Οι βασικές αρχές του σχεδίου εργασίας και οι εφαρμογές τους στα προγράμματα ΠΕ Δρ Κατερίνα Μπαζίγου, Υπεύθυνη ΚΠΕ Δραπετσώνας ΚΠΕ Δραπετσώνας 14 – 15 Νοεμβρίου 2014

Μια μέρα μαζί με την υπόλοιπη αλληλογραφία….. Εγκύκλιος για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση 1991: «ενισχύεται η μάθηση μέσα από έρευνα…. Μέσω της μεθόδου αυτής οι μαθητές θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην επιλογή, σχεδιασμό, υλοποίηση και αξιολόγηση του προγράμματος. Επίσης θα πρέπει να αναπτύξουν πρωτοβουλίες ως άτομα και ως μέλη μιας ομάδας» Εμπειρική μάθηση Αυτόνομη μάθηση Συνεργατική μάθηση

(Παπαδημητρίου 1995, Μπαζίγου 2001, Δασκολιά 2005, Δήμου 2014) Έρευνες για τα κίνητρα των εκπαιδευτικών να εμπλακούν σε προγράμματα ΠΕ (Παπαδημητρίου 1995, Μπαζίγου 2001, Δασκολιά 2005, Δήμου 2014) Τα κίνητρα είναι κατά προτεραιότητα παιδαγωγικά: Τα προγράμματα είναι όχημα για την εισαγωγή μιας νέας μαθησιακής διαδικασίας με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την αυτόνομη και ενεργό μάθηση. Κέντρο η μαθησιακή διαδικασία και όχι το περιεχόμενο.

Τι θέλουμε να επιτύχουμε παιδαγωγικά μέσα από ένα σχέδιο εργασίας ΠΕ; Πολίτες οι οποίοι θα είναι ικανοί: να σκέφτονται κριτικά να μοιράζονται συλλογικά οράματα, να συμμετέχουν σε κοινωνικά κινήματα και σε συλλογικές διαδικασίες λήψης απόφασης θα πρέπει να έχουν εκπαιδευθεί μέσα από αντίστοιχες διαδικασίες.

H διδακτική μέθοδος διδάσκει !

Αυτόνομη μάθηση vs Δασκαλοκεντρικής “Η αυτόνομη μάθηση είναι μια διαδικασία κατά την οποία ο μαθητής εργάζεται πάνω σε μια δραστηριότητα και είναι κατά πολύ ανεξάρτητος από το δάσκαλο […] […] η συμπεριφορά του μαθητή χαρακτηρίζεται από υπευθυνότητα για το έργο που έχει αναλάβει, υψηλό βαθμό ανεξαρτησίας στην εκτέλεση της δραστηριότητας και στην επίλυση των πιθανών προβλημάτων, ενεργή λήψη απόφασης και αξιοποίηση του δασκάλου ως πηγή πληροφοριών” (Higgs 1988)

Θετική αλληλεξάρτηση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας: Συνεργατική μάθηση vs Ατομικής κι Ανταγωνιστικής μάθησης Στη συνεργατική μάθηση οι μαθητές δουλεύουν από κοινού για την ολοκλήρωση ενός κοινού στόχου. Κοινωνικοί και Γνωστικοί στόχοι Θετική αλληλεξάρτηση ανάμεσα στα μέλη της ομάδας: Αλληλοσυμπληρούμενοι ρόλοι Κοινές πηγές Ομαδική επιβράβευση

Ατομική ανάπτυξη: Η συνεργατική μάθηση βοηθά τα παιδιά να κατακτήσουν στάδια ωρίμανσης τα οποία θα έφθαναν πολύ πιο αργά αν δούλευαν ατομικά Τι μπορώ να κάνω χωρίς βοήθεια Τι μπορώ να κάνω με βοήθεια Δεν μπορώ να κάνω Ζώνη επικείμενης ανάπτυξης (Vygotsky)

