Το περίγραμμα του επαγγέλματος του μεταφραστή στην Ελλάδα Δέσποινα Λάμπρου Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 5 η Συνάντηση Ελληνόφωνων Μεταφρασεολόγων Θεσσαλονίκη, 21 Μαΐου 2015

Για ποιο λόγο; Εκπαίδευση μεταφραστών στην Ελλάδα Τι είναι ένας μεταφραστής; Τι ακριβώς κάνει ένας μεταφραστής; Τι προσόντα χρειάζεται ένας μεταφραστής; Με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει κάποιος μεταφραστής στην Ελλάδα;

Επαγγελματικό περίγραμμα ▪ Επαγγελματικό περίγραμμα: Το σύνολο των βασικών και επιμέρους επαγγελματικών λειτουργιών που συνθέτουν το αντικείμενο εργασίας ενός επαγγέλματος ή μιας ειδικότητας καθώς και οι αντίστοιχες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες που απαιτούνται για την ανταπόκριση στις λειτουργίες αυτές. ▪ Σκοπός της ανάπτυξης επαγγελματικών περιγραμμάτων είναι η συστηματοποιημένη ανάλυση και καταγραφή του περιεχομένου των επαγγελμάτων καθώς και των τρόπων απόκτησης των απαιτούμενων για την άσκηση του επαγγέλματος προσόντων. ΚΥΑ /2006

Επαγγελματική μονογραφία Επαγγελματική μονογραφία: Η σύντομη περιγραφή ενός επαγγέλματος με σκοπό τον επαγγελματικό προσανατολισμό και την πληροφόρηση της κοινής γνώμης.

Επαγγελματική μονογραφία vs. επαγγελματικό περίγραμμα

Έκταση Επαγγελματική μονογραφία ▪ 1-3 σελίδες Επαγγελματικό περίγραμμα ▪ σελίδες

Περιεχόμενο Επαγγελματική μονογραφία Ενδεικτικά: ▪ Ορισμός και περιγραφή επαγγέλματος ▪ Συνθήκες εργασίας ▪ Ιδιαίτερα προσωπικά χαρακτηριστικά και ικανότητες ▪ Σπουδές ▪ Επαγγελματικά δικαιώματα ▪ Τομείς απασχόλησης και προοπτικές αγοράς εργασίας ▪ Πηγές πληροφόρησης Πρβ. Επαγγελματικές μονογραφίες ΟΑΕΔ Επαγγελματικό περίγραμμα ▪ Τίτλος και ορισμός του επαγγέλματος ▪ Ανάλυση του επαγγέλματος – «προδιαγραφές» ▪ Απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες ▪ Προτεινόμενες διαδρομές απόκτησης των απαιτούμενων προσόντων ▪ Ενδεικτικοί τρόποι αξιολόγησης γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων Πηγή: ΚΥΑ /2006

Σε τι χρησιμεύουν; Επαγγελματική μονογραφία ▪ Συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός ▪ Διαμόρφωση της κοινής γνώμης – αναγνώριση και αναβάθμιση του επαγγέλματος Επαγγελματικό περίγραμμα ▪ Ανάπτυξη ή επικαιροποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων ▪ Ενδεχομένως, ανάπτυξη μηχανισμών πιστοποίησης ▪ Τυποποίηση του επαγγέλματος ▪ Κατοχύρωση του επαγγέλματος

