ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Νεόφυτος Χαραλάμπους ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Σούλα Ιωάννου, Χριστιάνα Κούτα, Νεόφυτος Χαραλάμπους

Προσποιούμαι ότι ακούω ΠΩΣ ΑΚΟΥΜΕ Ο ΕΝΑΣ ΤΟΝ ΑΛΛΟ; «Ακούω» χωρίς να ακούω Προσποιούμαι ότι ακούω Ακούω επιλεκτικά Ακούω προσεκτικά Ακούω συμμετοχικά

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΕΑΥΤΟΥ 1.1. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΑΥΤΟΥ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΑΝΑΠΤΥΞΗ= ΩΡΙΜΑΣΗ Χ ΜΑΘΗΣΗ

Διδασκαλία σημαίνει ενεργοποίηση του δασκάλου Διδασκαλία σημαίνει ενεργοποίηση του δασκάλου Μάθηση σημαίνει ενεργοποίηση του μαθητή

ΑΛΛΑΓΕΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Οι αλλαγές μέσω της μάθησης συντελούνται σε πέντε κυρίως πεδία: Των γνώσεων Των δεξιοτήτων Των στάσεων Των συναισθημάτων Των αξιών

Πώς μαθαίνουμε; 95% Διδάσκω 100 80% Βιώνω 90 80 70% Συζητώ 70 50% 60 ΒλέπωΑκούω 60 50 30% Βλέπω 20% Ακούω 40 10% Διαβάζω 20 William Glasser

1.3 Στόχοι - Δείκτες επιτυχίας 1.3.1.Ανάπτυξη και ενδυνάμωση εαυτού Οι μαθητές/τριες αναμένεται: ΑΞΟΝΑΣ Α 1. Να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τις πέντε διαστάσεις του (σωματική, νοητική, συναισθηματική, κοινωνική, ηθική). 2. Να κατανοούν την αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση που υπάρχει ανάμεσα στους πέντε εαυτούς. 3. Να αναγνωρίζουν ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη είναι πολυδιάστατη. 4. Να αναγνωρίζουν ανθρώπινα συναισθήματα. 5. Να προσδιορίζουν τα αίτια και τις συνέπειες συναισθημάτων στη ζωή των ανθρώπων. 6. Να γνωρίζουν βασικές αξίες ζωής. 7. Να περιγράφουν τις αλλαγές που συμβαίνουν σε κάθε στάδιο ανάπτυξης του ανθρώπου και να αναστοχάζονται δικές τους εμπειρίες.

1.3 Στόχοι - Δείκτες επιτυχίας 1.3.1.Ανάπτυξη και ενδυνάμωση εαυτού ΑΞΟΝΑΣ Β 8. Να επιδεικνύουν συμπεριφορές οι οποίες δείχνουν ότι αποδέχονται και εκτιμούν τον εαυτό τους. 9. Να εφαρμόζουν συμπεριφορές που δείχνουν ότι αποδέχονται τα συναισθήματα των άλλων. 10. Να διερευνούν κοινωνικά στερεότυπα σε σχέση με το ανδρικό και γυναικείο σώμα και τη συμπεριφορά. 11. Να επιδεικνύουν σεβασμό σε πανανθρώπινες αξίες ζωής. 12. Να διερευνούν συνέπειες κοινωνικών ανισοτήτων.

1.3 Στόχοι - Δείκτες επιτυχίας 1.3.1.Ανάπτυξη και ενδυνάμωση εαυτού ΑΞΟΝΑΣ Γ 13. Να καλλιεργήσουν δεξιότητες που σχετίζονται με νοητικές ικανότητες, όπως κριτική σκέψη, δημιουργική σκέψη, στοχοθέτηση, λήψη απόφασης και επίλυσης προβλημάτων σε σχέση με θέματα που αφορούν στην υγιή ανάπτυξη. 14. Να εκφράζουν και διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. 15. Να αναλύουν συστήματα αξιών σε σχέση με συμπεριφορές που αφορούν την ανάπτυξη. 16. Να διαμορφώνουν το δικό τους σύστημα αξιών και να αναλύουν τη συμπεριφορά τους.

Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ 1.1Ανάπτυξη και εξέλιξη εαυτού Οι ανάγκες του ανθρώπου και η σχέση τους με την υγεία Η αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανάπτυξη και στην υγεία Η επίδραση της τεχνολογίας στην ανάπτυξη και στην υγεία

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΕΑΥΤΟΥ 1.2.ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ

«Μόνο με την καρδιά βλέπει κανείς σωστά «Μόνο με την καρδιά βλέπει κανείς σωστά. Αυτά που είναι σημαντικά είναι αόρατα στο μάτι». Αντουάν Ντε Σαιντ Εξυπερύ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ Οδηγούν σε δράση ή αδράνεια Ρυθμίζουν τη σχέση νου και σώματος Επηρεάζουν τη μνήμη Επηρεάζουν την κρίση Επηρεάζουν τις σχέσεις μας Έχουν σχέση με την πειθώ

Αλεξιθυμία & Συναισθηματικός Αναλφαβητισμός; Αποκαλείται η συναισθηματικά επίπεδη συμπεριφορά. Δυσκολία αναγνώρισης συναισθημάτων Δυσκολία περιγραφής συναισθημάτων Σκέψη εξωτερικά προσανατολισμένη

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ Γνώση των συναισθημάτων μας Έλεγχος των συναισθημάτων Εξεύρεση κινήτρων για τον εαυτό μας Αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων Χειρισμός των σχέσεων

ΤΙ ΛΕΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΝ Η ΣΝ συσχετίζεται με Αποδοτικότητα Ικανοποίηση από τη ζωή και την εργασία Ικανότητα επίλυσης προβλημάτων Λιγότερο άγχος Κοινωνικοποίηση και πνεύμα συνεργασίας Θετικές σχέσεις στην οικογένεια και στην εργασία Αισιοδοξία Υψηλότερη ενσυναίσθηση Υψηλό αυτοέλεγχο Υψηλότερη ψυχική ανθεκτικότητα

Θεωρία των θετικών συναισθημάτων (Fredickson,1998,2000) Ακυρώνουν τις συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων Ενισχύουν την προσοχή Ενισχύουν τις γνωστικές λειτουργίες Διευρύνουν το ρεπερτόριο επιλογών και δράσεων Δημιουργούν αίσθηση ευημερίας Ενισχύουν μακροχρόνια τους ενδοπροσωπικούς πόρους (σωματικούς, ψυχικούς, κοινωνικούς) Αυξάνουν τη δημιουργικότητα

Ψυχική ανθεκτικότητα- Ορισμοί «Η ικανότητα του ατόμου να επανέρχεται, να αντέχει στις δυσκολίες και να επαναδομεί τον εαυτό του» (Wolin,1993) «Η ικανότητα του ατόμου να αναγεννάται, να επανέρχεται, να προσαρμόζεται με επιτυχία στο περιβάλλον παρά τις αντιξοότητες και να αναπτύσσει κοινωνική,ακαδημαϊκή και επαγγελματική επάρκεια παρά την έκθεσή του σε έντονο στρες» (Rirkin & Hooperman,

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ-Ενδογενείς Παράγοντες-Ατομικά χαρακτηριστικά (Henderson&Milstein,2003) Θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία των άλλων ή στην επίτευξη ενός σκοπού Διαθέτει κοινωνικές δεξιότητες, όπως η ικανότητα λήψης απόφασης,διεκδικητικότητα, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων Δημιουργεί υγιείς και ζεστές σχέσεις Έχει χιούμορ Διαθέτει το εσωτερικό κέντρο ελέγχου Χαρακτηρίζεται από αυτονομία/ανεξαρτησία Έχει διαμορφώσει μια αισιόδοξη στάση για την προσωπική του εξέλιξη Είναι ευέλικτος/η Έχει τις ικανότητες για μάθηση Παρέχει κίνητρα στον εαυτό του/της Είναι καλός/καλή σε κάποιον τομέα Έχει διαμορφώσει μια αίσθηση αυταξίας και εμπιστοσύνης στον εαυτό του

ΨΥΧΙΚΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ-Περιβαλλοντικοί Προστατευτικοί Παράγοντες (Henderson&Milstein,2003) Προάγουν τη δημιουργία στενών δεσμών Εκτιμούν και ενθαρρύνουν τη διαδικασία της μάθησης Υιοθετούν χαμηλά επίπεδα κριτικής Θέτουν σαφή όρια Ανάπτυξη υποστηρικτικών σχέσεων με ενήλικες που νοιάζονται και φροντίζουν Προάγουν την κατανομή ευθυνών Παρέχουν ευκαιρίες ικανοποίησης προσωπικών αναγκών Εκφράζουν υψηλές και ρεαλιστικές προσδοκίες για επιτυχία Υποστηρίζουν την ικανότητα των παιδιών να στοχοθετούν Συμβάλλουν στην ανάπτυξη των αξιών ( π.χ. αλτρουισμός και κοινωνικών δεξιοτήτων (συνεργατική διάθεση) Παρέχουν ευκαιρίες για ανάληψη ευθύνης, για τη λήψη απόφασης και για ουσιώδη συμμετοχή στα δρώμενα Εκτιμούν τα μοναδικά ταλέντα και δυνατότητες του κάθε ατόμου

