Η ΛΙΜΝΗ ΤΩΝ ΚΡΕΜΑΣΤΩΝ

ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΜΑΣ «Γατούλες» Διώτη Αθηνά Παππά Μαρία Τσιούμα Βάσω Ομάδα «007» Σαΐνης Σταύρος Γιαννιώτης Σωκράτης Σβερώνης Λάμπρος «ΣΔΟΕ» Σταυρούλα Κονδύλη Δημήτρης Κατσιφός Όλγα Νιαβή Ελένη Ελεζάη «Οι Άτακτοι» Δημόπουλος Γιώργος Κατσίκης Δημήτρης Μούρτου Γεωργία Οικονόμου Σεραφείμ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Στo χωριό Δυτική Φραγκίστα του νομού Ευρυτανίας λειτουργεί εκθεσιακός χώρος, ως κέντρο εικονικής αναπαράστασης ιστορικών μνημείων όπως τα πέτρινα γεφύρια που χάθηκαν στο βυθό της, ενώ το «Γεφύρι του Μανώλη» εμφανίζεται, όταν χαμηλώνει η στάθμη των νερών. Πριν την έναρξη του έργου ο χώρος των Κρεμαστών και ό,τι κάλυψαν τα νερά της λίμνης είναι ένα κράμα όπου γη, άνθρωπος, παραδόσεις και το ίδιο το ποτάμι συνθέτουν ένα ενιαίο, σχεδόν κλειστό σύνολο. Η περιοχή διαθέτει μια απαράμιλλη φυσική ομορφιά και παρ’ ότι είναι φορτωμένη με σημαντικά ιστορικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία, παραμένει αθέατη και αναξιοποίητη.

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΟΥ ΥΠΗΡΧΕ ΠΡΙΝ Για την κατασκευή του έργου εργάστηκαν ως και 3500 άτομα καθημερινώς σε 24ώρη βάση σε τρεις βάρδιες. Δυστυχώς δεν έλειψαν και τα ατυχήματα, 30 θανατηφόρα και εκατοντάδες ελαφρότερα. Όταν έγιναν όλα τα έργα και ολοκληρώθηκε η ανύψωση του φράγματος (1963), δεκάδες χωριά, γεφύρια και εκκλησίες, πολλά σπουδαία μνημεία μιας μακραίωνης πολιτιστικής κληρονομιάς, διαγράφηκαν από το χάρτη, όταν τα νερά κάλυψαν την προκαθορισμένη περιοχή.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Το φράγμα έχει ύψος 160 μέτρα, μήκος 457 μέτρα και πλάτος στη βάση 160 μέτρα. Αποτελεί το μεγαλύτερο γεώφραγμα στην Ευρώπη. Ο όγκος του είναι 8.130.000 κυβικά μέτρα. Το μέγιστο ύψος του είναι 160 μέτρα και το πλάτος της βάσης ξεκινά από τα 670 μέτρα καταλήγοντας στην κορυφή σε μερικά δεκάδες μέτρα.

Η ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Η θέση που κατασκευάστηκε το γεώφραγμα, είχε ήδη κριθεί μετά από μελέτες πριν από το 1940, ως η πιο κατάλληλη, επειδή αποτελούσε το στενότερο σημείο στην κοίτη του ποταμού. Στο σημείο κατασκευής του υπήρχαν γνωστές θερμές θειούχες ιαματικές πηγές,. Πριν στο σημείο αυτό που είναι γνωστό με την ονομασία Τριπόταμο, υπήρχε η συμβολή των ποταμών, Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού ή Μέγδοβα, και Τρικεριώτη, ο οποίος σχηματίζεται από τους ποταμούς Κρικελοπόταμο και Καρπενησιώτη.

