Παναγιώτης Νταβαρίνος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Εκπαιδευτικό Σενάριο Ν.Ε. Λογοτεχνίας με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας Θέμα: Παράδοση και μοντερνισμός στην ν.ε. ποίηση «Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό, μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Οδ. Ελύτης, Άξιον εστί, ΙΑ΄, 1959 Παναγιώτης Νταβαρίνος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων

Η διδακτική ενότητα «Παράδοση και μοντερνισμός στη ν. ε Η διδακτική ενότητα «Παράδοση και μοντερνισμός στη ν.ε. ποίηση» του Νέου Προγράμματος Σπουδών Λογοτεχνίας Λυκείου Η διδακτική ενότητα «Παράδοση και μοντερνισμός στη νεοελληνική ποίηση» Λογοτεχνίας Λυκείου επιδιώκει: Να ταξινομηθούν τα ποιητικά κείμενα του σχολικού ανθολογίου αλλά και να δοθεί ένα διδακτικό πλαίσιο για την προσέγγισή τους. Να κατανοήσουν οι μαθητές την εξέλιξη της νεοελληνικής ποίησης στον 20ο αιώνα. Να γίνει διάκριση μεταξύ των θεματικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της παραδοσιακής ποίησης (εθνικά οράματα, φύση, ο ρόλος του ποιητή) και των τεχνοτροπικών καινοτομιών της μοντέρνας ποίησης. Να αναδειχθεί η ποίηση δύο αγαπητών, στους μαθητές, ποιητών, του Κ.Π. Καβάφη και του Κ. Καρυωτάκη, ως προαγγέλων του μοντερνισμού.

Διδακτικοί σκοποί Να αποκτήσουν οι μαθητές μια συνολική εικόνα της ν.ε. ποίησης του εικοστού αιώνα. Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήματα (ρομαντισμός, παρνασσισμός, συμβολισμός, μοντερνισμός, υπερρεαλισμός). Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης. Να κατανοήσουν τους παράγοντες αλλαγής περιεχομένου και μορφής στην ποίηση.

Διδακτικοί στόχοι [α] Γνωστικοί στόχοι: Η ένταξη ενός ποιητικού έργου σε μια θέση στην γραμμή της εξέλιξης από την παραδοσιακή στην μοντέρνα ποίηση. Η άσκηση στα στοιχεία της μοντέρνας ποίησης και στην κατανόηση της πολυσημίας του ποιητικού λόγου. Ο εντοπισμός σε ποιητικά κείμενα των χαρακτηριστι-κών στοιχείων της παραδοσιακής ή της μοντέρνας ποίησης.

Διδακτικοί στόχοι [β] Μαθησιακοί στόχοι: Η αξιοποίηση της ομαδικής συνεργασίας. Η δραστηριοποίηση στη διερευνητική–ανακαλυπτική μάθηση. Η καλλιέργεια της ικανότητας αξιοποίησης της πληροφορίας.

Διδακτικοί στόχοι [γ] Τεχνολογικοί στόχοι: Η εξοικείωση με τα ανοιχτά περιβάλλοντα μάθησης. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων αναζήτησης, επιλογής και αξιοποίησης δεδομένων στο διαδίκτυο. Η άσκηση στη συνεργατική παραγωγή λόγου με τη βοήθεια του επεξεργαστή κειμένου. Η εξοικείωση στην αξιοποίηση των πολυμέσων.

Ποιητικά Κείμενα Α΄ Λυκείου Ποιητικά Κείμενα Α΄ Λυκείου Δημοτικό Τραγούδι, Της νύφης που κακοπάθησε Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] Ιω. Βηλαράς, Σαν πεταλούδα στη φωτιά Ανδρ. Κάλβος, Τα ηφαίστεια Δ, Σολωμός, Ελεύθεροι πολιορκημένοι Λ. Μαβίλης, Λήθη, Μούχρωμα Κ. Παλαμάς, Πατρίδες! Αέρας, γη…, Αγορά Κ.Π. Καβάφης, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Ιθάκη, Η σατραπεία, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, Αλεξανδρινοί βασιλείς, Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης, Νέοι της Σιδώνος 400 μ.Χ. Κ. Χατζόπουλος, Ήρθες Ιω. Γρυπάρης, Εστιάδες Λ. Πορφύρας, Το θέατρο Άγγ. Σικελιανός, Δείπνος Κ. Βάρναλης, Οι μοιραίοι.

