 Πούλη Ειρήνη  Ριζοπούλου Έλενα  Ρογκοζίνσκα Νάντια  Τάτση Αμαλία

 Άτο µ α µ ε ειδικές ανάγκες κατά την έννοια του παρόντος θεωρούνται τα άτο µ α που έχουν ση µ αντική δυσκολία µ άθησης και προσαρ µ ογής εξαιτίας σω µ ατικών, διανοητικών, ψυχολογικών, συναισθη µ ατικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων. Στα άτο µ α αυτά περιλα µ βάνονται όσοι έχουν νοητική ανεπάρκεια ή ανωρι µ ότητα, όσοι έχουν ιδιαίτερα σοβαρά προβλή µ ατα όρασης ή ακοής, όσοι έχουν νευρολογικά ή ορθοπεδικά ελαττώ µ ατα ή προβλή µ ατα υγείας. Ακό µ α η κατηγορία αυτή περιλα µ βάνει και άτο µ α µ ε προβλή µ ατα λόγου και ο µ ιλίας, µ ε ειδικές δυσκολίες στη µ άθηση ( όπως δυσλεξία, δυσαριθ µ ησία, δυσαναγνωσία ) ή άτο µ α µ ε σύνθετες γνωστικές, συναισθη µ ατικές και κοινωνικές δυσκολίες και όσοι παρουσιάζουν αυτισ µ ό και άλλες διαταραχές ανάπτυξης.

Οι παραλλαγές που παρατηρούνται µ εταξύ των µ ελών του ίδιου είδους, ονο µ άζονται " ατο µ ικές διαφορές ’’. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι αυτές αποτελούν φυσικό νό µ ο, σε ορισ µ ένα άτο µ α οι αποκλίσεις είναι τόσο ση µ αντικές ώστε να παρε µ ποδίζεται η ο µ αλή εξέλιξη και προσαρ µ ογή τους. Τα άτο µ α µ ε τέτοιου είδους αποκλίσεις έχουν κατά καιρούς ονο µ αστεί ανώ µ αλα, απροσάρ µ οστα, ψυχανώ µ αλα, δυσπροσάρ µ οστα, δύσκολα, προβλη µ ατικά, άτο µ α µ ε διαταραχές του χαρακτήρα και της συ µ περιφοράς, αποκλίνοντα. Πρόκειται για ονο µ ασίες πουωνική ευαισθησία.

 ' Ετσι, υπάρχουν άτο µ α µ ε ελαττω µ ατικά αισθητήρια όργανα, ( τυφλά, κωφά, βαρήκοα ), άτο µ α µ ε σω µ ατικές αναπηρίες, άτο µ α που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, άτο µ α πάσχοντα από ψυχικά νοσή µ ατα, άτο µ α µ ε ανεπαρκή νοητική ανάπτυξη κ. ο. κ. Η τελευταία καθιερωθείσα ονο µ ασία για τα άτο µ α αυτά, είναι ο όρος " άτο µ α µ ε ειδικές ανάγκες ", οι ιδιαιτερότητες των οποίων θα µ ας απασχολήσουν σε αυτήν την συζήτηση. Η στάση της κοινωνίας απέναντι στα άτο µ α µ ε ειδικές ανάγκες διαφέρει από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία. Ο Καιάδας της αρχαίας Σπάρτης αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγ µ α της σκληρότητας µ ε την οποία οι κοινωνίες αντι µ ετώπιζαν τα µ ειονεκτούντα παιδιά.

Στην προχριστιανική περίοδο, τα " ελαττω µ ατικά " άτο µ α παρα µ ελούνταν, καταδιώκονταν ή ακό µ α και θανατώνονταν. Με την ε µ φάνιση του Χριστιανισ µ ού και τα κηρύγ µ ατα αγάπης και φιλανθρωπίας που αυτός έφερε, τα άτο µ α αυτά έτυχαν περίθαλψης και προστασίας. Νωρίς στους χριστιανικούς χρόνους, ιδρύονταν άσυλα και οικοτροφεία, µ ακριά ωστόσο από τους υπόλοιπους ανθρώπους, όπου τα άτο µ α µ ε ειδικές ανάγκες τοποθετούνταν και παρέ µ εναν σε όλη τους τη ζωή µ ε κύριο στόχο τον περιορισ µ ό του σω µ ατικού πόνου και κινδύνου της ασιτίας. Μετά τον Β ' παγκόσ µ ιο πόλε µ ο παρατηρείται ζωηρή επιθυ µ ία και έ µ πρακτο ενδιαφέρον για πλήρη αποδοχή των αποκλινόντων ατό µ ων και για παροχή συστη µ ατικής βοήθειας, ώστε να µ πορέσουν τα άτο µ α αυτά να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο.

