία της εγκατάστασης της επιχείρησης.

Εφαρμογή Στην εξεταζόμενη επιχείρηση (αξιολόγηση της έκθεσης σε περιβαλλοντικό κίνδυνο) Η εκτίμηση – αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης (environmental status) μίας συγκεκριμένης δραστηριότητας καθώς και η εκτίμηση των δυνητικών περιβαλλοντικών κινδύνων που αυτή συνεπάγεται.   περιβαλλοντική ευθύνη π.χ. διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων

Εφαρμογή Με συνδυασμό των ακόλουθων : Λίστα ελέγχου (checklist)   Λίστα ελέγχου (checklist) Επιτόπου επιθεώρηση Λήψη δειγμάτων (αποβλήτων, υπόγειου ή επιφανειακού νερού, εδάφους) προς ανάλυση.

Έλεγχος υφιστάμενης κατάστασης Εξέταση και αξιολόγηση της συμμόρφωσης με τους όρους που περιλαμβάνονται στις χορηγηθείσες περιβαλλοντικές άδειες και την περιβαλλοντική νομοθεσία.   Εντοπισμός και αξιολόγηση των πιθανών περιβαλλοντικών κινδύνων πέραν των όρων της περιβαλλοντικής αδειοδότησης.

Έλεγχος Πληρότητα και ισχύς των αδειοδοτικών εγγράφων της εγκατάστασης  Περιβαλλοντική πολιτική της εγκατάστασης  Ιστορικό του χώρου/ εγκατάστασης  Φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της γύρω περιοχής  Ιστορικό παραβάσεων/ παραπόνων  Τεχνικά χαρακτηριστικά της εγκατάστασης Υποδομές και διαδικασίες για την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων  Δειγματοληπτικός έλεγχος κατά την Επιθεώρηση.

Αποτέλεσμα Έλεγχου Συγκεντρωτική αξιολόγηση της περιβαλλοντικής κατάστασης της εγκατάστασης   Προτάσεις μέτρων για την βελτίωση της περιβαλλοντικής κατάστασης της εγκατάστασης

Η Περιβαλλοντική Επιθεώρηση παρέχει σαφή αποτύπωση:   της εικόνας της υφιστάμενης περιβαλλοντικής κατάστασης της εγκατάστασης των τυχόν περιβαλλοντικών κινδύνων που συνδέονται με τις υφιστάμενες υποδομές και διαδικασίες που εφαρμόζονται στην εγκατάσταση.

Η Περιβαλλοντική Επιθεώρηση Τα δεδομένα είναι χρήσιμα για την επιχείρηση διότι αποκτά συγκεκριμένη εικόνα:   των ελλείψεων που πιθανόν έχει στον περιβαλλοντικό τομέα, τόσο σε θέματα διαδικαστικά (αδειοδοτήσεων) όσο και σε θέματα υποδομών και διαδικασιών των σχετικών μέτρων που πρέπει να λάβει. Λειτουργεί σαν ένα check-up, το οποίο εντοπίζει προβλήματα και προτείνει τις απαιτούμενες δράσεις.

Χ.Υ.Τ.Α. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Σύµφωνα µε την Οδηγία 1999/31/ΕΚ «περί υγειονοµικής ταφής των αποβλήτων», η οποία ενσωµατώθηκε στο Εθνικό ∆ίκαιο µε την Κ.Υ.Α. 29407/3508/2002 «Μέτρα και όροι για την υγειονοµική ταφή των αποβλήτων» (ΦΕΚ 1572/Β/16.12.2002), ως Χ.Υ.Τ.Α. µικρών νησιών και αποµονωµένων οικισµών νοούνται:

Χ.Υ.Τ.Α. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Α) Μικρών Νησιών: Χ.Υ.Τ.Α. µε συνολική χωρητικότητα 15.000 τόνων το πολύ ή µε ετήσια ικανότητα απορρόφησης 1.000 τόνων το πολύ, που εξυπηρετούν νησιά, όταν πρόκειται για το µόνο Χ.Υ.Τ.Α. στο νησί. Αφού χρησιµοποιηθεί όλη η χωρητικότητα αυτού του χώρου, οποιοσδήποτε νέος Χ.Υ.Τ.Α. στο νησί πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις της Κ.Υ.Α. 29407/3508/2002.

