Περιβάλλον ΙΙ 7ο Μάθημα Στερεά Απόβλητα Γενικά – Νομοθετικό πλαίσιο – Χαρακτηρισμός – Ανάλυση επικινδυνότητας Άνθιμος Ξενίδης Δρ. Μηχανικός Μεταλλείων - Μεταλλουργός

Στερεά Απόβλητα Γενικές κατηγορίες Ειδικές ροές αποβλήτων Αστικά Βιομηχανικά Ειδικές ροές αποβλήτων Συσσωρευτές, Ηλεκτρικά/Ηλεκτρονικά Απόβλητα, Υλικά κατεδαφισης, Ελαστικά αυτοκινήτων, Χρησιμοποιημένα Λάδια, κλπ Κατηγοριοποίηση Μη επικίνδυνα Επικίνδυνα Αδρανή

Στερεά Μεταλλευτικά – Μεταλλουργικά Απόβλητα Υπερκείμενα Στείρα εκμετάλλευσης Εμπλουτισμού Τέλματα εμπλουτισμού (συνήθως επιπλευσης) Στερεά άλλων μεθόδων εμπλουτισμού Μεταλλουργίας Σκουριές Ιζήματα Επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Ιλύς εξουδετέρωσης

Οδηγία για τα απόβλητα της εξορυκτικής βιομηχανίας Οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα 2008/98/ΕΚ Ευρωπαϊκός Κατάλογος Αποβλήτων Εξορυκτικά απόβλητα Οδηγία 2006/21/ΕΚ Αποφάσεις οδηγίας ΚΥΑ

Στερεά Απόβλητα

Γενικά στοιχεία της οδηγίας 2006/21/EC Η οδηγία προβλέπει μέτρα, διαδικασίες και κατευθύνσεις για την πρόληψη ή μείωση παντός είδους δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν από τη διαχείριση αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας. Πεδίο εφαρμογής είναι τα απόβλητα που προκύπτουν από την Αναζήτηση, Εξόρυξη και Επεξεργασία ορυκτών πόρων και από την εκμετάλλευση λατομείων Ξεκίνησε η εφαρμογή της την 1η Μαΐου 2006 Προέβλεπε ορισμένα μέτρα εφαρμογής και συμπλήρωσης της μέχρι την 1-5-2008, τα οποία όμως υλοποιήθηκαν τον Απρίλιο του 2009 Μεταβατικές διατάξεις 6

Κύρια στοιχεία 2006/21/EC Σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (Σ.Δ.Α.), με στόχο την πρόληψη ή μείωση της παραγωγής αποβλήτων και των επιβλαβών της επιπτώσεων την αξιοποίηση των εξορυκτικών αποβλήτων μέσω της ανακύκλωσης και της επαναχρησιμοποίησης την εξασφάλιση ασφαλούς βραχυπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης διάθεσης των εξορυκτικών αποβλήτων

Σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (Σ.Δ.Α.) Περιλαμβάνει Ταξινόμηση της εγκατάστασης διαχείρισης αποβλήτων (σε κατηγορία Α ή μη Α) Χαρακτηρισμό των αποβλήτων Περιγραφή των διεργασιών παραγωγής και επεξεργασίας αποβλήτων Περιγραφή του τρόπου απόθεσης των αποβλήτων και των προληπτικών μέτρων για τη μείωση των επιπτώσεων κατά τις φάσεις λειτουργίας και μετά το κλείσιμο της εγκατάστασης Περιγραφή των διαδικασιών ελέγχου και παρακολούθησης Το προτεινόμενο σχέδιο για το κλείσιμο Τα μέτρα πρόληψης ρύπανσης υδάτων, εδάφους και αέρα Επανεξετάζεται/τροποποιείται κάθε πέντε έτη αν είναι αναγκαίο Εγκρίνεται από την αρμόδια αρχή που θα αποφασιστεί από τα κράτη μέλη και θα παρακολουθεί την εφαρμογή του