Εμπειρική μάθηση vs Αναπαραγωγής Συζήτηση σε ομάδες Εμπειρική ενασχόληση Διδασκαλία σε άλλους Διάλεξη Διάβασμα Οπτικοακουστικά Επίδειξη Η πυραμίδα της μάθησης «Η απόκτηση γνώσεων είναι πάντα δευτερεύουσα και υποστηρικτική διαδικασία της ανακάλυψης» (Dewey 1916)

Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (1) Επιλογή θέματος Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (1) Επιλογή θέματος Ποιος το αποφασίζει; Με ποια κριτήρια; Το θέμα θα πρέπει: Να ακουμπά στα ενδιαφέροντα των μαθητών Να είναι τοπικό (;) Να είναι επίκαιρο Να είναι ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ Να είναι «ζήτημα» Να «χωράει» στα συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια Παραδείγματα: Τα φυτά της περιοχής μας Η διαχείριση των φυσικών πόρων στην αρχαιότητα Η κλιματική αλλαγή

Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (2) Ανάλυση του θέματος σε επιμέρους ενότητες ή υποθέματα Ερώτηση 1η : Πώς θα αναδειχθούν τα υποθέματα; Καταιγισμός με βάση το θέμα (ολομέλεια) Ομαδοποίηση των εννοιών (ολομέλεια) Η κάθε ομάδα διατυπώνει 3-4 υποθέματα ή ερωτήσεις προς διερεύνηση Στην ολομέλεια καταλήγουμε σε 4-5 κοινά υποθέματα τα οποία θα επεξεργαστούμε κατά τη διάρκεια του προγράμματος

Το κινητό τηλέφωνο στη ζωή μας Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (2) Ερώτηση 2η: Πώς θα δουλέψουν οι μαθητές σε ομάδες; Η αγορά των κινητών τηλεφώνων ΟΜΑΔΑ Α Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του κινητού μας ΟΜΑΔΑ Β Το κινητό τηλέφωνο στη ζωή μας Οι κοινωνικές σχέσεις την εποχή του κινητού ΟΜΑΔΑ Γ Ποιες είναι οι συνέπειες στην υγεία μας; ΟΜΑΔΑ Ε Θεσμοί και υπηρεσίες που συνδέονται με το κινητό μας ΟΜΑΔΑ Δ

Συνέπειες – επιπτώσεις Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (2) Επίλυση προβλήματος: Ομάδες Α, Β, Γ, Δ Αίτια Συνέπειες – επιπτώσεις Λύσεις – Προτάσεις Διαπίστωση της προβληματικής κατάσταση

Το κινητό τηλέφωνο στη ζωή μας Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (2) Το κινητό τηλέφωνο στη ζωή μας Φάση Α: Εμείς και το κινητό μας Φάση Β: Το κινητό στην πόλη μας Β1: Ένα δίκτυο επικοινωνίας πάνω από την πόλη Β2: Τα πολύτιμα στοιχεία του περιοδικού μας συστήματος Β3: Η κινητή τηλεφωνία στις κοινωνικές και διαπροσωπικές σχέσεις Φάση Γ: Η πολιτική γύρω από την κινητή τηλεφωνία Γ1: Τα ψηφιακά νεκροταφεία των πόλεων Γ2: Ο πολίτης ως καταναλωτής των προϊόντων της κινητής τηλεφωνίας Φάση Δ: Κριτική αυτοκριτική προσέγγιση – Οι «Άλλοι» Δ1: Μια συσκευή φτιαγμένη από παιδικά χέρια Δ2: Nea ithi – Nea glwssa Βασισμένο στο σχέδιο της Ντίνας Σχίζα «Από το περιοδικό σύστημα στο κινητό τηλέφωνο».

Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (2) Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (2) Ερώτηση 3η : Πώς συγκροτούνται οι ομάδες εργασίας των μαθητών; Αριθμός μαθητών: μέχρι 5-6 μαθητές σε κάθε ομάδα Πολύ σημαντικό που συχνά ξεχνάμε: Οι μαθητές/τριες θα πρέπει να ΜΑΘΟΥΝ να δουλεύουν συνεργατικά Τρόποι συγκρότησης: Με βάση τις σχέσεις των μαθητών – τα ενδιαφέροντα τους (χωρίς παρέμβαση των εκπαιδευτικών) Με δραστηριότητα στην οποία παρεμβαίνει ο εκπαιδευτικός

Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (3) Συλλογή δεδομένων Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (3) Συλλογή δεδομένων Πρωτογενής έρευνα Συνεντεύξεις Ερωτηματολόγια Παρατήρηση (μελέτη πεδίου) Πειράματα και εφαρμογές (σχολικός κήπος) Δευτερογενείς πηγές - Βιβλιογραφική αναζήτηση Διαδίκτυο Αν το πρόγραμμα εξαντληθεί σε αναζήτηση πληροφοριών από δευτερογενείς πηγές καταργείται η αρχή της εμπειρικής μάθησης!!! Διδακτικές τεχνικές Καταιγισμός, διαλογική αντιπαράθεση, παιχνίδι ρόλων, θεατρικό παιχνίδι, εννοιολογικός χάρτης κ.λ.π.

Εμπειρική μάθηση vs Αναπαραγωγής Συζήτηση σε ομάδες Εμπειρική ενασχόληση Διδασκαλία σε άλλους Διάλεξη Διάβασμα Οπτικοακουστικά Επίδειξη Η πυραμίδα της μάθησης «Η απόκτηση γνώσεων είναι πάντα δευτερεύουσα και υποστηρικτική διαδικασία της ανακάλυψης» (Dewey 1916)

Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (4) Επεξεργασία δεδομένων Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (4) Επεξεργασία δεδομένων Ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού; Συντονίζει Προτείνει πηγές που η ομάδα δεν έχει ανακαλύψει Βοηθάει στην εφαρμογή των προτάσεων της ομάδας Ακούει με προσοχή τα ευρήματα της κάθε ομάδας Προτείνει τρόπους επεξεργασίας των στοιχείων Κανονίζει τις ώρες συνάντησης της περιβαλλοντικής ομάδας Βοηθάει την ομάδα στην επίλυση πρακτικών δυσκολιών ……………………………………………. Επεξηγεί Διευκολύνει Διαμεσολαβεί Προτείνει Συμβουλεύει

Διαδικασία ανακεφαλαίωσης και αναστοχασμού Τα στάδια του σχεδίου εργασίας (5) Δημοσιοποίηση Η ολοκλήρωση του προγράμματος γίνεται με τη δημόσια παρουσίαση του προγράμματος. Διαδικασία ανακεφαλαίωσης και αναστοχασμού Σε ποιους και γιατί; Στη σχολική κοινότητα Στην ευρύτερη κοινότητα Πώς; Με φαντασία, συντομία, με φωτογραφίες, βίντεο, μουσική, δρώμενα…. Και πάντως όχι έτσι… Φωτό από: terrra computerata

Προσοχή σε δύο παράγοντες: Την αναπαραγωγή του διδακτισμού. Γιατί είναι πολύ δύσκολο να διδάξεις με ένα τρόπο που δεν έχεις διδαχθεί… Το άγχος της πληρότητας και της δημοσιοποίησης!

Γιατί; Παραλληλισμοί Τρία πράματα στον κόσμο αυτό, πολύ να μοιάζουν είδα. Τα ολόλευκα μα πένθιμα σχολεία των Δυτικών, των φορτηγών οι βρώμικες σκοτεινιασμένες πλώρες και οι κατοικίες των κοινών, χαμένων γυναικών. Έχουνε μία παράξενη συγγένεια και τα τρία παρ᾿ όλη τη μεγάλη τους στο βάθος διαφορά, μα μεταξύ τους μοιάζουνε πολύ, γιατί τους λείπει η κίνηση, η άνεση του χώρου και η χαρά. Ν. Καββαδίας, Μαραμπού, 1933

Σας ευχαριστώ πολύ!!!