Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου – Ενότητα 10 Επιρρηματικές προτάσεις Α΄ μέρος Α Π Ο Σ Τ Ο Λ Α Κ Η Α Λ Ι Κ Η

Αιτιολογικές προτάσεις Εκφράζουν αιτία. Μεταξύ της αιτιολογικής πρότασης και της κύριας υπάρχει η σχέση του αιτίου και του αποτελέσματος Εισάγονται διότι, Ὡς Ἐπεί , ἐπειδή ὅτε , ὁπότε Ὅτι, εἰ (μετά από ρήματα ψυχικού πάθους ) Εκφέρονται Οριστική Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Ευκτική πλαγίου λόγου Εξαρτώνται από ρήματα ψυχικού πάθους. Δηλώνουν: Χαρά, έκπληξη, λύπη, θυμό… Συντακτική θέση Επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας του ρήματος της κύριας πρότασης· για το λόγο αυτό ακολουθούν την κύρια πρόταση.

Παρατήρηση Τα ὡς , ἐπεί εισάγουν κύρια πρόταση , όταν βρίσκονται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση π.χ. Ὡς χρή σέ περί πολλοῦ ποιεῖσθαι τήν φρόνησιν Παραδείγματα 1.Ἐκπορεύετο ἐφ’ ἁμάξης, διότι ἐτέτρωτο. 2.Οὐκ ἔλεγε τάς ἐμάς πράξεις, ὅτι ἐδείκνυενἄν τήν ἐμήν ἀρετήν. 3 Δέομαι οὖν σου παραμεῖναι, ὡς οὐδ’ ἄν ἑνός ἥδιον ἀκούσαιμι ἤ σοῦ. 4.Οἱ στρατηγοί ἐθαύμαζoν, ὅτι Κῦρος οὐ φαίνοιτο. 5. Νῦν δὲ, ἐπειδὴ οὐκ ἐθέλεις καὶ ἐμοί τις ἀσχολία ἐστίν, ἄπειμι· ἐπεί καὶ ταῦτ' ἂν ἴσως οὐκ ἀηδῶς σου ἤκουoν.  

Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού Εκφέρονται Υποτακτική Ευκτική του πλαγίου λόγου Οριστική ιστορικού χρόνου Δυνητική οριστική Δυνητική ευκτική Εισάγονται ἵνα, ὅπως, ὡς σπάνια Τελικές προτάσεις Συντακτικός ρόλος Επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού Εξαρτώνται από ρήματα που φανερώνουν: Κίνηση Σκόπιμη ενέργεια

Παραδείγματα 1. Ἀβροκόμας, τά πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μή Κῦρος διαβῇ. 2. Καμβύσης τόν Κῦρον ἀπεκάλει, ὅπως τά ἐν ἐπιχώρια ἐπιτελοίη. 3. Ἐχρῆν αὐτούς ζῆν, ἵνα ἀπηλλάγμεθα τούτου τοῦ δημαγωγοῦ. 4. Κύνας τρέφομεν, ἵνα φυλάττωσι τὰς οἰκίας. 5. Ἄκουσον, ὡς ἂν μάθῃς.

Οριστική (όταν δηλώνουν αποτέλεσμα πραγματικό) Εκφέρονται Οριστική (όταν δηλώνουν αποτέλεσμα πραγματικό) Δυνητική οριστική (όταν δηλώνουν αποτέλεσμα μη πραγματικό) Δυνητική ευκτική (όταν δηλώνουν αποτέλεσμα που μπορεί να πραγματοποιηθεί υπό προϋποθέσεις στο παρόν ή στο μέλλον) Τελικό απαρέμφατο (όταν το αποτέλεσμα εμφανίζεται σαν ενδεχόμενο και δυνατό ή και πραγματικό, σύμφωνα με τη γνώμη του υποκειμένου) Συμπερασματικές ή Αποτελεσματικές Συντακτική θέση Επιρρηματικός προσδιορισμός του συμπεράσματος Εισάγονται ὥστε , ὡς Παρατήρηση Ο ὥστε εισάγει κύρια πρόταση , όταν βρίσκεται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση Π.χ.Ὥστ’ ἐκείνης τῆς νυκτός οὐδείς ἐκοιμήθη