Ποιητικά Κείμενα Β΄Λυκείου Ν. Λαπαθιώτης, Νυχτερινό Κ. Καρυωτάκης, Είμαστε κάτι, Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Τ. Παπατσώνης, Συνάντημα Γ. Σεφέρης, Πάνω σ΄έναν ξένο στίχο, Ελένη, Επί ασπαλάθων …, Ο βασιλιάς της Ασίνης, Τελευταίος Σταθμός Αντρ. Εμπειρίκος, Τρία αποσπάσματα, Ηχώ Γ. Βαφόπουλος, Η ελεγεία των αδερφών Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη, Ο τόπος μας, Ανυπόχτατη πολιτεία Ν. Καββαδίας, Πούσι Ν. Εγγονόπουλος, Νέα περί του θανάτου του Ισπανού ποιητού Φεντ. Γκ. Λόρκα … Οδ. Ελύτης, Η τρελή ροδιά, Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα …, Η Μαρίνα των βράχων, Το Άξιον εστί (Τα πάθη, άσμα η΄) Ν. Βρεττάκος, Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές.

Ποιητικά Κείμενα Γ΄Λυκείου Μ. Σαχτούρης, Η Αποκριά Ν. Βαλαωρίτης, Μικρός Θρήνος.

Περιγραφή α΄φάσης ανάγνωσης Α΄Φάση: Πριν από την ανάγνωση [2-3 ώρες] Εισαγωγή στο θέμα της διδακτικής ενότητας με ανάκληση των γνώσεων των μαθητών (απαγγελίες και σχολιασμός ποιημάτων) και ανάγνωση άρθρων και κριτικών για την νεοελληνική ποίηση. Ανάγνωση ή ακρόαση μαγνητοφωνημένων και μελοποιημένων ποιημάτων και κατάταξή τους σε μια σειρά από το πιο παραδοσιακό στο πιο μοντέρνο. Β. Κορνάρος, Ερωτόκριτος http://www.youtube.com/watch?v=bg-EgFWzZO&feature=related http://www.snhell.gr/ Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Β΄ http://www.youtube.com/watch?v=eshpMdgfIvs&feature=related Λ. Μαβίλης, Λήθη http://www.youtube.com/watch?v=n-C_mNgOnnY&feature=related Κ.Π.Καβάφης, Ιθάκη http://www.snhell.gr/lections/content.asp?=52&author_id=60&page=anthology Οδ. Ελύτης, Η Μαρίνα των βράχων http://www.youtube.com/watch?v=mOOFcxmOL_7E&feature=related

Βασικές έννοιες της ποίησης Χαρακτηριστικά στοιχεία ποιημάτων (παραδοσιακά ή μοντέρνα;): Στροφή, Στίχος, Μέτρο, Ομοιοκαταληξία, Θέματα, Μοτίβα, Λυρισμός, Δραματικότητα, Λογική νοηματική αλληλουχία.

Περιγραφή β΄φάσης ανάγνωσης Β΄Φάση: Κυρίως ανάγνωση [8-10 ώρες] Οι μαθητές της Τάξης σε Ολομέλεια μελετούν (επί δίωρο) ένα παραδοσιακό και ένα μοντέρνο ποίημα [Λ. Μαβίλης, Μούχρωμα-Γ. Ρίτσος, Ο τόπος μας] και συμπληρώνουν έναν αντίστοιχο προς τον παρακάτω πίνακα: Παραδοσιακή ποίηση Μοντέρνα ποίηση Έμμετρος στίχος, Ποιητικό λεξιλόγιο, Κανονική στίξη, Κυριολεξία, Λογική νοηματική αλληλουχία, Λογική ανάπτυξη θέματος, Αντιστοιχία τίτλου και περιεχομένου, Λυρισμός. Ελεύθερος στίχος, Καθημερινό λεξιλόγιο Ακανόνιστη στίξη, Πολυσημία λέξεων, Υποδήλωση θεματικού κέντρου Δυσνόητη ποίηση, Προβληματικός τίτλος, Δραματικότητα.

Οργάνωση Ομάδων Οι μαθητές χωρίζονται σε 5 Ομάδες [Ομάδα=2 καλοί+2 μέτριοι+1 αδύνατος με εναλασσόμενους ρόλους: εξερευνητής, γραμματέας, παρουσιαστής, σύνδεσμος, αναπληρωματικός]. Κάθε Ομάδα αναλαμβάνει να μελετήσει ποιητικά κείμενα ενός λογοτεχνικού κινήματος της ν.ε. ποίησης.