Μεταφραστικό επάγγελμα: Τι χρειάζεται να λάβουμε υπόψη Νομοθετικό πλαίσιο για τα επαγγελματικά περιγράμματα ΚΥΑ /2006 Βιβλιογραφία σχετικά με τα επαγγελματικά περιγράμματα και τις επαγγελματικές μονογραφίες Π.χ. Δημουλάς κ.ά., 2007 Νομοθετικό πλαίσιο για τα επαγγελματικά δικαιώματα των μεταφραστών ΠΔ 169/2002 ΠΔ 174/2006 Ν 2121/1993 κ.ά. Επιστημονική βιβλιογραφία σχετικά με το επάγγελμα του μεταφραστή, τις ικανότητές του κ.ά. Π.χ. Roberts, 1984 / Delisle, 1992 / Gouadec, 2002/2007 / Nord, 2005 / Snell- Hornby et al., 2006 / EMT expert group, 2009 / Παριανού, 2010 Στατιστικά δεδομένα για το επάγγελμα του μεταφραστή στην Ελλάδα ΕΚΕΒΙ, 2002 Ιδανικά: μία νέα απογραφική έρευνα των μεταφραστών Υπάρχοντα περιγράμματα και μονογραφίες του επαγγέλματος του μεταφραστή στην Ελλάδα και το εξωτερικό ΟΑΕΔ ( Πρώην Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κ.ά.

Μονογραφίες επαγγέλματος του μεταφραστή ΧώραΦορέαςΕπάγγελμαΣυναφή επαγγέλματα Αυστρία BerufsInformationsComputer (BIC, Wirtschaftskammer Österreich - WKO & Institut für Bildungsforschung der Wirtschaft (ibw) ÜbersetzerIn Βέλγιο Service d'Information sur les Etudes et les Professions (SIEP, Traducteur/traductrice Γαλλία Office national d'information sur les enseignements et les professions (Onisep, Traducteur(trice)-interprète Γερμανία BERUFENET, Bundesagentur für Arbeit ( Dolmetscher/in bzw. Übersetzer/in Schriftdolmetscher/in, Wirtschaftsdolmetscher/in bzw. Wirtschaftsübersetzer/in Ελβετία BIZ Berufsinfo ( Centre suisse de services Formation professionnelle, orientation professionnelle, universitaire et de carrière CSFO ( Traducteur/TraductriceInterpréte de conférence ΗΠΑ Bureau of Labor Statistics, United States Department of Labor ( Interpreters and Translators Ιταλία Atlante delle professioni (Università di Torino in collaborazione con Corep, Traduttore e traduttrice Localizzatore (traduttore web) Traduttore e traduttrice per il commercio Λουξεμβούργο Anelo ( Μεγάλη Βρετανία National Careers Service ( TranslatorInterpreter, British sign language interpreter Ολλανδία Nationale Beroepengids ( VertalerVertaler Localisation, Vertaler AIVD, Tolk, Tolk Gebarentaal, Ondertitelaar

Η κατάσταση στην Ελλάδα

Επαγγελματική μονογραφία του «διερμηνέα-μεταφραστή» ΟΑΕΔ (

...και του «φιλόλογου μεταφρασιολόγου» ΟΑΕΔ (

Ενδεικτικές «διαφορές» Διερμηνέας-μεταφραστήςΦιλόλογος μεταφρασιολόγος Αντικείμενο εργασίας Μετάφραση προφορικού λόγου και άμεση μεταφορά του στους ακροατές και απόδοση στην ελληνική γλώσσα πάσης φύσεως κειμένων, λογοτεχνικών, επιστημονικών κλπ. Απόδοση κειμένων από μια γλώσσα (συνήθως τη μητρική) σε μια ξένη γλώσσα, ή το αντίστροφο. Συνθήκες εργασίας Αρκετά καλές. Ως μεταφραστής κειμένων, προσαρμόζει το ωράριό του σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες και έτσι μπορεί να ασχοληθεί και με άλλες δραστηριότητες. Δύσκολο επάγγελμα, καθώς απαιτεί επίπονη πνευματική προσπάθεια για την ακριβή κατανόηση και την απόδοση των κειμένων από τη μια γλώσσα στην άλλη. Όταν εργάζεται ως μεταφραστής-διερμηνέας είναι υποχρεωμένος να προσαρμόζει το ωράριό του ανάλογα με τη δουλειά που έχει αναλάβει σε συνέδρια κ.ά. Χωρίς σχόλια

