ΕΛΕΓΧΟΣ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΤΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ Πηγή Κόρμαλη ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

στην παραγωγή τροφίμων (φυτοφάρμακα,κτηνιατρικά φάρμακα) AΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Φυσικοί ρυπαντές Μικροβιολογικοί κίνδυνοι Χημικοί ρυπαντές Χημικές ουσίες χρησιμοποιούμενες στην παραγωγή τροφίμων (φυτοφάρμακα,κτηνιατρικά φάρμακα) Περιβαλλοντική ρύπανση (PCBs,Dioxins)

Τα φυτοφάρμακα και οι περισσότεροι των μεταβολιτών τους είναι: τοξικά και επικίνδυνα μολύνουν τους φυσικούς πόρους, καταστρέφουν την ευαίσθητη ισορροπία του οικοσυστήματος επηρρεάζουν άμεσα η έμμεσα την ανθρώπινη υγεία

Ημερήσια επιτρεπτή δόση γεωργικού φαρμάκου (ADI Acceptable Daily Intake): είναι η ποσότητα του φυτοφαρμάκου που λαμβανόμενη καθημερινά και καθ΄όλη την διάρκεια ζωής δεν φαίνεται να επιφέρει αξιολογήσιμες επιβλαβείς επιδράσεις στην υγεία.Ο υπολογισμός του ADI βασίζεται σε τοξικολογικά τέστ σε πειραματόζωα και σε επιδημιολογικές μελέτες.Μετράται σε μονάδες mg/Kg σώματος/ημέρα και συνήθως είναι 100 φορές μικρότερη από το επίπεδο το οποίο θεωρείται ασφαλές από τοξικολογικής πλευράς. Ανώτατα επιτρεπτά όρια υπολειμμάτων (MRL Maximum Residue Level):είναι οι μέγιστες συγκεντρώσεις γεωργικών φαρμάκων και των τοξικών μεταβολιτών τους που μπορεί να υπάρχουν σε ένα τρόφιμο σαν συνέπεια της γεωργικής πρακτικής. Εκφράζονται σε μονάδες mg/Kg τροφίμου.

Αποδεκτή Ημερήσια Δόση Ανώτατα Όρια Υπολειμμάτων ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ MRLs Ορθή Γεωργική Πρακτική (GAP) Πειράματα Υπολειμμάτων Αποδεκτή Ημερήσια Δόση για τον άνθρωπο (ΑDI) Προτεινόμενα Ανώτατα ‘Ορια Υπολειμμάτων Εκτίμηση κινδύνων διατροφικής λήψης (Dietary intake risk assessement) Ανώτατα Όρια Υπολειμμάτων (MRLs)

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

CODEX MRLs Εναρμόνιση MRLs

ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΟΡΙΩΝ MRLs WORKING GROUP OF THE STANDING COMMITTEE ON PLANT HEALTH (SCPH) Οδηγία: 91/414 (EEC) διάθεση, χρήση,έλεγχος φυτοπροστατευτικών προιόντων,προστασία καταναλωτή, χρήστη, περιβάλλοντος Οδηγίες : 76/895 EEC, 86/362 EEC, 86/363 EEC, 90/642 EEC, 93/58 EEC Ανώτατα όρια MRLs σε φρούτα/λαχανικά, δημητριακά,προιόντα ζωικής προέλευσης και τσάι http://www.europa.eu.int/comm/food/fs/ph_ps/pest/index_en.htm

ΕΛΕΓΧΟΥ Monitoring Programms Επιβολή ορίων ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ Monitoring Programms Επιβολή ορίων Εκτίμηση της έκθεσης του πληθυσμού σε υπολείμματα φυτοφάρμακων στα τρόφιμα

Τα αναλυτικά εργαστήρια οφείλουν: ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ Τα αναλυτικά εργαστήρια οφείλουν: να εφαρμόζουν Διαδικασίες Ελέγχου Ποιότητας για υπολειμματικές αναλύσεις φυτοφαρμάκων να συμμετέχουν σε διεργαστηριακές δοκιμές αναγνωρισμένες η οργανωμένες από την Ευρωπαική Ένωση (EU, FAPAS,CHECK κ.α) να είναι διαπιστευμένα σύμφωνα με το ISO 17025 από τον Ιανουάριο 2002 (παλαιότερο EN 45001)