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΚΡΕΜΑΣΤΩΝ Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ ΚΡΕΜΑΣΤΩΝ Στις 21 Ιουλίου 1965, με τη λειτουργία του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Κρεμαστών, του μεγαλύτερου σε ισχύ εργοστασίου παραγωγής ρεύματος στην Ελλάδα, που αποτελείται από τέσσερις μονάδες συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 437,2 MW, το νερό που οδηγείται μέσω τεσσάρων αγωγών στους υδροστροβίλους του σταθμού και παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, άρχισε να καλύπτει τα πάντα στην περιοχή.

Η λίμνη και το φράγμα των Κρεμαστών Η λίμνη Κρεμαστών  είναι η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδας. Έχει χωρητικότητα 4.700.000.000 m³ νερού. Η Λίμνη των Κρεμαστών δημιουργήθηκε το 1965 από τη συσσώρευση υδάτινων όγκων των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού και Τρικεριώτη. Οι ποταμοί συλλέγουν τα νερά των δυτικών και νότιων περιοχών της κεντρικής οροσειράς της Πίνδου. Η τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε έχει επιφάνεια 81 τετραγωνικά μέτρα και μέγιστη χωρητικότητα 4.750.000.000 κυβικά μέτρα. Όταν έγιναν όλα τα έργα και ολοκληρώθηκε το φράγμα (1963), δεκάδες χωριά, γεφύρια και εκκλησίες, πολλά σπουδαία μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, διαγράφηκαν από το χάρτη, όταν τα νερά κάλυψαν την προκαθορισμένη περιοχή. Ανάμεσα τους και ο βυζαντινός ναός της Επισκοπής, κτίσμα του 8ου αιώνα, που ήταν αφιερωμένος στην Παναγία

Η ιστορία της περιοχής που δημιουργήθηκε η λίμνη Η λίμνη "προέκυψε" από την κατασκευή φράγματος το 1969 όπου εκεί κατέληγαν τα νερά των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού και Τρικεριώτη. Η κατασκευή του φράγματος αυτού, αρχικά, έγινε η αιτία πολλών καταστροφών στη γύρω περιοχή διαγράφοντας από το χάρτη ακόμη και ολόκληρα χωριά βυζαντινές εικόνες, ναούς, τοιχογραφίες. Το έργο αδιαμφισβήτητα επέφερε πολλαπλά οφέλη άλλα και αλλαγές στο τοπίο. Το έδαφος της περιοχής, πριν γίνει το φράγμα, ήταν πολύ γόνιμο, με πορτοκαλιές, λιόδεντρα και άλλες καλλιέργειες. Οι κάτοικοι έπρεπε να μετακομίσουν σε γειτονικές περιοχές ή σε αστικά κέντρα έναντι αποζημίωσης. Πολλοί έδειξαν απροθυμία να φύγουν από τις οικίες τους και σκηνές τραγικές και τραυματικές διαδραματίστηκαν. Η διοίκηση του έργου έστειλε μπουλντόζες που τράνταζαν τα σπίτια, επιβάλλοντας στους ανθρώπους να φύγουν.

Τα χωριά που ερημώθηκαν Συνολικά πάνω από 15 χωριά και οικισμοί "πνίγηκαν", όπως ο Άγιος Βασίλης, τα Σίδερα, ο Μαυριάς, η Επισκοπή  κ.α. Τα μόνα που έμειναν στη θέση τους ήταν οι εκκλησίες και οι γέφυρες. Ο μύθος θέλει να συμβαίνουν «περίεργα» ατυχήματα στις μπουλντόζες στην προσπάθεια τους να γκρεμίσουν τις εκκλησίες, Ερπύστριες να καταστρέφονται, σμήνος μελισσών να κυνηγούνε τους οδηγούς κ.α.

