ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ» «ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΜΑΘΗΤΩΝ/ΤΡΙΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ» Κωνσταντίνα Καράνη ΜΑΙΟΣ, 2015

ΟΡΙΣΜΟΙ Ένταξη Εκπαίδευση όλων των μαθητών/ τριών σε γενικά σχολεία. Βασίζεται σε μια θετική αντίληψη της διαφορετικότητας και συνδέεται με τις έννοιες της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της συμμετοχής και της άρσης του αποκλεισμού (Zoniou-Sideri & Vlachou, 2006) Παροχή ίσων ευκαιριών για τη μόρφωση όλων (Symeonidou & Phtiaka, 2009) Σημασία στις ανάγκες και τη διαφορετικότητα όλων (Ζώνιου-Σιδέρη, 2009)

Αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες Διαφορετικά μοντέλα βλέπουν από διαφορετική σκοπιά την αναπηρία: Ατομικό- ιατρικό μοντέλο: αντιμετωπίζει την αναπηρία ως προσωπική ανεπάρκεια κι, επομένως, ως προσωπική υπόθεση του ατόμου και την προσεγγίζει από την οπτική της ασθένειας και της θεραπείας Κοινωνικό μοντέλο: τονίζει τον κοινωνικό χαρακτήρα της αναπηρίας. Θεωρεί την αναπηρία ως κοινωνική κατασκευή, ως ένα φαινόμενο που 'παράγεται πολιτισμικά και δομείται κοινωνικά' (Oliver, 2009).

Δύο ορισμοί για την αναπηρία 1. Σύμφωνα με τον Νόμο 3699/ 2008 (Άρθρο 3) Η αναπηρία και οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αναφέρονται σε: σοβαρές δυσκολίες μάθησης, σύνθετες γνωστικές, συναισθηματικές, κοινωνικές δυσκολίες ή υπερβολικά ανεπτυγμένα νοητικά ταλέντα, που επιδρούν αρνητικά στη σχολική προσαρμογή και μάθηση.

2. Σύμφωνα με τον World Health Organisation (2001): Η αναπηρία ορίζεται σύμφωνα με: περιβαλλοντικούς ή συναφείς παράγοντες, καθώς οι αρνητικές στάσεις της κοινωνίας αποτελούν έναν από τους κύριους παράγοντες που καθιστούν ανάπηρα τα άτομα με αναπηρία.

Τα δύο μοντέλα ορίζουν με διαφορετικό τρόπο την έννοια της ένταξης Ατομικό- ιατρικό μοντέλο: Αναπηρία = προσωπική ανεπάρκεια Ένταξη = προσωπική υπόθεση Κοινωνικό μοντέλο: Αναπηρία = κοινωνική κατασκευή Ένταξη = έννοια με κοινωνική διάσταση

Προϋποθέσεις για την επιτυχία της ένταξης: Η ύπαρξη εκπαιδευμένου προσωπικού στα σχολεία Η ύπαρξη θετικών στάσεων για την ένταξη από τους εκπαιδευτικούς

Ύπαρξη εκπαιδευμένου προσωπικού στα σχολεία Ανεπαρκής προετοιμασία εκπαιδευτικών και μελλοντικών εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία μαθητών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε περιβάλλον ένταξης (Anderson & Gumus, 2010; Hodge, Sato, Mukoyama, & Kozub, 2013) Ελλείψεις των εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Eκπαίδευσης στην Ελλάδα, όσον αφορά στην ικανότητα και την αυτοπεποίθησή τους να διδάξουν μαθητές με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (Coutsocostas & Alborz, 2010)

2. Ύπαρξη θετικών στάσεων για την ένταξη από τους εκπαιδευτικούς Διαφοροποίηση των στάσεών τους ανάλογα με το είδος της αναπηρίας των μαθητών (Coutsocostas & Alborz, 2010; Forlin & Chambers, 2011; Fyssa, Vlachou, & Avramidis, 2014; Koutrouba, Vamvakari, & Theodoropoulos, 2008; Symeonidou & Phtiaka, 2009) Οι γυναίκες πιο θετικές στάσεις σε σχέση με τους άντρες (Avramidis, Bayliss, & Burden, 2000; Doulkeridou et al., 2011)