Φύλλο Εργασίας 1ης Ομάδας Φύλλο Εργασίας 1ης Ομάδας Θέμα: Δημοτική ποίηση-Κρητική λογοτεχνία Ποιητικά Κείμενα Της νύφης που κακοπάθησε Β. Κορνάρου, Ερωτόκριτος [Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός] Ιω. Βηλαράς, Σαν πεταλούδα στη φωτιά. Εργασίες 1η .Να αναζητήσετε πληροφορίες για το γενικό θέμα της Ομάδας σας στις σχετικές Εισαγωγές του σχολικού ανθολογίου και στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων. 2η .Να εντοπίσετε και να καταγράψετε σε πίνακα τα χαρακτηριστικά λογοτεχνικά γνωρίσματα του κάθε ποιήματος, το οποίο έχετε μελετήσει. Το κάθε ποίημα, ακολούθως, να το εντάξετε, αιτιολογημένα, στην παραδοσιακή ή στην μοντέρνα ποίηση. 3η .Να παρουσιάσετε την 2η Εργασία σας στην Ολομέλεια της Τάξης σας.

Φύλλο Εργασίας 2ης Ομάδας Φύλλο Εργασίας 2ης Ομάδας Θέμα: Ρομαντισμός Ποιητικά Κείμενα Ανδρ. Κάλβος, Τα ηφαίστεια Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι. Εργασίες 1η .Να αναζητήσετε πληροφορίες για το γενικό θέμα της Ομάδας σας στις σχετικές Εισαγωγές του σχολικού ανθολογίου και στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων. 2η .Να εντοπίσετε και να καταγράψετε σε πίνακα τα χαρακτηριστικά λογοτεχνικά γνωρίσματα του κάθε ποιήματος, το οποίο έχετε μελετήσει. Το κάθε ποίημα, ακολούθως, να το εντάξετε, αιτιολογημένα, στην παραδοσιακή ή στην μοντέρνα ποίηση. 3η .Να παρουσιάσετε την 2η Εργασία σας στην Ολομέλεια της Τάξης σας.

Φύλλο Εργασίας 3ης Ομάδας Φύλλο Εργασίας 3ης Ομάδας Θέμα: Παρνασσισμός Ποιητικά Κείμενα Κ. Παλαμάς, Πατρίδες! Αέρας, γη..., Αγορά Ιω. Γρυπάρης, Εστιάδες Άγγ. Σικελιανός, Δείπνος. Εργασίες 1η .Να αναζητήσετε πληροφορίες για το γενικό θέμα της Ομάδας σας στις σχετικές Εισαγωγές του σχολικού ανθολογίου και στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων. 2η .Να εντοπίσετε και να καταγράψετε σε πίνακα τα χαρακτηριστικά λογοτεχνικά γνωρίσματα του κάθε ποιήματος, το οποίο έχετε μελετήσει. Το κάθε ποίημα, ακολούθως, να το εντάξετε, αιτιολογημένα, στην παραδοσιακή ή στην μοντέρνα ποίηση. 3η .Να παρουσιάσετε την 2η Εργασία σας στην Ολομέλεια της Τάξης σας.

Φύλλο Εργασίας 4ης Ομάδας Φύλλο Εργασίας 4ης Ομάδας Θέμα: Συμβολισμός Ποιητικά Κείμενα Κ.Π. Καβάφης, Περιμένοντας τους βαρβάρους, Ιθάκη, Η σατραπεία, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον, Αλεξανδρινοί βασιλείς, Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης, Νέοι της Σιδώνος 400 μ.Χ. Κ. Καρυωτάκης, Είμαστε κάτι, Μπαλάντα στους άδοξους ποιητές των αιώνων Κ. Χατζόπουλος, Ήρθες Λ. Πορφύρας, Το θέατρο Ν. Λαπαθιώτης, Νυχτερινό. Εργασίες 1η .Να αναζητήσετε πληροφορίες για το γενικό θέμα της Ομάδας σας στις σχετικές Εισαγωγές του σχολικού ανθολογίου και στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων. 2η .Να εντοπίσετε και να καταγράψετε σε πίνακα τα χαρακτηριστικά λογοτεχνικά γνωρίσματα του κάθε ποιήματος, το οποίο έχετε μελετήσει. Το κάθε ποίημα, ακολούθως, να το εντάξετε, αιτιολογημένα, στην παραδοσιακή ή στην μοντέρνα ποίηση. 3η .Να παρουσιάσετε την 2η Εργασία σας στην Ολομέλεια της Τάξης σας.

