Νέος Γραμματισμός Έλενα Βλαχογιάννη Φιλόλογος – Επιμορφώτρια ΤΠΕ

Γραμματισμός Γραμματισμός ή εγγραμματισμός (literacy): Όχι μόνο αλφαβητισμός: εκμάθηση της ανάγνωσης και της γραφής (κυρίως γλώσσα, λογοτεχνία) αλλά και Ικανότητα του εγγράμματου ατόμου να λειτουργεί αποτελεσματικά σε διάφορες κοινωνικές πρακτικές που περιλαμβάνουν ανάγνωση και γραφή σε ποικίλες εκδοχές (λειτουργικός γραμματισμός) και ικανότητα να αναπτύσσει κριτικό λόγο για τις πρακτικές επικοινωνίας και τα παραγόμενα πολιτισμικά προϊόντα (κριτικός γραμματισμός). Η έννοια του γραμματισμού μεταβάλλεται ανάλογα με τις κοινωνικές πρακτικές και το επικοινωνιακό τοπίο Η έννοια του γραμματισμού δεν αφορά κατ’ αποκλειστικότητα τη γλώσσα και τη λογοτεχνία αλλά όλα εκείνα τα πολιτιστικά προϊόντα που δημιουργούνται και προσλαμβάνονται από τα μέλη της κοινότητας

Νέος Γραμματισμός Ιδιαιτερότητες ΤΠΕ Επικοινωνιακές πρακτικές Νέα επικοινωνιακή πραγματικότητα Τεχνογραμματισμός, τεχνολογικός ή ψηφιακός γραμματισμός

Τ.Π.Ε. και γλωσσική διδασκαλία τρόπο αξιοποίησης των ΤΠΕ σε μία δεδομένη διδασκαλία τρόπο προσαρμογής της διδασκαλίας, ώστε ν’ ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της νέας επικοινωνιακής πραγματικότητας Προβληματισμός όχι μόνο για τον αλλά και για τον

Αυτόνομο μοντέλο γραμματισμού: –Οι τεχνολογίες γραμματισμού αποτελούν σημαντικό παράγοντα αλλαγής και αντιμετωπίζονται ως ανεξάρτητη μεταβλητή –Υποτιμάται το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο η ανάγνωση και η γραφή εισάγονται. –Κυρίαρχο μοντέλο Ιδεολογικό μοντέλο γραμματισμού –Ο γραμματισμός μπορεί να έχει συνέπειες μόνο αν συλλειτουργεί με άλλες κοινωνικές παραμέτρους –Η εισαγωγή του γραμματισμού δεν επηρεάζει μόνο αλλά και επηρεάζεται από την κοινωνία στην οποία εισάγεται. –Ζητούμενο μοντέλο: Δεν μπορούμε να μελετάμε τις επιπτώσεις από τη χρήση της τεχνολογίας ανεξάρτητα από το περιεχόμενό της, αλλά και από ένα ευρύ αριθμό άλλων κοινωνικών παραμέτρων, συμπεριλαμβανομένων και των πολιτικών και οικονομικών προϋποθέσεων, της δομής του εκπαιδευτικού συστήματος, τις τοπικές ιδεολογίες και την ποικιλία των ισχυουσών παιδαγωγικών πρακτικών (Κουτσογιάννης, σσ ) Αυτόνομο και ιδεολογικό μοντέλο γραμματισμού

Ηλεκτρονικά περιβάλλοντα παραγωγής γραπτού λόγου  Όσα στοχεύουν στην παραγωγή παραδοσιακών κειμένων προς εκτύπωση (Επεξεργαστές κειμένου – Word)  Όσα στοχεύουν στην παραγωγή ηλεκτρονικού λόγου (PowerPoint, προγράμματα συγγραφής ιστοσελίδων)  Ηλεκτρονικά περιβάλλοντα σύγχρονης και ασύγχρονης γραπτής επικοινωνίας (ηλ. ταχυδρομείο, chat, Web 2.0. κ.α.)

Χαρακτ/κά ψηφιακής κειμενικής πραγματικότητας Κατανομή του νοήματος μεταξύ διαφορετικών σημειωτικών πόρων (γραπτό κείμενο, εικόνα ήχος κλπ.) ή αλλιώς η δόμηση του νοήματος μέσω ενός πολλαπλού συστήματος τρόπων Υβριδικά κείμενα: παρουσιάσεις, πολυμέσα, ιστοσελίδες Λειτουργική, μη αθροιστική συνύπαρξη πόρων Η επικοινωνιακή «ισχύς» μετατίθεται στον έλεγχο του συνδυασμού των πολλαπλών επιλογών επικοινωνίας (Kress, 2000) Πολυτροπικότητα