Χ.Υ.Τ.Α. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ β) Χ.Υ.Τ.Α. Αποµονωµένων οικισµών: Ως αποµονωµένοι οικισµοί, ορίζονται οι οικισµοί µε 500 το πολύ κατοίκους ανά κοινότητα ή οικισµό και µε πέντε το πολύ κατοίκους ανά τετραγωνικό χιλιόµετρο, και στους οποίους η απόσταση από την πλησιέστερη αστική περιοχή είναι τουλάχιστον 50 χλµ., ή εναλλακτικά µε δύσκολη πρόσβαση προς τέτοιες πλησιέστερες αστικές περιοχές, λόγω δυσµενών µετεωρολογικών συνθηκών για εκτεταµένη περίοδο του έτους. Ο Χ.Υ.Τ.Α. πρέπει να προορίζεται για τη διάθεση αποβλήτων που δηµιουργούνται µόνο από αυτόν τον αποµονωµένο οικισµό.

Χ.Υ.Τ.Α. Υπό το πρίσµα αυτό, οι Τεχνικές Προδιαγραφές των µικρών ΧΥΤΑ σκοπό έχουν τη βελτιστοποίηση του συνδυασµού επίτευξης των κάτωθι παραµέτρων:   Περιβαλλοντικής Προστασίας  Τεχνικής Απλότητας Λειτουργικής Εφικτότητας και Οικονοµικής Βιωσιµότητας.

Χ.Υ.Τ.Α. Στο πλαίσιο της ανωτέρω, διακρίνονται δύο είδη τροποποιηµένων Τεχνικών Προδιαγραφών:  α) Τεχνικές Προδιαγραφές µικρότερης περιβαλλοντικής βαρύτητας. β) Τεχνικές Προδιαγραφές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής σπουδαιότητας. Τεχνικές Προδιαγραφές, εξαρτώνται απ’ τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε χώρου. Γι’ αυτό, µπορεί να καθορισθεί ευρύτητα επιλογών , οι οποίες θα προκύπτουν µέσα από διαδικασίες λήψης αποφάσεων σχετιζόµενες µε ανάλυση εκτίµησης κινδύνου  

Πιθανές επιπτώσεις από τους µικρούς X.Y.T.A. Οι σημαντικότερες είναι οι παρακάτω:   Ρύπανση υπογείων υδάτων   Ρύπανση επιφανειακών υδάτων ∆ιαφυγή αερίων (βιοαέριο ή τοξικά αέρια) Επιφανειακή έκθεση ( Πιθανή σωµατική βλάβη)

Πιθανές επιπτώσεις από τους µικρούς X.Y.T.A. Κίνδυνος για τα υπόγεια ύδατα  Ειδικά για τα υπόγεια ύδατα, λαµβάνονται τα ακόλουθα :   Περιοριστικός παράγοντας: Φυσική προστασία υδροφόρου ορίζοντα, µέσω γεωλογικού φραγµού. Διαδρομή: α) Ύψος βροχόπτωσης (επηρεάζει την ποσότητα στραγγισµάτων). β) Βάθος υδροφόρου και απόσταση µεταξύ υδροφόρου ορίζοντα και χρήστη.  Αποδέκτης: Χρήση υπόγειου ύδατος

Πιθανές επιπτώσεις από τους µικρούς X.Y.T.A.

Πιθανές επιπτώσεις από τους µικρούς X.Y.T.A. Κίνδυνος για τα επιφανειακά ύδατα  Περιοριστικός παράγοντας: Αποτελεσματικότητα κάλυψης.   Διαδρομή: α) Ύψος βροχόπτωσης. β) Απόσταση από επιφανειακές υδάτινες µάζες. Αποδέκτης: Ευαισθησία επιφανειακού υδάτινου αποδέκτη.

