2ο Γυμνάσιο Περάματος1 Η πρόταση

2ο Γυμνάσιο Περάματος2 Πρόταση είναι …  …ένα σύνολο λέξεων γύρω από ένα ρήμα, που έχουν συντακτική σχέση μεταξύ τους και εκφράζουν ένα νόημα, συνήθως διατυπωμένο σύντομα.  Πρόταση υπάρχει και μόνο μ’ ένα ρήμα. Ο αριθμός των λέξεων που μπορούν να γραφούν δίπλα του είναι άπειρος.  Άρα, το ρήμα είναι η βάση και ο αναγκαίος όρος για να υπάρχει μια πρόταση.

2ο Γυμνάσιο Περάματος3 Οι κύριοι όροι της πρότασης:  Ρήμα (χωρίς αυτό δεν υπάρχει πρόταση).  Υποκείμενο (αφού υπάρχει ρήμα, έχει αναγκαστικά υποκείμενο).  Κατηγορούμενο (αν το ρήμα είναι συνδετικό).  Αντικείμενο (αν το ρήμα είναι μεταβατικό).

2ο Γυμνάσιο Περάματος4 Π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι φιλοῦσι τὸ κάλλος υποκείμενορήμααντικείμενο Οἱ Ἀθηναῖοί εἰσι φιλόκαλοι ρήμακατηγορούμενο (οἱ Ἀθηναῖοι) φιλοκαλοῦσι ρήμαυποκείμενο

2ο Γυμνάσιο Περάματος5 Το υποκείμενο μπορεί να είναι (πάντα σε ονομαστική):  Όνομα ουσιαστικό ή επίθετο σε θέση ουσιαστικού.  Αντωνυμία ή αριθμητικό.  Επιθετική μετοχή.  Απαρέμφατο με ή χωρίς άρθρο.  Δευτερεύουσα πρόταση.  Η αφηρημένη έννοια του ρήματος.  Οτιδήποτε έναρθρο.

2ο Γυμνάσιο Περάματος6 Π.χ.  Ὁ Σόλων συνέταξε τοὺς νόμους τῶν Ἀθηναίων [ουσιαστικό]  Οἱ γενναῖοι ὑμνοῦνται ὑπὸ τῶν ἀνθρώπων [επίθετο]  Οὗτοί εἰσιν οἱ μαθηταί [αντωνυμία]  Οἱ πρῶτοι ἀπωλέσθησαν [αριθμητικό]  Οἱ διδασκόμενοι άκούουσι τῶν διδασκόντων [επιθ. μετοχή]  Δοκεῖ τοῖς μαθηταῖς μελετᾶν [απαρέμφατο χωρίς άρθρο]  Τὸ μελετᾶν ἐστι ἀγαθόν [έναρθρο απαρέμφατο]  Λέγεται ὅτι οἱ Ἀθηναῖοι ἐνίκησαν [δευτερ. πρόταση]  Νικηταὶ ἦσαν ὅσοι ἐπολέμησαν γενναίως [αναφ. πρόταση]  Δεῖ (=δέησίς ἐστι) δὴ χρημάτων [η εννοούμενη αφηρημένη έννοια του ρήματος]  Οἱ ἐγγὺς τῶν Ἀθηνῶν ἦσαν ἀσφαλεῖς [έναρθρο επίρρημα]

2ο Γυμνάσιο Περάματος7 Το αντικείμενο μπορεί να είναι:  Όνομα ουσιαστικό ή επίθετο σε θέση ουσιαστικού.  Αντωνυμία.  Επιθετική μετοχή.  Απαρέμφατο με ή χωρίς άρθρο.  Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση.  Οτιδήποτε έναρθρο.

2ο Γυμνάσιο Περάματος8 Π.χ.  Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἠγάπων τὰ ὅπλα [ουσιαστικό]  Οἱ ἄνθρωποι θηρεύουσι τὰ χρήσιμα [επίθετο]  Τούτους ἀκολουθοῦσιν οἱ νέοι [αντωνυμία]  Οἱ μαθηταὶ μελετοῦσι τὰ διδασκόμενα [επιθ. μετοχή]  Οἱ Κορίνθιοι συνήθιζον ἐμπορεύεσθαι [απαρέμφατο χωρίς άρθρο]  Οἱ Ἴωνες ἠγάπων τὸ φιλοσοφεῖν [έναρθρο απαρέμφατο]  Εἶπον ὅτι οἱ Κερκυραῖοι ἐνικήθησαν [δευτερ. πρόταση]  Οἱ στρατιῶται απέκρουσαν τοὺς ἐγγὺς τῶν τειχῶν [έναρθρο επίρρημα]

2ο Γυμνάσιο Περάματος9 Αντικείμενο παίρνουν τα μεταβατικά ρήματα  Συνήθως το βλέπουμε σε πτώση αιτιατική.  Μπορεί, όμως να το συναντήσουμε σε όλες τις πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική, αιτιατική).  Τα ρήματα που παίρνουν δύο αντικείμενα σε ίδια ή διαφορετικές πτώσεις λέγονται δίπτωτα.