2.Πολλήν κραυγήν ἐποίουν, ὥστε καί τούς πολεμίους ἀκούειν. Παραδείγματα 1.Ἐνταῦθα ἐπιπίπτει χιών ἄπλετος, ὥστε ἀπέκρυψε καί τά ὅπλα καί τούς ἀνθρώπους κατακειμένους. 2.Πολλήν κραυγήν ἐποίουν, ὥστε καί τούς πολεμίους ἀκούειν. 3.Οὕτως ἀναίσθητος εἶ, Αἰσχήνη, ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι. 4. Οἱ νεκροὶ ὑπὸ τῷ τείχει ἔκειντο, ὥστε οὐ ῥάδιον εἴη ἀνελέσθαι. 5. Ξενοφῶν καὶ Χειρίσοφος διεπράξαντο, ὥστε λαβεῖν τοὺς νεκρούς. 6. Πάντες πολεμικὰ ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τὴν πόλιν ὄντως ἂν ἡγήσω πολέμου εργαστήριον εἶναι.  

Επιρρηματικοί προσδιορισμοί της προϋπόθεσης Υποθετικές προτάσεις Δηλώνουν την προϋπόθεση (Υπόθεση) για να μπορεί να ισχύει το περιεχόμενο μιας άλλης πρότασης (συνήθως κύριας) (Απόδοση) Υποθετικός λόγος Υπόθεση Απόδοση Εἰ θεοί τι δρῶσιν αἰσχρόν, οὐκ εἰσί θεοί. Εισάγονται: με τους υποθετικούς συνδέσμους εἰ, ἐάν, ἂν, ἤν (= αν) Συντακτική θέση: Επιρρηματικοί προσδιορισμοί της προϋπόθεσης

2ο είδος: αντίθετο του πραγματικού Τα είδη των υποθετικών λόγων αποκλείεται από τον κανόνα η περίπτωση να υπάρχει στην υπόθεση εἰ + οριστ. ιστορικού χρόνου και στην απόδοση δυνητική οριστική. 1ο Είδος: Πραγματικό Υπόθεση: εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου Απόδοση: οποιαδήποτε έγκλιση π.χ. εἰ σύ βούλει ἐπανέλθωμεν 2ο είδος: αντίθετο του πραγματικού Υπόθεση: εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου(παρατ. αορ. υπερσ. Απόδοση: δυνητική οριστική (οριστ. ιστορ. χρόνου + ἂν) π.χ. Εἰ μή ἐγώ ἐκέλευον, οὐκ ἂν ἐποίει Ἀγασίας.

4ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον 3ο είδος: προσδοκώμενο Υπόθεση: ἐάν, ἂν, ἢν + υποτακτική Απόδοση: οριστική μέλλοντα ή άλλες ισοδύναμες εκφράσεις με μέλλοντα π.χ.  ἐάν πάντα ἀκούσητε, κρίνατε. 4ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον Υπόθεση: ἐάν, ἂν, ἢν + υποτακτική Απόδοση: οριστική ενεστώτα ή γνωμικός αόριστος ή (σπάνια) παρακείμενος. π.χ. Ἢν τις τούτων τι παραβαίνῃ, ζημίαν αὐτοῖς ἐπέθεσαν. (ἐπέθεσαν= γνωμικός αόριστος)

6ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν 5ο είδος: απλή σκέψη του λέγοντος Υπόθεση: εἰ + ευκτική Απόδοση: δυνητική ευκτική, οριστ. αρκτικού χρόνου, Προστακτική π.χ. Εἰ οἱ πολῖται ὁμονοοῖεν, εὐδαίμων ἂν γίγνοιτο ἡ πόλις. 6ο είδος: αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Υπόθεση: εἰ + επαναληπτική ευκτική Απόδοση: οριστική παρατατικού ή υπερσυντελίκου ή δυνητική οριστική κατά κανόνα αορίστου. π.χ.  Εἲ τις αὐτῶ δοκοίη βλακεύειν, ἒπαισεν ἂν.