Πιθανές επιπτώσεις από τους µικρούς X.Y.T.A. Κίνδυνος από την παραγωγή βιοαερίου  Διαδρομή: α) Απόσταση από αποδέκτες β) ∆ιεύθυνση επικρατούντων ανέµων γ) Στεγανοποίηση πυθµένα  Αποδέκτης: Πιθανότητα επαφής µε το βιοαέριο

Βαθµός επικινδυνότητας Όρια κατάταξης βαθµού επικινδυνότητας   Τελικός βαθµός επικινδυνότητας Εκτίµηση επικινδυνότητας 0,5 – 1,0 Υψηλός κίνδυνος 0,001 - < 0,5 Μέτριος/ Χαµηλός κίνδυνος

Τεχνικά έργα Η Α’ κατηγορία αφορά τεχνικά έργα, των οποίων η κατασκευή είναι πιθανό να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον, κυρίως λόγω της φύσης, του μεγέθους ή της έκτασης που καταλαμβάνουν. Η υποβολή και έγκριση των ΜΠΕ αυτής της κατηγορίας γίνεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ και τα συναρμόδια υπουργεία και στην διαδικασία της έγκρισης περιλαμβάνεται η ενημέρωση Φορέων εκπροσώπησης των ενδιαφερομένων.

Τεχνικά έργα Η Β’ κατηγορία περιλαμβάνει τεχνικά έργα με μικρότερες πιθανές επιπτώσεις για το περιβάλλον, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν λαμβάνονται μέτρα και περιορισμοί με σκοπό την προστασία του. Η έγκριση γίνεται από το Νομάρχη. Η Γ’ κατηγορία περιλαμβάνει έργα που προκαλούν ιδιαίτερα μικρό κίνδυνο ή υποβάθμιση στο περιβάλλον. Η έγκριση δίνεται από το Δήμαρχο ή τον Κοινοτάρχη.

Κατηγορίες Α και Β

Ταξινόμηση των τεχνικών έργων Τεχνικά έργα που καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις (π.χ. αεροδρόμια), παρουσιάζουν συνήθως χρωματικές αντιθέσεις σε σχέση με το περιβάλλον αλλοιώνοντας την αισθητική τοπίου, ενώ λόγω της μεγάλης οριζόντιας επιφάνειας που καλύπτουν αυξάνουν την ανακλαστικότητα, προκαλώντας αλλαγές στα κλιματικά χαρακτηριστικά (μεταβολή στην ταχύτητα των ανέμων, στη θερμοκρασία, κλπ.)

Ταξινόμηση των τεχνικών έργων Τεχνικά έργα που έχουν γραμμική επέκταση στο χώρο, συνήθως έχουν μικρές επιπτώσεις στο περιβάλλον εκατέρωθεν του έργου και κυρίως σε φάση κατασκευής, ενώ σε φάση λειτουργίας προκαλούν αρνητικές επιπτώσεις όταν αποκόβουν την επικοινωνία μεταξύ περιοχών (π.χ.αποκοπή χώρων διαβίωσης, τροφής και αναπαραγωγής της πανίδας) που αντιμετωπίζονται με επιμέρους τεχνικά έργα (π.χ. γέφυρες επικοινωνίας κλπ.).

Ταξινόμηση των τεχνικών έργων Τεχνικά έργα που εκτείνονται καθ’ ύψος, συνήθως έχουν μικρή έκταση και δεν επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον από πλευράς αισθητικής τοπίου. Μπορεί όμως να προκαλούν επιμέρους αρνητικές επιπτώσεις (διαφυγές αέριων ρύπων στην ατμόσφαιρα, διαφυγές καυσίμων ή ορυκτελαίων από τη χρήση μηχανημάτων και οχημάτων κλπ.).

Φάση Κατασκευης Έργου Οι επιπτώσεις κατά τη φάση κατασκευής έχουν σχέση με το χώρο κατασκευής του έργου και των επιμέρους έργων και εγκαταστάσεων, του οδικού δικτύου που το εξυπηρετεί και των εκσκαφών, ορυγμάτων και λοιπών διαδικασιών που απαιτούνται. Οι επιπτώσεις κατά τη λειτουργία του τεχνικού έργου αφορούν καθαρά τον τρόπο που επιδρά στην περιοχή κατασκευής του όταν τεθεί σε λειτουργία. Ο διαχωρισμός αυτός είναι βασικός για την διάκριση των πηγών επιπτώσεων ανά φάση και είναι συνήθως ίδιος για την πλειονότητα των τεχνικών έργων.