Επαγγελματική μονογραφία του μεταφραστή Τομέας ΣΕΠ του πρώην Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (στο Μεταφραστής Περιγραφή: Ο μεταφραστής μεταφέρει και αποδίδει κείμενα από τη μία γλώσσα (συνήθως τη μητρική) σε μια ξένη γλώσσα, ή το αντίστροφο. Ανάλογα με τον τομέα ειδίκευσής του (π.χ. οικονομία, ιατρική, λογοτεχνία) χρησιμοποιεί λεξικά με την αντίστοιχη ορολογία για την καλύτερη δυνατή απόδοση των όρων. Ειδικότερα, ο μεταφραστής μελετά το κείμενο που καλείται να αποδώσει σε μια άλλη γλώσσα, για να συλλάβει το ύφος και τις ιδιαιτερότητές του. Μεταφράζει το κείμενο, επιλέγοντας την απόδοση εκείνη που αντανακλά καλύτερα το πνεύμα και νόημα του πρωτότυπου κειμένου. Τέλος, αφού ολοκληρώσει τη μετάφραση, αντιπαραβάλλει το πρωτότυπο με το κείμενο της μετάφρασης, ελέγχει δηλαδή αν έχουν αποδοθεί σωστά τα κείμενα. Απαραίτητα για έναν μεταφραστή είναι τα γενικά και εξειδικευμένα σε διάφορους θεματικούς τομείς λεξικά, σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, καθώς και ειδικά προγράμματα λογισμικού που έχουν αναπτυχθεί για το σκοπό αυτό. Ο μεταφραστής με τη δουλειά του φέρνει σε επαφή ανθρώπους και πολιτισμούς που μιλούν διαφορετικές γλώσσες. Για το λόγο αυτό είναι μεγάλη και η ευθύνη του για την ακριβή μεταφορά των λεγομένων/κειμένων, ώστε να αποδίδεται και στις δύο γλώσσες το ίδιο νόημα.

Επαγγελματικό περίγραμμα του μεταφραστή X

Αρμόδιοι φορείς για την ανάπτυξη περιγραμμάτων & μονογραφιών στην Ελλάδα ▪ Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) ▪ Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Συνεχιζόμενης Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΕΚεΠις) ▪ Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) 2011-σήμερα Μόνο για επαγγέλματα μη τυπικής εκπαίδευσης! ▪ Η διαδικασία εκπόνησης επαγγελματικού περιγράμματος ξεκινά μόνο μετά από αίτημα των κοινωνικών εταίρων (δηλ. των επαγγελματικών ενώσεων)

Δημιουργία περιγράμματος και μονογραφίας του επαγγέλματος του μεταφραστή

Ερώτημα 1 ο : Τι είναι ένας μεταφραστής;

Μεταφραστής/μεταφράστρια Ο «νέου τύπου» μεταφραστής πρέπει […] να είναι ταυτόχρονα υπεύθυνος τεκμηρίωσης, ερευνητής, τεχνικός, ορολόγος, φρασεολόγος, «καθαυτού» μεταφραστής, ειδικός στην τοπική προσαρμογή, επιμελητής, αναθεωρητής, διαχειριστής ποιότητας, αναθεωρητής μηχανικής μετάφρασης, επιμελητής έκδοσης, σχεδιαστής γραφικών και μακετίστας, στην ανάγκη, οπωσδήποτε συντάκτης, δημιουργός ιστοτόπων και ιστοσελίδων, χειριστής εξειδικευμένος στην επεξεργασία αρχείων, δημιουργός μακροεντολών για τη βελτιστοποίηση του υλικού προς επεξεργασία ή της θέσης εργασίας του ή των διαδικασιών που θα ακολουθήσει, ικανός να διεξάγει εργονομικούς ελέγχους των προϊόντων στα οποία ενσωματώνεται η μετάφραση, τεχνικός πληροφορικής για τη διαχείριση υλισμικού και λογισμικού, τεχνικός αναπαραγωγής σε βίντεο, εάν το απαιτεί η μορφή του υλικού, υποτιτλιστής, υπερτιτλιστής, ειδικός στην τοπική προσαρμογή, γλωσσολόγος (γεγονός που δεν είναι αυτονόητο), μια ιδέα εθνολόγος (καθώς η επικοινωνία είναι δυνατή μόνον εάν γνωρίζει κανείς την κουλτούρα-στόχο της μετάφρασης), οργανωτής και υπεύθυνος έργου, πολυχρήστης διαφόρων βοηθημάτων για τη μετάφραση που άπτονται της πληροφορικής, υπεύθυνος ποιότητας, καλός διαχειριστής… Gouadec, 2002/2007: 66