Το μοντέλο της ψυχικής ανθεκτικότητας (Henderson&Milstein,2003) Αγχογόνες καταστάσεις Αντιξοότητα Παράγοντες κινδύνου Αντιμετώπιση με ψυχική ανθεκτικότητα Αντιμετώπιση με επιστροφή στην ασπίδα ανακούφισης (ομοιόσταση) Προσωπικοί & Περιβαλλοντικοί παράγοντες Αντιμετώπιση με απώλειες Διαταραχή Αντιμετώπιση προβλημάτων Δυσλειτουργική αντιμετώπιση

Πώς ενισχύεται η Ψυχική Ανθεκτικότητα Ανάπτυξη θετικών συναισθηματικών σχέσεων Σαφή και ξεκάθαρα όρια Εκμάθηση δεξιοτήτων ζωής Παροχή φροντίδας και στήριξης Ύπαρξη υψηλών προσδοκιών Ευκαιρίες για ουσιαστική συμμετοχή

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΟΥ ΕΑΥΤΟΥ (Χαραλάμπους,2006) Αυτογνωσία Αυτοεκτίμηση Συναισθήματα Στόχοι και Προγραμματισμός Σχέσεις Συνεργασία Θετική Σκέψη

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΕΑΥΤΟΥ 1.3.ΑΞΙΕΣ ΖΩΗΣ

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΞΙΕΣ Οι αξίες μας επηρεάζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας Οι αξίες μας έχουν σχέση με το : -Πώς γεμίζουμε τον χρόνο μας -Πώς ξοδεύουμε τα λεφτά μας -Το είδος και την ποιότητα των σχέσεων - Με τους στόχους που θέτουμε - Με τις επιθυμίες μας - Με τις προτεραιότητές μας

ΠΟΙΟΙ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΜΑΣ Η οικογένεια Το σχολείο Η κοινότητα Οι φίλοι Η τηλεόραση Η εκκλησία Η μουσική Τα βιβλία Η κουλτούρα Η εργασία Η ηλικία

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΡΕΤΗ Ν. Χαραλάμπους (2001)

ΟΙ 6 ΕΝΔΟΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Αγάπη Ειρήνη Υπευθυνότητα Απλότητα Τόλμη Ελευθερία ©

ΟΙ 6 ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Συνεργασία Σεβασμός Ηγεσία Δικαιοσύνη Προσφορά Πολιτότητα

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 4- ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΕΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΗ 4.2ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 4.3 ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ

4. Διαμόρφωση ενεργού πολίτη Οι μαθητές/τριες αναμένεται: ΑΞΟΝΑΣ Α 1. Να γνωρίζουν τα δικαιώματά τους ως καταναλωτές/τριες. 2. Να ταξινομούν διάφορα επαγγέλματα σε σχέση με τα ενδιαφέροντα, κλίσεις και προσόντα ενός ατόμου. 3. Να γνωρίζουν τη σημασία των θετικών και αρνητικών επιδράσεων της εργασίας στην υγεία. 4. Να αναγνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους ως μέλη μιας κοινότητας (π.χ. σχολείο, οικογένεια, κοινωνία), σε σχέση με την υγεία.

4. Διαμόρφωση ενεργού πολίτη ΑΞΟΝΑΣ Β 5. Να αναπτύξουν διεκδικητική στάση όσον αφορά τα δικαιώματά τους που αφορούν στην υγεία ως πολίτες. 6. Να αναπτύσσουν κριτική σε σχέση με την αποταμίευση και τη σπατάλη. 7. Να σέβονται την υγεία, την ασφάλεια και την ευημερία των άλλων. 8. Να δραστηριοποιούνται συλλογικά στην επίλυση/αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την υγεία στο σχολείο και την κοινότητα.

4. Διαμόρφωση ενεργού πολίτη ΑΞΟΝΑΣ Γ 9. Να εφαρμόζoυν αρχές και δεξιότητες σε σχέση με υγιείς επιλογές ως καταναλωτές. 10. Να αξιολογούν παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή επαγγέλματος (π.χ. στερεότυπα, οικογένεια). 11. Να διερευνούν πηγές πληροφόρησης και ιδεών απασχόλησης. 12. Να εντοπίζουν προβλήματα υγείας στην κοινωνία και να εισηγούνται τρόπους επίλυσής τους. 13. Να εφαρμόζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους ως μέλη μιας κοινότητας (π.χ. σχολείο, οικογένεια, κοινωνία), σε σχέση με την υγεία.