Φάση Εκτέλεσης Έργου Μεταφορές υλικών και μηχανημάτων Περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες τις σχετικές με τη μεταφορά του εξοπλισμού, των μηχανημάτων, των προμηθειών και του προσωπικού στην περιοχή του τεχνικού έργου. Ετοιμασία θέσης κατασκευής Περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες εκσκαφών, ανατινάξεων και επιχωματώσεων σε χερσαία περιοχή, που απαιτούνται για την κατασκευή του τεχνικού έργου, τη διαμόρφωση και χωροθέτηση του εργοταξίου και την απόθεση των απαιτούμενων υλικών και του αντίστοιχου εξοπλισμού.

Φάση Εκτέλεσης Έργου Κατασκευή υποδομής και εφαρμογών. Περιλαμβάνει την κατασκευή εσωτερικού οδικού δικτύου, την κατασκευή βοηθητικών εγκαταστάσεων εργοταξίου, την κατασκευή κτιρίων διοίκησης και προσωρινής διαμονής του προσωπικού, την ηλεκτροδότηση των κατασκευών, κλπ. Π.χ. χώρους εργασίας και παραμονής των εργαζομένων, της λειτουργίας και της κίνησης των μηχανημάτων παρατηρούνται διαρροές λαδιών και καυσίμων, απορρίμματα και συγκέντρωση υλικών και εξαρτημάτων που δεν χρησιμοποιούνται.

Φάση Εκτέλεσης Έργου Περιοχές αναμενόμενων επιπτώσεων από τις δραστηριότητες λειτουργίας του έργου είναι : Περιοχή στενά συνδεδεμένη με το τεχνικό έργο (π.χ. θέση Φράγματος, Περιοχή ταμιευτήρα) Περιοχές γύρω από το τεχνικό έργο (στην περίπτωση φράγματος, παραλίμνιες περιοχές ταμιευτήρα) Περιοχή κατάληξης του φυσικού αποδέκτη (π.χ. για την περίπτωση φράγματος είναι η περιοχή του δέλτα ή η ευρύτερη παράκτια περιοχή).

Μέθοδοι προσδιορισμού & αναγνώρισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Μια τεχνική εκτίμησης πρέπει να προσδιορίζει όλες τις επιπτώσεις, άμεσες και έμμεσες, και να δείχνει το χρόνο και τη διάρκεια τους. Μετά τον προσδιορισμό, η τεχνική πρέπει να μετρήσει το μέγεθος και την σπουδαιότητα των επιπτώσεων. Για τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων έχουν αναπτυχθεί πολλές τεχνικές, καμία όμως δεν είναι τέλεια. Κάθε μια έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα Για το λόγο αυτό, σε μεγάλα τεχνικά έργα επιχειρείται συνδυασμός μεθόδων και τεχνικών

Μέθοδοι προσδιορισμού & αναγνώρισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Κατάλογοι (checklists) Πίνακες ή Μητρώα (matrices) Διαγράμματα ροής (flow charts) Επικαλύψεις χαρτών (overlays)

Μέθοδοι προσδιορισμού & αναγνώρισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Κατάλογοι. Συνήθως πρόκειται για έναν κατάλογο με ερωτήσεις που αναφέρονται στις σημαντικότερες επιπτώσεις που μπορεί να εμφανιστούν. Ετοιμάζονται από τις διοικητικές υπηρεσίες ή είναι θεσπισμένες με νόμο (Ελλάδα, ΚΥΑ 69269/5387/90). Οι κατάλογοι διακρίνονται στους εξής τύπους:

Μέθοδοι προσδιορισμού & αναγνώρισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Κατάλογοι απλοί (simple checklists). Περιέχουν λίστα από παράγοντες που πρέπει να εκτιμηθούν με ένα απλό ¨ΝΑΙ/ΟΧΙ/ΙΣΩΣ¨, χωρίς να δίνει όμως πληροφορίες για το είδος δεδομένων που απαιτούνται, τις μεθόδους εκτίμησης της σημαντικότητας των επιπτώσεων, τους τρόπους μέτρησης των αλλαγών στις περιβαλλοντικές παραμέτρους.