Φύλλο Εργασίας 5ης Ομάδας Φύλλο Εργασίας 5ης Ομάδας Θέμα: Μοντερνισμός Ποιητικά Κείμενα Γ. Σεφέρης, Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο, Ελένη, Επί ασπαλάθων …, Ο βασιλιάς της Ασίνης, Τελευταίος Σταθμός Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη, Ανυπόταχτη πολιτεία Οδ. Ελύτης, Η τρελή ροδιά, Η Μαρίνα των βράχων, Στα χτήματα βαδίσαμε όλη μέρα …, Το Άξιον εστί (Τα πάθη, άσμα η΄) Μ. Σαχτούρης, Η Αποκριά Αντρ. Εμπειρίκος, Τρία αποσπάσματα, Ηχώ Γ. Βαφόπουλος, Η ελεγεία των αδερφών Ν. Καββαδίας, Πούσι Ν. Εγγονόπουλος, Νέα περί του θανάτου του Ισπανού ποιητού Φεντ. Γκ. Λόρκα … Ν. Βρεττάκος, Της Σπάρτης οι πορτοκαλιές Ν. Βαλαωρίτης, Μικρός θρήνος. Εργασίες 1η .Να αναζητήσετε πληροφορίες για το γενικό θέμα της Ομάδας σας στις σχετικές Εισαγωγές του σχολικού ανθολογίου και στο Λεξικό λογοτεχνικών όρων. 2η .Να εντοπίσετε και να καταγράψετε σε πίνακα τα χαρακτηριστικά λογοτεχνικά γνωρίσματα του κάθε ποιήματος, το οποίο έχετε μελετήσει. Το κάθε ποίημα, ακολούθως, να το εντάξετε, αιτιολογημένα, στην παραδοσιακή ή στην μοντέρνα ποίηση. 3η .Να παρουσιάσετε την 2η Εργασία σας στην Ολομέλεια της Τάξης σας.

Παρουσίαση Ομαδικών Εργασιών Οι Ομάδες παρουσιάζουν την 2η Εργασία από τα Φύλλα Εργασίας τους στην Ολομέλεια της Τάξης τους. Οι Ομάδες δέχονται σχετικές ερωτήσεις από την Ολομέλεια της Τάξης και απαντούν αιτιολογημένα. Μια Ομάδα συγκεντρώνει τις Εργασίες όλων των Ομάδων, για να τις εκδώσει σε έντυπη και σε ψηφιακή μορφή[σε μια παρουσίαση/ppt] και να τις αναρτήσει στην ιστοσελίδα του Σχολείου.

Περιγραφή γ΄φάσης ανάγνωσης [α] Γ΄ Φάση: Μετά την ανάγνωση [2-3 ώρες] Σ’ αυτή την φάση οι μαθητές εργάζονται ομαδικά και ατομικά και παράγουν λόγο με βάση το θέμα της διδακτικής ενότητας και με τις εξής δραστηριότητες: Διασκευή ενός παραδοσιακού ποιήματος σε μοντέρνο. Σύνθεση ενός μοντέρνου ποιήματος. Επισήμανση διαφορών καβαφικής και παραδοσιακής ποίησης [σε μια παράγραφο]. Επισήμανση διαφορών καρυωτακικής και παραδοσιακής ποίησης [σε μια παράγραφο]. Σύντομη παρουσίαση δραστηριοτήτων μαθητών.

Πρόταση διαμορφωτικής αξιολόγησης Ομαδικής Εργασίας στο πλαίσιο του Project Έρευνα: 30% (π.χ. 16X30=4,8 μ.) Περιεχόμενο: 30% (π.χ. 15X30=4,5 μ.) Γλώσσα & Δομή: 20% (π.χ. 15X20=3 μ.) Παρουσίαση: 20% (π.χ.18X20=3,6 μ.). Η Εργασία της Ομάδας αξιολογείται με το βαθμό: 15,9. Η τελική [με την γραπτή εξέταση περιόδου Μαΐου-Ιουνίου] αξιολόγηση της ΝΕΛ [Θέματα:1α(25)+1β(25)+2α(25)+2β(25)=100 μ. ή, εναλλακτικά, 1α(30)+1β(20)+2α(25)+2β(25)=100 μ.]διαφέρει από την διαμορφωτική αξιολόγηση της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας-Project.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία Βαγενάς Ν. 1984, Για έναν ορισμό του μοντέρνου στην ποίηση, Στιγμή, Αθήνα Βίττι Μ. 2004, Η γενιά του τριάντα, Ερμής (ανατ.), Αθήνα Καπλάνη Β. 2004, «Η θέση της ποίησης σε ένα νέο πρόγραμμα διδασκαλίας της λογοτεχνίας: προβλήματα και προοπτικές», στο Λογοτεχνία και Εκπαίδευση, Τυπωθήτω, Αθήνα, σς 359-367 Μπαλάσκας Β. 2004, Ο μοντερνισμός των ποιητών της γενιάς του τριάντα, Ιωάννινα [tab.ionio.gr/download.php?f=06_08_BALASKAS_s_213] Σακελλαρίου Χ. 2002, Παραδοσιακή και μοντέρνα ποίηση, Πατάκης, Αθήνα http://www.komvos.edu.gr/fryktories/sites/default/files/book/ch41.pdf

Ευχαριστώ για την προσοχή σας! Τέλος Παρουσίασης Ευχαριστώ για την προσοχή σας!