QUALITY CONTROL PROCEDURES FOR PESTICIDE RESIDUES ANALYSIS Document No SANCO/10476/2003, 5/2/2004 ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΜΕΘΟΔΩΝ Επικύρωση σε δύο επίπεδα συγκεντρώσεων Ευαισθησία Ακρίβεια -Επαναληψιμότητα Ορθότητα- Μέση ανάκτηση

Το Εργαστήριο Υπολειμμάτων Γεωργικών Φαρμάκων του Γ.Χ.Κ διατηρεί σύστημα ελέγχου ποιότητας επικυρωμένες μεθόδους είναι διαπιστευμένο από τον Φορέα Διαπίστευσης UKAS http://www.ukas.org/testing/schedules/Actual/2060TestPerm05.pdf

Εκχύλιση με οργανικούς διαλύτες GC-MSD, GC-ITDMS, HPLC/MS/MS Αναλυτικές μέθοδοι εφαρμοζόμενοι στο εργαστήριο υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων στο Γ.Χ.Κ Εκχύλιση με οργανικούς διαλύτες Clean up Clean up GC-ECD organochlorine pesticides pyrethroids GC HPLC NPD,FPD organophosphates esters triazines UV-DAD pyrethroids ΟΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΥ ΧΡΓΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΟΥΝ 1) ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΜΕ ΟΡΓΑΝΙΚΟ ΔΙΑΛΥΤΗ 2)ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ Α) ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΜΕΤΑΞΥ ΔΥΟ ΥΓΡΩΝ Β)ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΣΤΕΡΕΑΣ ΦΑΣΗΣ Γ)ΧΡΩΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΛΗΣ 3) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ 4)ΤΑΥΤΟΠΟΙΗΣΗ/ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ GC-MSD, GC-ITDMS acidic herbicides FLD Carbamates Ταυτοποίηση GC-MSD, GC-ITDMS, HPLC/MS/MS

Αναλύσεις υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων σε τρόφιμα Πολυυπολειμματικές μέθοδοι: αναλύουν ταυτόχρονα πολλούς αναλύτες σε διαφορετικά υποστρώματα Απλές υπολειμματικές μέθοδοι : αναλύουν μεμονωμένα φυτοφάρμακα Πίνακας : Συνήθεις παρεμβολές στις αναλύσεις υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων ΟΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΥΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΕΣ ΔΗΛ. ΑΝΑΛΥΟΥΝ ΠΟΛΛΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΤΑΥΌΧΡΟΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΟΜΩΣ ΚΑΙ ΑΠΛΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

Επιβεβαίωση των αποτελεσμάτων Στήλες διαφορετικής πολικότητας GC-MSD, ITD, LC/MS/MS (τουλάχιστον 3 ιόντα) Σε περίπτωση που η ποσότητα του ανιχνευθέντος φυτοφαρμάκου είναι μεγαλύτερη του MRL τότε η επιβεβαίωση οφείλει να είναι ποιοτική και ποσοτική Σε περίπτωση παρουσίας ενός νέου, μη τυπικού φυτοφαρμάκου απαιτείται ποιοτική πληροφόρηση Θετικά αποτελέσματα απαιτούν επιπρόσθετη ενίσχυση για να γίνουν αποδεκτά

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΠΟΛΥΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΩΝ ΜΕΘΟΔΩΝ ΑΝ ΚΑΙ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΠΟΛΥΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ, ΑΥΤΕΣ ΣΕ ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΕΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΥΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ ΟΙ ΠΕΡΙΟΙΣΜΟΙ ΑΥΤΟΙ ΕΠΙΛΥΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ GC/MS/MS H LC/MS/MS

ΚΑΤΗΡΟΡΙΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Γ ΚΑΤΗΡΟΡΙΕΣ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Γ.Χ.Κ

Φυτοφάρμακα προσδιοριζόμενα και φυτοφάρμακα ευρεθέντα σύμφωνα με τις εφαρμοθείσες μεθόδους στο Πρόγραμμα Ελέγχου 2003-2004 ΣΕ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΠΙΝΑΚΑ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΤΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΗΤΑΝ ΑΝΙΧΝΕΥΣΙΜΑ ΚΑΙ ΤΑ 30ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ

Συνολικά αποτελέσματα αναλύσεων δειγμάτων για υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε κατηγορίες τροφίμων την χρονική περίοδο 2003- 2004 ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ (135 δείγματα) No residue found Residue found under MRLs Residue found over MRLs

ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ/ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΩΝ ( 127 δείγματα ) No residue found Residue found under MRLs Residue found over MRLs

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΛΑΧΑΝΙΚΑ (36 δείγματα ) No residue found Residue found under MRLs Residue found over MRLs

ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ (60 δείγματα) No residue found Residue found under MRLs Residue found over MRLs

ΜΕΛΙ (81 δείγματα) No residue found Residue found under MRLs ΜΕΛΙ (81 δείγματα) No residue found Residue found under MRLs Residue found over MRLs

Συνολικά αποτελέσματα αναλύσεων δειγμάτων για υπολείμματα φυτοφαρμάκων σε κατηγορίες τροφίμων την χρονική περίοδο 2003- 2004 Σύνολο δειγμάτων: 439 No residue found Residue found under MRLs Residue found over MRLs

Φυτοφάρμακα που ευρέθησαν κάτω/πάνω από MRLs στο πρόγραμμα Ελέγχου 2003-2004

Φυτοφάρμακα που ευρέθησαν κάτω/πάνω από MRLs στο πρόγραμμα Ελέγχου 2003-2004

Total Fenthion = 1mg/kg (ppm) FENTHION MW 278 OLIVE OIL Total Fenthion = 1mg/kg (ppm) Fenthion Fenthion sulfoxide Fenthion sulfone Fenoxon FENOXON, SULFOXIDE 262 294 SULFONE 310

GC-FPD Chromatogram of olive oil sample GC-NPD Chromatogram of olive oil

GC-MSD ΕΛΑΙΟΛΑΔΟ Fenthion sulfoxide, Mass spectrum

Fenthion Fenthion sulfone

ΜΕΝΤΑ ΑΙΓΥΠΤΟΥ GC-FPD CHLORPYRIFOS-ET, ME Πρότυπο ογανοφωσφορικών Δείγμα Μέντας

ΔΕΙΓΜΑ ΜΕΝΤΑΣ, ΕΚΧΥΛΙΣΗ ΜΕ ΑΚΕΤΟΝΗ-ΔΙΧΛΩΡΟΜΕΘΑΝΙΟ ΟΡ4 ΜΕΝΤΑ ΑΙΓΥΠΤΟΥ, GC-MSD

ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ π- διχλωροβενζολίου σε μέλια p-DCB-GC/MS 50g + 200ml H2O+ 2ml NaOH 10% +3ml n-Hexane + IS D4-pDCB Απόσταξη:στιβάδα n-Hexane+1,2-DCB GC-MS

Χρωματογράφημα σε full scan mode των π-διχλωρο-βενζολίου και d4-π-διχλωροβενζολίου σε μέλι Χρωματογράφημα σε sim mode των π-διχλωρο-βενζολίου και d4-π-διχλωροβενζολίου σε μέλι

Full scan spectrum of d4-p-DCB Full scan spectrum of p-DCB

SIM χρωματογραφή-ματα του p-dichlorobenzene

LC/MS/MS ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Προσδιορισμός : Αντιβιοτικά Νέα φυτοφάρμακα Πολικές Ιονικές Μη πτητικές Με μεγάλο μοριακό βάρος Θερμικά ασταθείς

Μέθοδος Προσδιορισμού Chloramphenicol με LC/MS/MS σε μέλι Chloramphenicol (CAP) : αντιβιοτικό απαγορευμένο στην Ευρωπαική Ένωση ευρέως χρησιμοποιούμενο στην Ασία 5g + 10ml H2O+ 30ml Όξεικού Αιθυλεστέρα + IS D5-CAP SPE (OASIS HLB) LC/MS/MS

ESI LC/MS/MS D5 CAP 326 157 326 262 CAP 321 152 321 257

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Μεταπτυχιακοί φοιτητές ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Δέσποινα Τσίπη Μεταπτυχιακοί φοιτητές E. Μποτίτση, Π. Κόρμαλη Σ. Κόντου A. Μουρκόγιαννη Π.Κουτσούμπα Β. Κουλουμπός Ι. Βασσιλάκης Μ. Σταύρακα Π. Μπούρου Μ.Κουτούγερα Χ.Φροσύνη A. Χισκιά ΕΚΕΦΕ -Δημόκριτος