Μέθοδοι προσδιορισμού & αναγνώρισης περιβαλλοντικών επιπτώσεων Κατάλογοι περιγραφικοί (descriptive checklists). Περιέχουν λίστα με περιβαλλοντικές παραμέτρους που πρέπει να ληφθούν υπόψη, με πληροφορίες για τον τρόπο αναγνώρισης και εκτίμησης των αντίστοιχων επιπτώσεων. Κατάλογοι ερωτήσεων (questionnaire checklists). Περιέχουν λίστα ερωτήσεων σχετική κάθε φορά με τις αναμενόμενες επιπτώσεις του έργου. Συνήθως περιλαμβάνει απλές ερωτήσεις που για τη συμπλήρωση τους δεν απαιτείται ιδιαίτερη εμπειρία.

Πίνακες ή Μητρώα Ο πίνακας περιλαμβάνει τις δραστηριότητες του έργου και τις αντίστοιχες περιβαλλοντικές παραμέτρους που μπορεί να επηρεαστούν σε φάση κατασκευής και φάση λειτουργίας. Η συμπλήρωση του πίνακα γίνεται είτε με απλή απάντηση (ναι / όχι), είτε με σταθμισμένη απάντηση (π.χ. ως προς το μέγεθος: μικρή / μέτρια / μεγάλη επίπτωση).

Διαγράμματα ροής ή γραφήματα Η χρήση των διαγραμμάτων ροής ή των γραφημάτων επιτρέπει την παρακολούθηση της εξέλιξης των επιπτώσεων που προέρχονται από συγκεκριμένη δραστηριότητα. Λόγω της κλίμακας, οι διάφορες επιπτώσεις παρουσιάζονται χωριστά. Μπορούν να αποδώσουν το χαρακτήρα των επιπτώσεων εφόσον παρουσιάζουν την εικόνα αιτίου– αποτελέσματος

Μοντέλα προσομοίωσης Τα μοντέλα προσομοίωσης περιλαμβάνουν την αναπαράσταση των βασικών διεργασιών του περιβάλλοντος που επιτρέπει την προσέγγιση σε θέματα επιπτώσεων, καθώς και την αξιολόγηση των αλληλεπιδράσεων που εμφανίζονται η χρήση τους είναι συνήθως ένας αρκετά ολοκληρωμένος τρόπος μελέτης που απαιτεί όμως πολλά δεδομένα που συνήθως απουσιάζουν. Τις περισσότερες φορές τα δεδομένα είναι λιγοστά και η μέθοδος εμφανίζει σημαντικές αποκλίσεις, ενώ τα συμπεράσματα της μερικές φορές θα μπορούσαν να είχαν προβλεφθεί με ευκολότερους τρόπους.

Επικαλύψεις χαρτών ή θεματικοί χάρτες Η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων απαιτεί την παρουσίαση χαρτών για την γεωγραφική θέση των έργων καθώς και την περιγραφή των χαρακτηριστικών της περιοχής μελέτης. Η χρήση θεματικών χαρτών, χρησιμοποιείται συχνά για την καλύτερη απεικόνιση τόσο των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών της θέσης μελέτης, όσο και της χωροθέτησης των διαφόρων δραστηριοτήτων και εργασιών του τεχνικού έργου και παρουσίασης των διαφόρων επιπτώσεων (π.χ. εξάπλωση ρύπων). Η μέθοδος αυτή δεν προσδιορίζει τις επιπτώσεις και φυσικά δεν τις συσχετίζει με τις δραστηριότητες του έργου αλλά αποτελεί τον πιο παραστατικό τρόπο παρουσίασης για την καλύτερη κατανόηση του θέματος που εξετάζει

Οι υπεύθυνοι για την εκτίμηση χρησιμοποιούν Οι υπεύθυνοι για την εκτίμηση χρησιμοποιούν Έρευνα πεδίου (Field surveys) Παρακολούθηση και καταγραφή συγκεκριμένων παραμέτρων (Monitoring) Προσομοίωση και χρήση μοντέλων για συγκεκριμένα προβλήτα επιπτώσεων (Modelling) Βιβλιογραφική ενημέρωση και αναζήτηση παρόμοιων περιπτώσεων (Literature searches) Συναντήσεις εργασίας (Workshops) Συνεντεύξεις με ειδικούς (Interviews with specialist) Δημοσκοπήσεις (Public opinion polls)