Oι τεταρτοετείς φοιτητές πιο θετικοί από τους φοιτητές των άλλων ετών και κυρίως από τους πρωτοετείς φοιτητές (Kraska & Boyle, 2014; Varcoe & Boyle, 2014) Σημαντική συσχέτιση μεταξύ της οικογενειακής εμπειρίας και των στάσεων προς την αναπηρία (Obrusnikova, Valkova, & Block, 2003; O'Toole & Burke, 2013) Πιο θετικές στάσεις όσοι είχαν παρακολουθήσει μαθήματα ή σεμινάρια ένταξης ή ειδικής αγωγής (Killoran, Woronko, & Zaretsky, 2013; Varcoe & Boyle, 2014)

Μία από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες που προβλέπουν στάσεις είναι η ΘΕΩΡΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ

Θεωρητικό πλαίσιο: Θεωρία Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς Η πρόθεση ενός ανθρώπου να υιοθετήσει μια συμπεριφορά εξαρτάται από συγκεκριμένους παράγοντες: τις στάσεις τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο συμπεριφοράς, και την επίδραση από σημαντικούς άλλους (Ajzen, 1988; Ajzen & Madden, 1986)

Πρόθεση: ένδειξη του πόσο σκληρά είναι διατεθειμένοι να προσπαθήσουν οι άνθρωποι προκειμένου να εκτελέσουν μια συμπεριφορά Αντιλαμβανόμενος έλεγχος συμπεριφοράς: η αντίληψη του ατόμου για το πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να εκδηλώσει μια συμπεριφορά Στάση απέναντι σε μία συμπεριφορά: ο βαθμός κατά τον οποίο ένα άτομο έχει μια ευνοϊκή ή μη ευνοϊκή αξιολόγηση της συμπεριφοράς Σημαντικοί άλλοι: οι άνθρωποι που είναι σημαντικοί για το άτομο και αποτελούν το άμεσο κοινωνικό περιβάλλον του (Ajzen, 1991)

Θεωρία Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Ajzen & Madden, 1986)

Aυτοαποτελεσματικότητα (Bandura, 1977) Ο αντιλαμβανόμενος έλεγχος συμπεριφοράς παρουσιάζει ομοιότητες με την έννοια της αυτοαποτελεσματικότητας Η αυτοαποτελεσματικότητα αναφέρεται στην αυτοπεποίθηση που νιώθει το άτομο για την εκδήλωση ή όχι μιας συμπεριφοράς (Bandura, 1977)

Η ανθρώπινη συμπεριφορά επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την αυτοπεποίθηση που νιώθει το άτομο Η αυτοπεποίθηση επηρεάζει την ικανότητά του να υλοποιήσει με επιτυχία τη συμπεριφορά Διαφορετικά επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας, ανάλογα με την προηγούμενη επαφή με άτομα με αναπηρία και το έτος σπουδών (Romero-Contreras, Garcia-Cedillo, Forlin, & Lomeli- Hernandez, 2013)

Εργαλείο της Θεωρίας Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς : Εργαλείο της Θεωρίας Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς : ερωτηματολόγιο της Θεωρίας Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Theodorakis, Bagiatis, & Goudas, 1995; Καλύβας, 2010) 17 ερωτήματα κλειστού τύπου (6 στάσεων, 3 για την πρόθεση συμπεριφοράς, 4 για τον αντιλαμβανόμενο έλεγχο συμπεριφοράς και 4 για τους σημαντικούς άλλους) επταβάθμια κλίμακα τύπου Likert

Ερευνητική πρόταση με θεωρητικό πλαίσιο τη Θεωρία Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς

Σκοπός Nα εξετάσει τις προθέσεις των φοιτητών/ τριών Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (ΠΤΔΕ) και Σχολής Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού (ΣΕΦΑΑ) να εργαστούν με μαθητές/ τριες με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε συνθήκες ένταξης, με βάση τη Θεωρία της Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς

Υποθέσεις Οι Στάσεις, Σημαντικοί άλλοι και Αντιλαμβανόμενος έλεγχος συμπεριφοράς θα προβλέψουν την Πρόθεση. Θα υπάρχουν διαφορές στις προθέσεις και την αυτοαποτελεσματικότητα των φοιτητών ως προς το φύλο, το έτος σπουδών, την οικογενειακή εμπειρία με άτομα με αναπηρία, τον αριθμό μαθημάτων ένταξης. Οι φοιτητές/ τριες που ενδιαφέρονται να εργαστούν στο μέλλον στην παράλληλη στήριξη θα έχουν θετικότερες προθέσεις και αυτοαποτελεσματικότητα.

Μέθοδος Συμμετέχοντες: προπτυχιακοί φοιτητές/ τριες ΠΤΔΕ και ΣΕΦΑΑ ΑΠΘ και ΕΚΠΑ τυχαία στρωσιγενής δειγματοληψία με βάση: το φύλο το έτος σπουδών το πανεπιστήμιο

Ερωτηματολόγιο της Θεωρίας Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς Εργαλεία: Ερωτηματολόγιο της Θεωρίας Σχεδιασμένης Συμπεριφοράς (Theodorakis et al., 1995; Καλύβας, 2010) Κλίμακα αυτοαποτελεσματικότητας (Generalized Self-efficacy- GSE; Chen, Gully, & Eden, 2001; Schwarzer & Jerusalem, 1995; Γραμματοπούλου, 2014) Κλίμακα κοινωνικής επιθυμητότητας (Social Desirability Scale- SDS; Crowne & Marlowe, 1960; Ψυχουντάκη, Εκκεκάκης, & Ζέρβας, 1993)

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ Φ. Α ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗ Φ.Α. ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Προθέσεις μαθητών/ τριών να συμμετέχουν στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής Προθέσεις αθλητών/ τριών για τη χρήση απαγορευμένων ουσιών (φαρμακοδιέγερση) κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων Προθέσεις ηλικιωμένων να εντάξουν τη φυσική δραστηριότητα στην καθημερινότητά τους Προθέσεις φοιτητών/ τριών για τη συμμετοχή τους σε ομαδικά αθλήματα