Εἰ μέν καί σύ φής τοιοῦτος εἶναι, διαλεγώμεθα. πραγματικό 1. Άσκηση Στις παρακάτω περιόδους να βρείτε τις υποθετικές προτάσεις και το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται κάθε φορά Εἰ μέν καί σύ φής τοιοῦτος εἶναι, διαλεγώμεθα. πραγματικό Εἰ τότε πλείους συνελέγησαν, ἐκινδύνευσεν ἄν διαφθαρῆναι πολύ τοῦ στρατεύματος. Μη πραγματικό Εἴ τις χρημάτων ἐπιθυμεῖ, κρατεῖν πειράσθω πραγματικό Εἴ τινες ἴδοιεν τούς σφετέρους ἐπικρατοῦντας, ἀνεθάρσησαν ἄν. Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Εἰ ἦσαν ἄνδρες ἀγαθοί, οὐκ ἄν ποτε ταῦτα ἔπασχον. Μη πραγματικό Εἰ τις σε ἤρετο, τί ἄν ἀπεκρίνω; Μη πραγματικό

Στις παρακάτω περιόδους να βρεις τις επιρρηματικές προτάσεις 2. Άσκηση Στις παρακάτω περιόδους να βρεις τις επιρρηματικές προτάσεις Συμπερασματική Τοσαῦτα δύναμαι λέγειν καλά ἔργα, ὥστε οὐ χρεῖ ὑμᾶς φοϐεῖσθαι Κόλαζε τά πάθη, ἵνα μή ὑπ’ αὐτῶν κολασθῇς Τελική Οἱ Ἀθηναῖοι τόν Περικλέα ἐκάκιζον, ὅτι στρατηγός ὤν οὐκ ἐπεξάγει ἐπί τούς πολεμίους αιτιολογική Εἰ ἐκέλευον συμπλεῖν, ἐλύοντο ἄν αἱ σπονδαί Υποθ./ μη πραγματικό Ἐπεί ἐκεῖνος βούλεται εἰς λόγους ἀφικέσθαι, οὐδ’ ἐγώ ἀντιλέγω αιτιολογική Ἀλλ’ οὕτως ἰσχυρόν ἐστι ἡ ἀλήθεια, ὥστε πάντων ἐπικρατεῖ τῶν ἀνθρωπίνων λογισμῶν συμπερασματική Εἰ ἀναγκαῖον εἴη ἀδικεῖν ἤ ἀδικεῖσθαι, ἑλοίμην ἄν μᾶλλον ἀδικεῖσθαι Υποθ./απλή σκέψη του λέγοντος Ξυμπέμπουσιν αὐτῷ ἀγωγούς, ὅπως μηδενί ξυγγένηται τελική Ἀγησίλαος κατέλιπεν ἐν τῇ Ἀσίᾳ Εὔξεινον ἁρμοστήν καί φρουράν παρ’ αὐτῷ, ἵνα δύναιτο διαζώζειν τάς πόλεις τελική Επόμενη διαφάνεια Ἐάν ζητῇς καλῶς, εὑρήσεις Υποθ./προσδοκώμενο

Σωκράτης οὐκ ἔπινεν, εἰ μή διψῴη Υποθ./αόριστη επανάληψη στο παρελθόν Τό θεῖον τοιοῦτον ἐστιν, ὥστε ἅμα πάντα ὁρᾶν καί πάντα ἀκούειν συμπερασματική Χαίρω, ὅτι εὐδοκιμεῖς αιτιολογική Ἐκεῖνοι δέ οἴχονται, ἵνα μή δοῖεν δίκην τελική Εἰ θνητός εἶ, θνητά καί φρόνει Υποθ./πραγματικό Ἐπεί οὐδείς ἀντέλεγεν, ἐπεψήφιζεν αιτιολογική Θεμιστοκλής περιεπάτει νυκτός, ἐπεί οὐκ ἐδύνατο καθεύδειν αιτιολογική Ὅτι μέν ὀργίζεσθε, οὐ θαυμάζω αιτιολογική αιτιολογική Ἐπεί δέ οὐκ ἤθελον καθαιρεῖν τά τείχη, φρουράν φαίνουσιν ἐπ’ αὐτούς Ἐπορεύετο δ’ ἐκτός τείχους, ἵνα μελετώῃ τελική Ἐνετύγχανον (=συναντούσαν) τάφροις ὕδατος πλήρεσιν, ὡς μή δύνασθαι διαϐαίνειν ἄνευ γεφυρῶν συμπερασματική