Χαρακτηρισμός αποβλήτων – αδρανή (1) Ο χαρακτηρισμός των αποβλήτων καλύπτει τις ακόλουθες κατηγορίες πληροφοριών (2009/360/ΕΚ): γενικές πληροφορίες· γεωλογικό υπόβαθρο του προς εκμετάλλευση κοιτάσματος είδος των αποβλήτων τους και προβλεπόμενος χειρισμός αυτών γεωτεχνική συμπεριφορά των αποβλήτων γεωχημικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορά των αποβλήτων (Πρόβλεψη της χημικής σύστασης των στραγγισμάτων σε βάθος χρόνου για κάθε είδος αποβλήτων, λαμβανομένης υπόψη της προβλεπόμενης επεξεργασίας) αξιολόγηση της εκπλυσιμότητας μετάλλων, οξυανιόντων και αλάτων σε βάθος χρόνου μέσω δοκιμής έκπλυσης/εξάρτησης από το pH, ή/και δοκιμής διήθησης ή/και αποδέσμευσης συναρτήσει του χρόνου ή/και άλλων κατάλληλων δοκιμών, για τα απόβλητα που περιέχουν θειούχες ενώσεις, διεξαγωγή στατικών ή κινητικών δοκιμών προκειμένου να προσδιοριστεί η όξινη απορροή μετάλλων και η έκπλυση μετάλλων σε βάθος χρόνου (CEN/TC 292/WG8)

Χαρακτηρισμός αποβλήτων – αδρανή (2) τα απόβλητα δεν πρόκειται να υποστούν σημαντική αποσύνθεση ή διάλυση Περιέχουν μικρή περιεκτικότητα σε S (< 0,1 %, ή 0,1-1 % και NPR < 3) τα απόβλητα δεν ενέχουν κίνδυνο αυτανάφλεξης και δεν καίγονται η περιεκτικότητα των αποβλήτων σε As, Cd, Co, Cr, Cu, Hg, Mo, Ni, Pb, V και Zn δεν πρέπει να υπερβαίνει τις εθνικές οριακές τιμές για περιοχές που χαρακτηρίζονται ως μη ρυπασμένες ή τα σχετικά εθνικά φυσικά επίπεδα υποβάθρου Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες οριακές τιμές για ρυπασμένες περιοχές Δεν υπάρχει συστηματική μελέτη αποτύπωσης φυσικών επιπέδων υποβάθρου

Ταξινόμηση εγκαταστάσεων (1) Οι αρμόδιες αρχές ταξινομούν δεδομένη εγκατάσταση αποβλήτων στην κατηγορία Α σύμφωνα με τα κριτήρια του παραρτήματος ΙΙΙ Οι εγκαταστάσεις αποβλήτων ταξινομούνται στην κατηγ. Α αν: βάσει εκτίμησης κινδύνων κατά την οποία λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως το παρόν ή το μελλοντικό μέγεθος, η θέση και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των εγκαταστάσεων αποβλήτων, συμπεραίνεται ότι θα μπορούσε να προκληθεί σοβαρό ατύχημα λόγω βλάβης ή λανθασμένου χειρισμού, όπως η κατάρρευση σωρού αποβλήτων ή η ρήξη φράγματος (γεωτεχνική σταθερότητα), περιέχουν απόβλητα που ταξινομούνται ως επικίνδυνα στο πλαίσιο της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ σε ποσότητες που υπερβαίνουν ορισμένο όριο, ή περιέχουν ουσίες ή παρασκευάσματα που ταξινομούνται ως επικίνδυνα στο πλαίσιο των οδηγιών 67/548/EΟΚ ή 1999/45/ΕΚ, σε ποσότητες που υπερβαίνουν ορισμένο όριο.

Ταξινόμηση εγκαταστάσεων (2) Απόφαση της Επιτροπής 2009/337/ΕΚ για τον καθορισμό κριτηρίων ταξινόμησης των εγκαταστάσεων 1ο κριτήριο: Δομική ακεραιότητα Οι εγκαταστάσεις αποβλήτων ταξινομούνται στην κατηγορία Α, εάν οι προβλεπόμενες συνέπειες, μιας αστοχίας λόγω απώλειας της δομικής ακεραιότητας της εγκατάστασης αποβλήτων θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μη αμελητέο ενδεχόμενο απώλειας ζωής σοβαρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία σοβαρό κίνδυνο για το περιβάλλον Η ανάλυση αυτή διακινδύνευσης θα γίνει για όλες τις φάσεις λειτουργίας, κλεισίματος και μετά το κλείσιμο Σε περίπτωση απώλειας της δομικής ακεραιότητας φραγμάτων τελμάτων κατεργασίας, η ανθρώπινη ζωή θεωρείται ότι απειλείται, εφόσον η στάθμη του νερού ή πολφού είναι τουλάχιστον 0,7 m από το έδαφος ή εφόσον οι ταχύτητες του νερού ή του πολφού υπερβαίνουν τα 0,5 m/s.