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ajzen, I. (1988). Attitudes, Personality and Behavior. Chicago: Dorsey Press. Αjzen, I., & Madden, T. (1986). Prediction of goal-directed behavior: attitudes, intentions and perceived behavioral control. Journal of Experimental Social Psychology, 22, 453- 474. Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50, 179-211. Anderson, S., & Gumus, S.S. (2010). Preparing pre-service secondary education majors for inclusive classrooms in the USA. International Journal of Inclusive Education, 10(6), 529- 546. Avramidis, E., Bayliss, P., & Burden, R. (2000). Student teachers' attitudes towards the inclusion of children with special educational needs in the ordinary school. Teaching and Teacher Education, 16, 277-293. Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84(2), 191-215. Chen, G., Gully, S. M., & Eden, D. (2001). Validation of a new general self-efficacy scale. Organizational Research Methods, 4, 62-83. Coutsokostas, G. G., & Alborz, A. (2010). Greek mainstream secondary school teachers' perceptions of inclusive education and of having pupils with complex learning disabilities in the classroom/school. European Journal of Special Needs Education, 25(2), 149-164. Crowne, D. P., & Marlowe, D. (1960). A new scale of social desirability independent of psychopathology. Journal of Consulting Psychology, 24, 349-354. Doulkeridou, A., Evaggelinou, C., Mouratidou, K., Koidou, E., Panagiotou, A., & Kudlacek, M. (2011). Attitudes of Greek physical education teachers towards inclusion of students with disabilities in physical education classes. International Journal of Special Education, 26(1), 1-11.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Forlin, C., & Chambers, D. (2011). Teacher preparation for inclusive education: Increasing knowledge but raising concerns. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 39(1), 17- 32. Fyssa, A., Vlachou, A., & Avramidis E. (2014). Early childhood teachers' understanding of inclusive education and associated practices: reflections from Greece. International Journal of Early Years Education, 22(2), 223-237. Hodge, S. R., Sato, T., Mukoyama, T., & Kozub, F. M. (2013). Development of the Physical Educators' Judgments about Inclusion Instrument for Japanese Physical Education Majors and an Analysis of their Judgments. International Journal of Disability, Development and Education, 60(4), 332-346. Killoran, I., Woronko, D., & Zaretsky, H. (2013). Exploring preservice teachers' attitudes towards inclusion. International Journal of Inclusive Education, 18(4), 427-442. Koutrouba, K., Vamvakari, M., & Theodoropoulos, H. (2008). SEN students' inclusion in Greece: factors influencing Greek teachers' stance. European Journal of Special Needs Education, 23(4), 413-421. Kraska, J., & Boyle, C. (2014). Attitudes of preschool and primary school pre-service teachers towards inclusive education. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 42(3), 228-246. Obrusnikova, I., Valkova, H., & Block, M. E. (2003). Impact of inclusion in general physical education on students without disabilities. Adapted Physical Activity Quarterly, 20, 230-245. Oliver, M. (2009). Αναπηρία και πολιτική. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ O'Tool, C., & Burke, N. (2013). Ready, willing and able? Attitudes and concerns in relation to inclusion amongst a cohort of Irish pre-service teachers. European Journal of Special Needs Education, 28(3), 239-253. Romero-Contreras, S., Garcia-Cedillo, I., Forlin, C., & Lomeli-Hernandez, K. A. (2013). Preparing teachers for inclusion in Mexico: how effective is this process? Journal of Education for Teaching, 39(5), 509-522. Schwarzer, R., & Jerusalem, M. (1995). Generalized self-efficacy scale. In: L. Weinman, S. Wright, & M. Johnston (Eds), Measures in health Psychology: A user’s portfolio. Causal and control beliefs (pp. 35-37). Wingsor, UK: Nfer-Nelson. Symeonidou, S., & Phtiaka, H. (2009). Using teachers' prior knowledge, attitudes and beliefs to develop in-service teacher education courses for inclusion. Teaching and Teacher Education, 25, 543-550. Theodorakis, Y., Bagiatis, K., & Goudas, M. (1995). Attitudes toward teaching individuals with disabilities: application of planned behavior theory. Adapted Physical Activity Quarterly, 12, 151-160. Varcoe, L., & Boyle, C. (2014). Pre-service primary teachers' attitudes towards inclusive education. Educational Psychology: An International Journal of Experimental Educational Psychology, 34(3), 323-337. World Health Organisation (2001). International classification of functioning, disability and health. Geneva: World Health Organisation. Zoniou-Sideri, A., & Vlachou, A. (2006). Greek teachers’ belief systems about disability and inclusive education. International Journal of Inclusive Education, 10 (4-5), 379–394.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γραμματοπούλου, Ε. (2014). Η επίδραση ολιστικού προγράμματος αυτο-διαχείρισης στον έλεγχο του άσθματος. Μεταδιδακτορική διατριβή. ΤΕΦΑΑ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ζώνιου- Σιδέρη, Α. (2009). Σύγχρονες ενταξιακές προσεγγίσεις: Η αναγκαιότητα της ένταξης: προβληματισμοί και προοπτικές (8η έκδοση), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Καλύβας, Β. (2010). Η επίδραση ενός διαθεματικού με την αναπηρία προγράμματος σπουδών στην αντιλαμβανόμενη προπονητική ικανότητα, γνώσεις και στάσεις φοιτητών ΤΕΦΑΑ να εργασθούν με άτομα με αναπηρίες. Διδακτορική διατριβή. ΤΕΦΑΑ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Νόμος Υπ' Αριθμό 3699 / 2008. Εκπαίδευση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και άλλες διατάξεις. Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας, Τεύχος Πρώτο, Αρ. Φύλλου 199. Ψυχουντάκη, Μ., Εκκεκάκης, Π., & Ζέρβας, Ι. (1993). Σύντομη Κλίμακα Κοινωνικής Επιθυμητότητας: Προσαρμογή της Κλίμακας των Marlowe-Crowne. Αδημοσίευτη εργασία. ΤΕΦΑΑ, Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!