2ο Γυμνάσιο Περάματος10 Το κατηγορούμενο μπορεί να είναι:  Όνομα ουσιαστικό ή επίθετο.  Αντωνυμία.  Απαρέμφατο.  Αναφορική πρόταση.

2ο Γυμνάσιο Περάματος11 Π.χ.  Ὁ Πλάτων ἦν φιλόσοφος [ουσιαστικό]  Ὁ Φειδίας ἦν ἐξαίρετος [επίθετο]  Σοφόν ἐστι τοῦτο, τὸ συντόμως ὁμιλεῖν [αντωνυμία]  Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν [απαρέμφατο]  Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἦσαν οἵτινες ἐνίκησαν ἐν Θερμοπύλαις [αναφορ. πρόταση]

2ο Γυμνάσιο Περάματος12 Το κατηγορούμενο … συνδετικό  … αποδίδεται στο υποκείμενο ή το αντικείμενο και συνδέεται μαζί τους με το ρήμα, που ονομάζεται συνδετικό.  …βρίσκεται στην ίδια πτώση με το υποκείμενο ή το αντικείμενο.

2ο Γυμνάσιο Περάματος13 εἰμί Το κυριότερο συνδετικό ρήμα είναι το εἰμί  Άλλα ρήματα συνδετικά: Όσα σημαίνουν ‘‘γίνομαι’’: γίγνομαι, ἀποβαίνω, καθίσταμαι, ὑπάρχω, ἔφυν (γεννήθηκα, είμαι), πέφυκα (είμαι από τη φύση μου), κ.ά. Όσα σημαίνουν ‘‘νομίζω’’: δοκῶ, φαίνομαι, ἡγοῦμαι κ.ά. Όσα σημαίνουν ‘’λέγω’’: δηλῶ, λέγω, ὁμολογῶ κ.ά. Όσα σημαίνουν ‘’ονομάζω, -ομαι’’: καλῶ, ὀνομάζω κ.ά. Όσα σημαίνουν ‘’εκλέγω, -ομαι’’: ἐκλέγω, αἱροῦμαι (εκλέγω), ἡρέθην (εκλέχτηκα), ἀνακηρύσσω, χειροτονοῦμαι, τυγχάνω (συμβαίνει να είμαι), διατελῶ (είμαι συνεχώς), ἀποδείκνυμι/μαι κ.ά.

2ο Γυμνάσιο Περάματος14  Οἱ Ἀθηναῖοι ἦσαν δημοκρατικο ί.  Οἱ Λακεδαιμόνιοι κατέστησαν ἡγέται τοῦ στρατοῦ.  Ὁ Περικλῆς ἡρέθη στρατηγός.  Ἡ Ἑλένη ἐπεφύκει καλή (=ωραία).  Οἱ στρατιῶται ὠνόμασαν τὸν Ξενοφῶντα στρατηγόν.  Οἱ Ἕλληνες ἡγοῦντο τὸν Θαλῆ ν σοφόν.  Οἱ Κορίνθιοι κατέστησαν τὸ ἐμπόριον ἐνασχόλησιν σπουδαίαν. Κατηγορούμενο στο υποκείμενο: Κατηγορούμενο στο αντικείμενο:

2ο Γυμνάσιο Περάματος15 Επιρρηματικό κατηγορούμενο  Είναι αυτό που δείχνει τόπο, τρόπο, χρόνο, σκοπό ή σειρά.  Π.χ. Οἱ στρατιῶται παρέμειναν ὑπαίθριοι. Ὁ Σωκράτης ἤκουε σιωπηρός. Οἱ πρέσβεις ἀφίχθησαν ὄρθριοι (πρωί τα ξημερώματα). Οἱ Πλαταιεῖς ἔφθασαν βοηθοί. Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἀντέκρουσαν πρῶτοι τοὺς πολεμίους.

2ο Γυμνάσιο Περάματος16 Προληπτικό κατηγορούμενο ή του αποτελέσματος  Είναι αυτό που μπαίνει δίπλα σε ρήματα τα οποία σημαίνουν ανάπτυξη, πρόοδο, εξέλιξη.  Π.χ. Ἡ Ἀττικὴ ηὐξήθη πολυπληθής. Τὸ ναυτικὸν τῶν Ἀθηναίων ἀνεπτύχθη ἰσχυρότατον. Πλησίον τοῦ Ἱπποκράτους σπουδάζει ἰατρός.

2ο Γυμνάσιο Περάματος17 Οτιδήποτε άλλο, εκτός από τους κύριους όρους, υπάρχει στην πρόταση λέγεται δευτερεύων όρος ή προσδιορισμός

2ο Γυμνάσιο Περάματος18