Ταξινόμηση εγκαταστάσεων (3) 2ο κριτήριο: Περιεχόμενο σε επικίνδυνα απόβλητα Εάν η εγκατάσταση περιέχει επικίνδυνα απόβλητα σε ποσοστό μεγαλύτερο από 50 % ταξινομείται στην κατηγορία Α. Εάν η εγκατάσταση περιέχει επικίνδυνα απόβλητα σε ποσοστό μεταξύ 5 και 50 %, ταξινομείται επίσης στην κατηγορία Α. Ωστόσο, η εν λόγω εγκατάσταση δεν μπορεί να ταξινομηθεί στην κατηγορία Α εφόσον αυτό αιτιολογείται με βάση αξιολόγηση των κινδύνων για τη συγκεκριμένη περιοχή. Εάν η εγκατάσταση περιέχει επικίνδυνα απόβλητα σε ποσοστό κάτω του 5 %, η εγκατάσταση δεν ταξινομείται στην κατηγορία Α με βάση τα περιεχόμενα επικίνδυνα απόβλητα.

Ταξινόμηση εγκαταστάσεων (4) 3ο κριτήριο: Περιεχόμενο σε επικίνδυνες ουσίες Υπολογίζονται οι ετήσιες ποσότητες υδατικής φάσης που εισάγεται στην εγκατάσταση Ελέγχονται ως προς την επικινδυνότητα οι ουσίες Υπολογίζεται η αύξηση της συγκέντρωσης των ουσιών στην υδατική φάση της εγκατάστασης Ελέγχεται αν σε οποιοδήποτε χρόνο η υδατική φάση θεωρείται «επικίνδυνη» κατά την έννοια των οδηγιών 1999/45/ΕΚ ή 67/548/ΕΟΚ, όπότε η εγκατάσταση ταξινομείται στην κατηγορία Α Γενική μεθοδολογία για την εκτίμηση του κινδύνου, περιγράφεται στο report “Classification of mining waste facilities” - No. 07010401/2006/443229/MAR/G4, 2007, (DHI, SGI, AGH, University of Science and Technology) Ωστόσο, δεν είναι όλα τα στοιχεία δεδομένα  κίνδυνος να συμπεριληφθούν στην κατηγορία Α εγκατάστασεις που δεν ανήκουν σε αυτήν

Πρόληψη σοβαρών ατυχημάτων και ενημέρωση Tα κράτη μέλη εξασφαλίζουν ότι Eντοπίζονται οι κίνδυνοι σοβαρών ατυχημάτων και ότι Tα αναγκαία στοιχεία ενσωματώνονται στον σχεδιασμό, την κατασκευή, την λειτουργία και την συντήρηση, καθώς και στο Kλείσιμο και στις διαδικασίες μετά το κλείσιμο των εγκαταστάσεων αποβλήτων, με σκοπό την πρόληψη των ατυχημάτων αυτών και τον περιορισμό των δυσμενών συνεπειών τους Πως επιτυγχάνεται αυτό; κάθε φορέας καταρτίζει πολιτική πρόληψης σοβαρών ατυχημάτων όσον αφορά την διαχείριση εξορυκτικών αποβλήτων και υιοθετεί σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας εφαρμόζοντάς το σύμφωνα με τα στοιχεία που καθορίζονται στο παράρτημα Ι τμήμα 1, θέτει δε σε ισχύ εσωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν επιτόπου σε περίπτωση ατυχήματος Η αρμόδια αρχήκαταρτίζει εξωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν εκτός του τόπου των συγκεκριμένων εγκαταστάσεων σε περίπτωση ατυχήματος

Αδειοδότηση – Συμμετοχή του κοινού Οι εγκαταστάσεις αποβλήτων δεν επιτρέπεται να λειτουργούν χωρίς άδεια της αρμόδιας αρχής Περιλαμβάνει την προτεινόμενη θέση της εγκατάστασης αποβλήτων το σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων επαρκείς ρυθμίσεις υπό μορφή χρηματικής εγγύησης Oι αρμόδιες αρχές επανεξετάζουν περιοδικά και, όταν χρειάζεται, αναπροσαρμόζουν τους όρους της άδειας Συμμετοχή του κοινού Πληροφόρηση Εκφράζει τις παρατηρήσεις του στην αρμόδια αρχή