Ζητήματα που ανακύπτουν: –Ποιοι είναι οι διαθέσιμοι τρόποι αναφορικά με: τη συγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας Το συγκεκριμένο εύρος και είδος περιεχομένου Το συγκεκριμένο κοινό –Πώς θα διανεμηθούν οι πληροφορίες/ περιεχόμενο ανάμεσα στους διαθέσιμους σημειωτικούς πόρους Απαραίτητη: –η γνώση των δυνατοτήτων κάθε τρόπου επικοινωνίας Του συνδυασμού των διαφόρων τρόπων –Η κριτική στάση απέναντι στις δυνατότητες αυτές Χαρακτ/κά ψηφιακής κειμενικής πραγματικότητας – Πολυτροπικότητα (2)

Χαρακτ/κά ψηφιακής κειμενικής πραγματικότητας (2) Υπερκείμενο Οργάνωση κατά επίπεδα πολυτροπικότητα Αμφισβήτηση βασικών αρχών της κειμενικότητας: ενότητας, γραμμικότητας, συνεκτικότητας συνοχής Για αποφυγή κινδύνου απώλειας προσανατολισμού απαραίτητη η κατανόηση όχι μόνο των εννοιών αλλά και των σχέσεων μεταξύ τους

Χαρακτ/κά ψηφιακής κειμενικής πραγματικότητας Ρευστότητα Το περιεχόμενο, η εμφάνιση και η δομή του κειμένου μπορεί να μεταβληθεί με ευκολία. Δυνατότητα διαρκών βελτιώσεων και επανεξετάσεων, Η διαδικασία της παραγωγής λόγου πλησιάζει στον τρόπο σκέψης του ανθρώπου και στη φυσική διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου που ακολουθεί Ανάδυση νέων δεδομένων στο γνωστό μοντέλο επικοινωνίας του τύπου: πομπός –> μήνυμα –> δέκτης Εύκολη η συμπαραγωγή γραπτού λόγου

Τρεις κατηγορίες παρεχόμενου σχολικού γραμματισμού: –Τυπικός σχολικός γραμματισμός: σχολικές πρακτικές που διακρίνονται από την ισχυρή τους ταξινόμηση –Ημιτυπικές μορφές σχολικού γραμματισμού: χαλαρότερη ταξινόμηση (ευέλικτη ζώνη, διαθεματικότητα, προγράμματα) –Άτυπες μορφές σχολικού γραμματισμού: ευρύτερη σχολική και εξωδιδακτική ζωή (σχολικές γιορτές, εκδρομές) Σχολικές πρακτικές γραμματισμού και αξιοποίηση ΤΠΕ

Προσκόλληση στη διδασκαλία της ύλης Εργασία στην τάξη βάσει στρατηγικών Αξιοποίηση του εύρους της φιλολογικής ζώνης Τυπικός γραμματισμός

Αξιοποίηση εκπαιδευτικού λογισμικού στο πλαίσιο της διδασκαλίας μιας συγκεκριμένης ενότητας (λ.χ., της Λογομάθειας για την εκμάθηση ενός γραμματικού φαινομένου, του Ηροδότου στο πλαίσιο του ομώνυμου μαθήματος, του επεξεργαστή κειμένου για τη συγγραφή στο μάθημα της γλώσσας Προσκόλληση στη διδασκαλία ορισμένης ύλης

Ο εκπαιδευτικός, έχοντας την εποπτεία της ύλης, κινείται βάσει στρατηγικής: θέτει διδακτικούς στόχους και, συνεκτιμώντας παράγοντες όπως: δυναμικό της τάξης, υποδομές, διαθέσιμο χρόνο, σχεδιάζει τη διδασκαλία του επιλέγοντας μέσα και εργαλεία, τα οποία εντάσσει στο μέρος ή τα μέρη της διδασκαλίας που κρίνει ότι υπηρετούν τους στόχους. Εργασία στην τάξη με βάση στρατηγικές Αξιοποίηση της τεχνολογίας: Συστηματική χρήση όχι ως συμπλήρωμα της διδασκαλίας αλλά ως μέρος ευρύτερης στρατηγικής Ανάθεση εργασιών στην αρχή της χρονιάς οι οποίες απαιτούν ΤΠΕ για την ολοκλήρωσή τους

Εργασία στην τάξη με βάση στρατηγικές- Παράδειγμα

Οι ΤΠΕ αντιμετωπίζονται ως ευκαιρία για να στηθούν γέφυρες ανάμεσα στα φιλολογικά μαθήματα και να επιτευχθούν συνδυαστικά πολλοί από τους στόχους του προγράμματος σπουδών Αξιοποίηση σε όλο το εύρος της φιλολογικής ζώνης

Παράδειγμα 1

Παράδειγμα 2

Παράδειγμα 3

Ημιτυπικός γραμματισμός

Άτυπος γραμματισμός

Επιμορφωτικό υλικό για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης της Επιμόρφωσης. Τεύχος 3, κλάδος ΠΕ02. Πάτρα: ΕΑΙΤΥ σσ Βιβλιογραφία

Μια καλά σχεδιασμένη αξιοποίηση της φιλολογικής ζώνης, του ημιτυπικού και άτυπου σχολικού γραμματισμού μπορεί να αποτελέσει τον άξονα γόνιμης αξιοποίησης των ΤΠΕ και αφετηρία αναβάθμισης της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο σχολείο