ΣΥΝΑΙΣΘΗMATIKH ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Bradberry T. & Greaves J. (2006). Συναισθηματική Νοημοσύνη-Το απλό βιβλίο). Εκδ. Κριτική Cooper,R.&Sawaf,A. (1996). Executive EQ. –Emotional Intelligence in Leadership and Organizations. A Perigee Book. Gottman,John (2000). Η Συναισθηματική Νοημοσύνη των Παιδιών, Ελληνικά Γράμματα Henderson&Milstein (2003). Σχολεία που προάγουν την ψυχική ανθεκτικότητα. Τυπωθήτω. Hunter,E. (2008).Το μικρό βιβλίο των μεγάλων αισθημάτων. Εκδ. Κριτική. Δημόπουλος,Γ.(2007). Συναισθήματα- Ο καθρέφτης της ψυχής. Ελληνικά Γράμματα Filliozat Isabelle (2001). H νοημοσύνη της καρδιάς.Ενάλιος Prekop, J.(2005). H Ευφυία Της Καρδιάς. Θυμάρι. Πλωμαρίτου,Β.(2004). Πρόγραμμα Ανάπτυξης Συναισθηματικής Νοημοσύνης. Εκδ. Γρηγόρη. Roet,B.(2004). Συναισθήματα- Εξερευνώντας τα Συναισθήματά μας.Αλκυών. Shapiro,L.(2001).Πώς να μεγαλώσετε ένα παιδί με υψηλό EQ. Δωρικός. Χαραλάμπους,Ν. &Λιβίτζη Χρ. (2004). Η Νέα Επιστήμη του Εαυτού – Ένα Πρόγραμμα Συναισθηματικής και Κοινωνικής Εκπαίδευσης. Χατζηχρήστου,Χρ. κ.ά.(2001).Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο Σχολείο. Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας

ΑΞΙΕΣ Borba,M.(2001). Building Moral Intelligence, Jossey-Bass Dotson & Wisont (2001). The Character Education Handbook, Character Press Mannix,D.(2002). Character Building Activities For Kids.Jossey-Bass. Ponz&Gonzalez (2003).Μάθετε τα παιδιά σας 20 αξίες της ζωής, Εκδ. ΑΓΚΥΡΑ Xαραλάμπους, Ν. (2009). Πρόγραμμα ΑΡΕΤΗ- Ένα Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Χαρακτήρα.

Το Σχολείο της Ειρήνης Ιδέες για να φτιάξουμε «Το Σχολείο της Ειρήνης» Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο 434 συζητούμε και προτείνουμε Ιδέες για να φτιάξουμε «Το Σχολείο της Ειρήνης» Φτιάχνουμε ένα νοητικό χάρτη για «Το Σχολείο της Ειρήνης»

Συμμαχία για την Υγεία Είμαστε το ΔΣ της «Συμμαχίας για την Υγεία στην πόλη/κοινότητά μας» για μια τριετία. Διαμορφώνουμε το όραμά μας Ετοιμάζουμε ένα Σχέδιο Δράσης το οποίο θα προτείνουμε στη Γενική Συνέλευση. Χρησιμοποιούμε την τεχνική των 6 καπέλων του DeBono

Συνεργατική Συναρμολόγηση-Δραστηριότητες για τις 5 Υποενότητες Χωριζόμαστε σε πενταμελείς ομάδες και παίρνουμε από έναν αριθμό από το 1-5. Δημιουργούμε ομάδες ειδικών και καταμερίζουμε την εργασία. Καταγράφουμε πυρηνικές έννοιες και προτείνουμε συγκεκριμένες δραστηριότητες . Εργαζόμαστε για 20 λεπτά. Επιστρέφουμε στη συνέχεια στις αρχικές μας ομάδες και ενημερώνουμε με τη σειρά για το έργο μας. Η ομάδα 1 θα ασχοληθεί με την υποενότητα «Ανάπτυξη και Εξέλιξη του Εαυτού» Η ομάδα 2 συζητά την υποενότητα «Συναισθηματική Εκπαίδευση και Αυτοεκτίμηση» Η ομάδα 3 ασχολείται με την υποενότητα «Αξίες της Ζωής» Η ομάδα 4 εργάζεται για την υποενότητα «Οικονομική και Επαγγελματική Αγωγή» Η ομάδα 5 εργάζεται για την υποενότητα «Δικαιώματα και Υποχρεώσεις» Συνθέτουμε συνεργατικά ένα νοητικό χάρτη με τις 5 υποενότητες

Επίλυση Συγκρούσεων Χρησιμοποιώντας την τεχνική ΔΕΠ (Δημιουργική Επίλυση Προβλήματος) συζητούμε το θέμα της «Επίλυσης Συγκρούσεων στο Σχολείο».

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΙΛΥΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΔΕΠ ΔΡΑΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΙΔΕΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ

6 Σκεπτόμενα Καπέλα του DeBono Πληροφοριακό Διαισθητικό Εποικοδομητικό Επιφυλακτικό Δημιουργικό Αναστοχαστικό 46