Κατασκευή και διαχείριση των εγκαταστάσεων αποβλήτων Η χωροθέτηση των εγκαταστάσεων Η κατασκευή, διαχείριση και συντήρηση των εγκαταστάσεων αποβλήτων να εξασφαλίζουν τη φυσική τους σταθερότητα την πρόληψη της ρύπανσης ή μόλυνσης του εδάφους, του αέρα και των επιφανειακών ή των υπογείων υδάτων, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα Περιλαμβάνει σχέδια και ρυθμίσεις για την τακτική παρακολούθηση και επιθεώρηση των εγκαταστάσεων Ο φορέας υποχρεούται να ενημερώνει τις αρμόδιες αρχές μέσα σε 48 ώρες για οποιοδήποτε πρόβλημα (σταθερότητα, διαφυγή ρύπων) Εφαρμόζει το εσωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης Ρυθμίσεις για την αποκατάσταση του εδάφους και το κλείσιμο των εγκαταστάσεων αποβλήτων Ρυθμίσεις όσον αφορά την φάση μετά το κλείσιμο των εγκαταστάσεων

Χρηματική εγγύηση Πριν από την έναρξη εργασιών εναπόθεσης, η αρμόδια αρχή απαιτεί τη σύσταση χρηματικής εγγύησης, ώστε να τηρούνται όλες οι υποχρεώσεις που απορρέουν από την άδεια που, συμπεριλαμβανομένων των διατάξεων που εφαρμόζονται στη μετά το κλείσιμο φάση να υπάρχουν ανά πάσα στιγμή αμέσως διαθέσιμα κεφάλαια για τα έργα αποκατάσταση του εδάφους που έθιξε η εγκατάσταση αποβλήτων, όπως περιγράφεται στο σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων Η εγγύηση υπολογίζεται με βάση: τις πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των εγκαταστάσεων αποβλήτων, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη την κατηγορία των εγκαταστάσεων αποβλήτων, τα χαρακτηριστικά των αποβλήτων και τη μελλοντική χρήση του αποκατασταθέντος εδάφους· την υπόθεση ότι ανεξάρτητοι τρίτοι που διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα θα αναλάβουν την εκτίμηση και εκτέλεση όλων των απαιτούμενων εργασιών αποκατάστασης.

Χρηματική εγγύηση Σύμφωνα με την απόφαση 2009/335/ΕΚ η εγγύηση υπολογίζεται με βάση: τις πιθανές επιπτώσεις της εγκατάστασης αποβλήτων στο περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου τα εφαρμοστέα περιβαλλοντικά πρότυπα και τους επιδιωκόμενους περιβαλλοντικούς στόχους, όπου περιλαμβάνονται η φυσική σταθερότητα της εγκατάστασης αποβλήτων, τα ελάχιστα ποιοτικά πρότυπα για το έδαφος και του υδάτινους πόρους και οι μέγιστοι ρυθμοί ελευθέρωσης ρύπων τα απαιτούμενα τεχνικά μέτρα για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, και ιδίως τα μέτρα για τη διασφάλιση της σταθερότητας της εγκατάστασης αποβλήτων και για τον περιορισμό της περιβαλλοντικής ζημίας την εκτιμώμενη χρονική εξέλιξη των επιπτώσεων και τα απαιτούμενα μέτρα μετριασμού τους την εκτίμηση των αναγκαίων δαπανών για την αποκατάσταση του εδάφους, το κλείσιμο και τη μετά το κλείσιμο φάση, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών για την ενδεχόμενη παρακολούθηση ή επεξεργασία των ρύπων μετά το κλείσιμο

Χρηματική εγγύηση Η χρηματική εγγύηση Καλύπτει όλη τη χρονική περίοδο δραστηριότητας μιας επιχείρησης Δεν αναφέρονται στη νομοθεσία σαφώς ο χρόνος περάττωσης ισχύος της εγγύησης. Αναφέρεται ότι γίνεται σταδιακή αποδοχή μετά το κλείσιμο της εγκατάστασης Δεν προβλέπεται σαφές χρονοδιάγραμμα για την μετά το κλείσιμο φάση Δεν προσδιορίζεται το ύψος της εγγύησης, αλλά δίδονται μόνο γενικά κριτήρια υπολογισμού της