Ερώτημα 2 ο : Τι ακριβώς κάνει ένας μεταφραστής;

Ανάλυση του επαγγέλματος Αναζήτηση υλικού προς μετάφραση Απόκτηση του υλικού προς μετάφραση Προετοιμασίες, σχεδιασμός, οργάνωση Προετοιμασία για τη γλωσσική μεταφορά Γλωσσική μεταφορά Έλεγχοι ποιότητας και αναθεωρήσεις Κλείσιμο του φακέλου Εργασίες που ακολουθούν το κλείσιμο του φακέλου Εμπλοκή στην πορεία του παραγόμενου προϊόντος Πρβ. Gouadec, 2002/2007: Βλ. επίσης: Πρότυπο EN 15038: 2006 Atlante delle Professioni, Università degli Studi di Torino, 2009 Μπατσαλιά & Σελλά-Μάζη 2010: 237

Ερώτημα 3 ο : Τι προσόντα είναι απαραίτητο να διαθέτει ένας μεταφραστής;

Επαγγελματική μονογραφία: Προσωπικά χαρακτηριστικά και ικανότητες Ο μεταφραστής πρέπει να διακρίνεται από επιμονή και υπομονή. Επίσης, να έχει πνευματική οξύτητα, επινοητικότητα, να είναι ετοιμόλογος και να διαθέτει ικανότητα στην έρευνα πηγών καθώς τη δυνατότητα να ανατρέξει σε λεξικά και άλλα εργαλεία αναφοράς για να βελτιώσει την τελική εικόνα της μετάφρασης. Οφείλει να έχει ιδιαίτερες γλωσσικές ικανότητες καθώς και ευρύ πεδίο γνώσεων σε διάφορους θεματικούς τομείς. Ακόμα, χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός όσον αφορά την απόδοση της λεπτομέρειας και να επιτυγχάνει απόλυτη συγκέντρωση και διαύγεια πνεύματος κατά την ώρα της εργασίας. Η αντικειμενικότητα σε συνδυασμό με τη συνέπεια και την ευσυνειδησία, είναι γνωρίσματα που ένας μεταφραστής πρέπει να διαθέτει για να μην επηρεάζεται η εργασία από τις πεποιθήσεις του. Πρέπει ακόμα να έχει ικανότητα αντοχής στην πίεση που προκαλούν οι προθεσμίες και ο φόρτος εργασίας χωρίς να επηρεάζεται το αποτέλεσμα της εργασίας του. Τομέας ΣΕΠ του πρώην Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (στο

Προσωπικά χαρακτηριστικά και ικανότητες σύμφωνα με τις μονογραφίες 11 χωρών

Επαγγελματικό περίγραμμα: Γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες ▪ Γνώσεις – Γενικές γνώσεις – Βασικές επαγγελματικές γνώσεις – Ειδικές επαγγελματικές γνώσεις ▪ Δεξιότητες ▪ Ικανότητες