Τα μνημεία που βυθίστηκαν στην λίμνη (1) Πνίγηκαν μνημεία της φύσης, τα οποία προσέθεταν ένα μεγαλείο στον τοπικό πολιτισμό, έχοντας απαράμιλλο φυσικό κάλλος και ευρισκόμενα σε απόλυτη αρμονική συνύπαρξη με τα ιστορικά, θρησκευτικά και πολιτισμικά μνημεία που υπήρχαν στην ευρύτερη περιοχή. Η γέφυρα της Μαρδάχας, χτισμένη στη θέση της ομώνυμης πηγής, η Επισκοπή και η παλαιά μονή της Τατάρνας είναι κάποια από αυτά. Η κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών είχε ως συνέπεια τη δημογραφική αλλοίωση της ευρύτερης περιοχής, καθώς παλαιοί οικισμοί έσβησαν οριστικά.

Τα μνημεία που βυθίστηκαν στην λίμνη (2) Κορμοί δέντρων, σκεπές σπιτιών, σκαλοπάτια που κάποτε οδηγούσαν στο εσωτερικό αρχοντικών, ακόμη και τζάκια, απομεινάρια από έναν κόσμο που για χρόνια παρέμεναν στον πάτο του βυθού, σήμερα ξεπροβάλλουν στην επιφάνεια των νερών. Ολόκληρα χωριά, πέτρινα σπίτια και ιστορικοί ναοί, καταποντισμένα αναδύονται από ένα υδάτινο νεκροταφείο. Η τεχνητή λίμνη Κρεμαστών, κάπου ανάμεσα στα βουνά Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας, στερεύει, η στάθμη της πέφτει συνεχώς και ταυτόχρονα αποκαλύπτεται ένας χαμένος κόσμος. Η ανομβρία, οι λιγοστές βροχές των προηγούμενων ετών μπορεί να αποτελούν δυσοίωνα σημάδια των καιρών, σε ορισμένες περιπτώσεις όμως συνθέτουν «εικόνες αποκάλυψης». Οταν πριν από περίπου μισό αιώνα, το 1965, η «γέννηση» της τεχνητής λίμνης σηματοδοτούσε τον «πνιγμό» είκοσι χωριών, κανείς δεν περίμενε ότι οι χαμένες πατρίδες θα ξαναεμφανιστούν.

Στο χρονικό διάστημα μεταξύ των ετών 1918-1921 έγινε η πρώτη έρευνα από τους μηχανικούς, τον Ελβετό Sehn και το Γάλλο Dubois, ύστερα από παραγγελία του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, ενώ το 1938 η αμερικανική εταιρεία «Cooper» εκπόνησε τη μελέτη παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας για παραγωγή αλουμινίου. Στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής το 1941, Γερμανοί καθηγητές συνέταξαν σχετική έκθεση και το 1946 μετά την απελευθέρωση, η υπόθεση κατασκευής φράγματος επανήλθε στο προσκήνιο.

Η ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΦΡΑΓΜΑ Η προκαταρκτική μελέτη έγινε το 1958 για λογαριασμό της Δημόσιας Επιχειρήσεως Ηλεκτρισμού, [Δ.Ε.Η.], με αποδέκτη το αμερικανικών πιστώσεων Διεθνές Ταμείο Δανειοδότησης & Ανάπτυξης, στο οποίο υποβλήθηκε ολοκληρωμένη το 1959, με αίτημα που αφορούσε τη δανειοδότηση για την κατασκευή του φράγματος, ενώ αμερικανική τεχνική εταιρεία ανέλαβε το 1960, τις εργασίες. Στις 21 Ιουλίου 1965, με τη λειτουργία του Υδροηλεκτρικού Σταθμού Κρεμαστών, του μεγαλύτερου σε ισχύ εργοστασίου παραγωγής ρεύματος στην Ελλάδα, που αποτελείται από τέσσερις μονάδες συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 437,2 MW, το νερό που οδηγείται μέσω τεσσάρων αγωγών στους υδροστροβίλους του σταθμού και παράγεται ηλεκτρική ενέργεια, άρχισε να καλύπτει τα πάντα στην περιοχή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ

ΠΡΙΝ ΜΕΤΑ

Η θέση που κατασκευάστηκε το γεώφραγμα, είχε ήδη κριθεί μετά από μελέτες πριν από το 1940, ως η πιο κατάλληλη, επειδή αποτελούσε το στενότερο σημείο στην κοίτη του ποταμού. Η τοπική παράδοση το ανέφερε ως «πήδημα του Κατσαντώνη», καθώς σύμφωνα με την παράδοση, ο θρυλικός κλέφτης Αντώνης Κατσαντώνης διέφευγε από το Βάλτο, όταν τον καταδίωξαν τα τα τουρκοαλβανικά αποσπάσματα πηδώντας στην απέναντι όχθη του ποταμού, σ΄αυτό το σημείο.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Η τεχνητή λίμνη Κρεμαστών σχηματίστηκε μετά την κατασκευή του φράγματος (1965) κοντά στη συμβολή των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτηκαι Ταυρωπού (Μέγδοβα). Το γεώφραγμα έχει ύψος 160 μ., μήκος 457 μ. και πλάτος στη βάση 670 μ. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός Κρεμαστών, από τα σπουδαιότερα τεχνικά έργα της χώρας, εξασφαλίζει σημαντικές ποσότητες ηλεκτρικής ενέργειας. Η δημιουργία της τεχνητής λίμνης είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της βιοποικιλότητας και τη βελτίωση των κλιματολογικών συνθηκών της περιοχής.

Όταν έγιναν όλα τα έργα και ολοκληρώθηκε η ανύψωση του φράγματος το 1963, δεκάδες χωριά και γεφύρια, μνημεία μιας μακραίωνης ιστορίας, διαγράφηκαν από το χάρτη καθώς τα νερά κάλυψαν την προκαθορισμένη περιοχή. Παράλληλα, η δημιουργία του φράγματος και η συσσώρευση μεγάλου όγκου νερού είχε σαν αποτέλεσμα τη μεταβολή του κλίματος στην περιοχή και ως επιστέγασμα τον καταστρεπτικό σεισμό της 5ης Ιούλη 1966.

Με τη δημιουργία αυτών των φραγμάτων καταποντίστηκαν μέσα στα νερά μερικές απ' τις πιο όμορφες περιοχές της Αιτωλοακαρνανίας κι ο θεϊκός Αχελώος μετατράπηκε σε μια σειρά από τεχνητές λίμνες που αλλοίωσαν την άγρια ομορφιά των φυσικών τοπίων και προκαλούν σοβαρά προβλήματα στο δέλτα και τις λιμνοθάλασσες των εκβολών του ποταμού. Από το 160ο χλμ. του μήκους του, ο Αχελώος έπαψε πια να είναι ένα φυσικό ποτάμι, και ένα μεγάλο μέρος της κοίτης του είναι εγκιβωτισμένο.

Η σεισμική ακολουθία ξεκίνησε μετά την πλήρωση της τεχνητής λίμνης του φράγματος των Κρεμαστών στον ποταμό Αχελώο. Μελέτη έδειξε ότι ο  αριθμός των σεισμών συσχετίζεται με την φόρτωση της τεχνητής λίμνης . Η σεισμική δραστηριότητα ήταν τόσο έντονη που έγινε αναφορά του φαινόμενου στη διεθνή βιβλιογραφία.

Η κατασκευή ενός φράγµατος σε ένα ποταµό και η δηµιουργία τεχνητής λίµνης µετατρέπει το φυσικό ποτάµιο σύστηµα σε λιµναίο. Η ανθρώπινη αυτή επέµβαση επιφέρει, όπως άλλωστε θα περίµενε κανείς, κάποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Οι κυριότερες από αυτές, προέρχονται από τη δηµιουργία της τεχνητής λίµνης που έχει ως συνέπεια της κατάκλιση µεγάλων εκτάσεων, τη διακοπή της ροής του ποτάµιου συστήµατος και τη διακοπή της τροφοδοσίας των κατάντη εκτάσεων µε φερτές ύλες.