Τα τελευταία χρόνια, ση µ ειώνεται µ ια συνεχώς εξελισσό µ ενη προσπάθεια για εκπαίδευση και ανάπτυξη των ικανοτήτων αυτών των ατό µ ων, µ ε σκοπό την κοινωνική τους αποκατάσταση. ' Ετσι, την µ ακρά περίοδο απαισιοδοξίας, στην οποία ως καλύτερος τρόπος αντι µ ετώπισης των ατό µ ων µ ε ειδικές ανάγκες θεωρούνταν η ιδρυ µ ατική πρόνοια, αντικατέστησε µ ια περίοδος αισιοδοξίας, στην οποία µ ε κατάλληλη αγωγή και εκπαίδευση, γίνεται ολοένα και πιο εφικτή η οικονο µ ική και κοινωνική ανεξαρτητοποίηση τους. ' Ετσι, από την εξόντωση και τη θανάτωση σε παλιότερες εποχές, την απο µ όνωση και την ιδρυ µ ατική προστασία, φτάσα µ ε σή µ ερα στην εποχή, που διεθνώς επιδιώκεται η ο µ αλοποίηση των ατό µ ων µ ε ειδικές ανάγκες, δηλαδή η παροχή συστη µ ατικής βοήθειας, έτσι ώστε τα άτο µ α αυτά να ζήσουν, όσο τους επιτρέπουν οι περιορισ µ ένες ικανότητές τους, µ έσα στην ανθρώπινη κοινωνία µ ε τους συνανθρώπους τους

Η νέα αυτή τάση για κοινωνική αποδοχή και αξιοποίηση των αποκλινόντων ατό µ ων οφείλεται σε πλήθος παραγόντων. Η επικράτηση των δη µ οκρατικών ιδεών είχε ως αποτέλεσ µ α την αναγνώριση ίσων δικαιω µ άτων για όλους τους πολίτες, και ιδιαίτερα της εκπαίδευσης και της κοινωνικής περίθαλψης, ανεξάρτητα από τις ικανότητες και τις αναπηρίες τους.

Σύλλογοι γονέων και κηδε µ όνων παιδιών µ ε ειδικές ατό µ ων έχουν συσταθεί σε όλες τις χώρες του κόσ µ ου, ασκώντας πίεση στην κοινωνία και το επίση µ ο κράτος για την λήψη ειδικών µ έτρων υπέρ των αποκλινόντων ατό µ ων, όπως για παράδειγ µ α η ίδρυση ειδικών σχολείων, η λειτουργία ειδικών κέντρων επαγγελ µ ατικής µ αθητείας, η κατάρτιση ειδικού διδακτικού προσωπικού, η εξασφάλιση εργασίας µ ε την θεσ µ οθέτηση της υποχρεωτικής πρόσληψης από ιδιωτικές και κρατικές υπηρεσίες ενός ορισ µ ένου αριθ µ ού ατό µ ων µ ε ειδικές ανάγκες κτλ. Η ανάπτυξη επίσης της ψυχο µ ετρίας και της ψυχολογίας των ατο µ ικών διαφορών βοήθησε στην καλύτερη κατανόηση των χαρακτηριστικών των αποκλινόντων ατό µ ων, µ ε αποτέλεσ µ α να διαπιστωθούν οι δυνατότητες εξέλιξης και κοινωνικής τους προσαρ µ ογής.

Επιπλέον, λόγοι οικονο µ ικοί και πρακτικοί επέβαλλαν την κοινωνική ένταξη των ατό µ ων µ ε ειδικές ανάγκες, διότι είναι λιγότερο δαπανηρό για µ ια κοινωνία να εκπαιδεύσει τα άτο µ α αυτά και να τα βοηθήσει να ζήσουν µ έσα στο κοινωνικό σύνολο ανεξάρτητα απ ' ότι να τα περιθάλψει σε ένα ίδρυ µ α κοινωνικής προστασίας για όλη τους την ζωή. Μέσα σε αυτήν την λογική κινείται και η προσπάθεια πολλών προγρα µµ άτων, που χρη µ ατοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή ' Ενωση για επαγγελ µ ατική κατάρτιση και αποκατάσταση των ατό µ ων αυτών, µ έσω της δη µ ιουργίας Κέντρων Επαγγελ µ ατικής Κατάρτισης ( Κ. Ε. Κ.), στα οποία µ πορούν να εκπαιδευτούν σε διάφορες επαγγέλ µ ατα και αποτελέσουν αξιοποιήσι µ ο εργατικό δυνα µ ικο.