Ένα πεζό παράδειγμα: Γνώσεις Επιμέρους επαγγελματικές λειτουργίες (ΕΕΛ) Επαγγελματικές εργασίες (ΕΕ) Γενικές γνώσειςΒασικές επαγγελματικές γνώσεις Ειδικές επαγγελμ. γνώσεις ΕΕΛ: Ολοκληρώνει το οικονομικό σκέλος της μετάφρασης Ελληνική ή ξένη γλώσσα (ανάγνωση, γραφή) Βασικές γνώσεις χρήσης Η/Υ Μαθηματικά Λογιστική Βασικές αρχές λογιστικής Βασικές γνώσεις τιμολογιακής πολιτικής επαγγελματικών ενώσεων Βασικές γνώσεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων Βασικές γνώσεις χρήσης ηλεκτρονικών αριθμομηχανών Βασικές αρχές κοστολόγησης Αρχές και κανόνες καλή συμπεριφοράς Στοιχειώδεις αρχές φορολογικής νομοθεσίας για την έκδοση παραστατικών Βασικές αρχές λογιστικής Αρχές και κανόνες καλής επαγγελματικής συμπεριφοράς –

Ένα πεζό παράδειγμα: Δεξιότητες και ικανότητες Επιμέρους επαγγελματικές λειτουργίες (ΕΕΛ) Επαγγελματικές εργασίες (ΕΕ) ΔεξιότητεςΙκανότητες ΕΕΛ 5.4: Ολοκληρώνει το οικονομικό σκέλος της μετάφρασης Γραπτή και προφορική επικοινωνία Χρήση υπολογιστή Τεχνικές κοστολόγησης σύμφωνα με την τιμολογιακή πολιτική των επαγγελματικών ενώσεων Κοινωνική αντίληψη Διαχείριση χρόνου Κρίση και λήψη απόφασης Υπολογιστική δεξιότητα Εφαρμογή οδηγιών και προδιαγραφών Εφαρμογή στοιχειωδών αρχών λογιστικής (τιμολόγηση, ΦΠΑ) Συμπερασματική σκέψη Μνήμη Αριθμητική ικανότητα Ταχύτητα και ακρίβεια αντίληψης

Επιστημονική προσέγγιση EMT expert group, 2009: 4 Βλ. επίσης μ.ά.: Roberts, 1984: 172 κ.ε. Delisle, 1992: 42 κ.ε. Heringer, 2004 Nord, 2005 Ulrych, 2005: Snell-Hornby et al. (επιμ.), 2006: 341 κ.ε. Kelly, 2007 Kučiš, 2008: Παριανού, 2010

Ερώτημα 4 ο : Πώς αποκτά κάποιος τα απαιτούμενα προσόντα για να γίνει μεταφραστής;

Προτεινόμενες διαδρομές Ι 1η διαδρομή (ISCED 6) Απόφοιτος οποιασδήποτε πανεπιστημιακής σχολής & κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη Μετάφραση από (1)ΤΞΓΜΔ Ιονίου Πανεπιστημίου, (2)ΔΠΜΣ Διερμηνείας και Μετάφρασης ΑΠΘ, (3)ΔΠΜΣ Μετάφρασης-Μεταφρασεολογίας ΕΚΠΑ ή (4)αντίστοιχα τμήματα πανεπιστημίων του εξωτερικού με αναγνώριση από τον ΔΟΑΤΑΠ 2η διαδρομή (ISCED 5) Απόφοιτος ΤΞΓΜΔ του Ιονίου Πανεπιστημίου ή κάτοχος βασικού τίτλου σπουδών Μετάφρασης από πανεπιστήμιο του εξωτερικού με αναγνώριση από τον ΔΟΑΤΑΠ 3η διαδρομή (ISCED 5) Απόφοιτος Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων, με κατεύθυνση Εφαρμοσμένων Ξένων Γλωσσών στη Διοίκηση και το Εμπόριο, ΤΕΙ Ηπείρου ή αντίστοιχου τμήματος πανεπιστημίου του εξωτερικού με αναγνώριση από τον ΔΟΑΤΑΠ

Προτεινόμενες διαδρομές ΙΙ 4η διαδρομή (ISCED 5) Κάτοχος βασικού τίτλου σπουδών ΑΕΙ συναφούς αντικειμένου από (1)Τμήματα Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής, Ιταλικής και Ισπανικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ, (2)Τμήματα Αγγλικής, Γαλλικής, Γερμανικής και Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΑΠΘ, (3)Τμήμα Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξείνιων Χωρών Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης (βουλγαρικά, ρουμανικά, ρωσικά, τουρκικά), (4)αντίστοιχα τμήματα πανεπιστημίων του εξωτερικού με αναγνώριση από τον ΔΟΑΤΑΠ 5η διαδρομή (ISCED 4) Απόφοιτος IEK ή Κέντρου Διά Βίου Μάθησης με αντικείμενο τη Μετάφραση 6η διαδρομή (ISCED 3) Απόφοιτος Λυκείου (ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του εξωτερικού) & κάτοχος τίτλου σπουδών ξένης γλώσσας επιπέδου Γ2, σύμφωνα με το Κοινό Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Αναφοράς για τις Γλώσσες (ή πιστοποιητικού ελληνομάθειας επιπέδου Γ2 για τους αποφοίτους σχολείων του εξωτερικού) & επαγγελματική εμπειρία τουλάχιστον 3 ετών ?

Προβληματικά σημεία ▪ Φορέας Λείπει ο επίσημος φορέας ο οποίος θα μπορεί να εγκρίνει ένα επαγγελματικό περίγραμμα του μεταφραστή, χωρίς να το εντάσσει αυτόματα στα επαγγέλματα μη τυπικής εκπαίδευσης. ▪ Προτεινόμενες διαδρομές Αναζητείται μια λύση η οποία θα καλύπτει τις μεταφραστικές ανάγκες της χώρας λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες του μεταφραστικού επαγγέλματος, χωρίς ωστόσο να θίγει τα δικαιώματα των πτυχιούχων μεταφραστών. ▪ Μεταφραστής και συγγενή επαγγέλματα Χρειάζεται να δημιουργηθεί μια λίστα των συγγενών επαγγελμάτων (διερμηνέας, υποτιτλιστής, υπεύθυνος επιχώριας προσαρμογής κ.ο.κ.) για τα οποία υπάρχει ανάγκη στην Ελλάδα και να αποφασιστεί ποια από αυτά καλύπτονται επαρκώς από μεταφραστές και για ποια απαιτούνται ξεχωριστά επαγγελματικά περιγράμματα και προγράμματα κατάρτισης.

Προτείνεται η δημιουργία ομάδας αποτελούμενης από – εκπροσώπους των επαγγελματικών ενώσεων, – εκπροσώπους των προγραμμάτων κατάρτισης μεταφραστών και – μεταφρασεολόγους με αντικείμενο εργασίας (1) την εξεύρεση λύσεων για τα προβληματικά σημεία που σχετίζονται με το επάγγελμα του μεταφραστή στην Ελλάδα και (2) την εκπόνηση περιγράμματος και μονογραφίας του επαγγέλματος του μεταφραστή Προτάσεις

Στόχοι-σκοπός...προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για: – τη συμβουλευτική και τον επαγγελματικό προσανατολισμό, – τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης με στόχο την αναγνώριση και αναβάθμιση του μεταφραστικού επαγγέλματος, – την ανάπτυξη ή επικαιροποίηση προγραμμάτων κατάρτισης μεταφραστών, – την ανάπτυξη μηχανισμών πιστοποίησης των μεταφραστών –εάν και εφόσον κριθεί απαραίτητη–, – την τυποποίηση του επαγγέλματος του μεταφραστή – και, μελλοντικά, την κατοχύρωση του επαγγέλματος του μεταφραστή στην Ελλάδα.

Σας ευχαριστώ πολύ.