3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ «Διερευνώντας τη μεγάλη εικόνα της Παγκοσμιοποίησης: τα βασικά γνωρίσματα, τα κρίσιμα ερωτήματα, οι δυνατές επιλογές, οι επιπτώσεις» Γιάννης Καλογήρου, Αν. Καθηγητής ΕΜΠ (Εργαστήριο Βιομηχανικής και Ενεργειακής Οικονομίας) 3 ο Συνέδριο ΤΕΕ: Ελληνική Βιομηχανία προς την Οικονομία της Γνώσης

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ

3 Μερικά εντυπωσιακά δεδομένα Εκρηκτική αύξηση της ηλεκτρονικής διασύνδεσης και της δυνατότητας επικοινωνίας (από οποιοδήποτε σημείο, –Χρήστες του Διαδικτύου: μερικές δεκάδες χιλιάδες το 1985-> 45 εκατ. (1995)-->420 εκατ (2000)  >1 δισ. το –Τηλεπυκνότητα (σταθερή+κινητή ανά 100 κατοίκους): 7 (1985), 50% πληθυσμού της γής <1. 50 (2005), 2.5% πληθυσμού της γής<1. Ραγδαία αύξηση του outsourcing (π.χ. 400 χιλιάδες αμερικανικές φορολογικές δηλώσεις εκκαθαρίσθηκαν στην Ινδία το 2005, ανάπτυξη call centres)  Η Ινδία μετατρέπεται στο «back office του κόσμου», αλλά και σε περιοχή σχεδιασμού λογισμικού. 60 χλδ νέα ξένα εργοστάσια κτίστηκαν στην Κίνα στην περίοδο  Η Κίνα μετατρέπεται στη «βιομηχανική πλατφόρμα του κόσμου». Η Κίνα γνωρίζει τη μεγαλύτερη και ταχύτερη διαδικασία εκβιομηχάνισης στην παγκόσμια ιστορία. Η άνοδος της Βραζιλίας ως μιας αγροτικής υπερδύναμης («η εφαρμογή της γνώσης στη φύση» ως ένα από τα θεμέλια της ανάπτυξης).

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Είναι το φαινόμενο πρωτόγνωρο; Τρία κύματα διεθνοποίησης της οικονομίας της σύγχρονης εποχής –16 ος -18 ος αιώνας: η εποχή των μεγάλων κατακτήσεων (Χρ. Κολόμβος 1492,….) και της διαμόρφωσης ενός σύγχρονου παγκοσμίου συστήματος [“Globalisation 1.0”] –Η διεθνοποίηση του 19 ου αιώνα (έλεύθερο εμπόριο μεταξύ Βρεταννίας και των αποικιών της) που ανακόπτεται βίαια με τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και τη μεγάλη ύφεση [“Globalisation 2.0”]. –Το πολύ σύγχρονο κύμα διεθνοποίησης που συνδυάζεται με το τεχνολογικό κύμα των ΤΠΕ, θεσμικές εξελίξεις και γεωπολιτικές ανακατατάξεις [“Globalisation 3.0”].

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Οι διαφορετικές προσεγγίσεις του φαινομένου Υπερβολικές θεωρήσεις της παγκοσμιοποίησης: - Ο ΚΟΣΜΟΣ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ (Ohmae, 1990): Η παγκόσμια οικονομία «καταπίνει» καταναλωτές και επιχειρήσεις και σχεδόν εξαφανίζει τα εθνικά σύνορα. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΕΊΝΑΙ ΕΠΙΠΕΔΟΣ (Thomas L. Friedman, 2005): Ενδυνάμωση των ατόμων να δράσουν παγκοσμίως. Μπορείς να καινοτομείς χωρίς να χρειάζεται να μεταναστεύσεις. Υπέρμαχοι και πολέμιοι της παγκοσμιοποίησης συμπίπτουν στον τρόπο που κατανοούν την εξάπλωσή της και τις επιπτώσεις της. Οι σκεπτικιστές: Η παγκόσμια οικονομία πριν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο ήταν από πολλές απόψεις πιο ανοιχτή και με λιγότερα σύνορα από τη σημερινή. Η θεώρηση της παγκοσμιοποίησης ως μέρος ενός ευρύτερου εν εξελίξει Μεγάλου Μετασχηματισμού (συνεξέλιξη τεχνολογικών και θεσμικών αλλαγών σε συνδυασμό με αποφάσεις πολιτικής και επιχειρηματικές στρατηγικές)

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Οι θεμελιώδεις δυνάμεις που οδηγούν στην παγκοσμιοποίηση Απελευθέρωση εμπορίου και των ροών κεφαλαίου. Απορρύθμιση. Συρρίκνωση του κόστους μεταφοράς και επικοινωνιών. Συρρίκνωση του κόστους μεταφοράς και επικοινωνιών. Δυνατότητα επικοινωνίας από οποιοδήποτε σημείο σε οποιοδήποτε άλλο, οποιαδήποτε ώρα. Διαθεσιμότητα εργατών και μηχανικών σε μεγάλους αριθμούς σε χώρες χαμηλών μισθών.

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Τάσεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης Το ειδικό βάρος της γνώσης αλλάζει («Το παγκόσμιο προϊόν γίνεται ανά μονάδα αξίας φυσικά ελαφρύτερο» Greenspan). Η παρούσα φάση της παγκοσμιοποίησης χαρακτηριζεται από τη δυνατότητα μετάδοσης εικόνων

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Τάσεις στην εποχή της παγκοσμιοποίησης Μετεγκατάσταση της παραγωγής. Δυνατότητα σπονδυλωτής ανάπτυξης της αλυσίδας παραγωγής αξίας με τη δυνατότητα γεωγραφικού διαχωρισμού λειτουργιών της επιχείρησης (σχεδιασμός, παραγωγή/κατασκευή, μάρκετινγκ). Η μετάλλαξη της πολυεθνικής επιχείρησης σε επιχείρηση που ολοκληρώνεται σε παγκόσμια κλίμακα. Η παγκοσμιοποίηση του εργατικού δυναμικού μέσω outsourcing για την αξιοποίηση της φθηνής ανειδίκευτης και της φθηνής εξειδικευμένης εργασίας. Διεθνοποίηση της έρευνας και ανάπτυξης, με την παγκόσμια κατανομή ενός πολύτιμου για τις εθνικές οικονομίες πόρου. Κλιματική αλλαγή και υπερθέρμανση του πλανήτη ως παραπροϊόν της πακοσμιοποίησης

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Τα ευρήματα του “Made in Monde” Μια bottom-up προσέγγιση (Suzanne Berger, 5ετής μελέτη- του MIT Industrial Performance Center- των διαφορετικών στρατηγικών 500 διεθνικών επιχειρήσεων για να επιβιώσουν και να ανθήσουν στην παγκόσμια αγορά) –Η οικονομική και μεταποιητική δραστηριότητα έχει γίνει σε μαγάλο βαθμό σπονδυλωτή με τμήματα της αλυσίδας αξίας (από την αρχική ιδέα στο τελικό προϊόν) να υλοποιούνται σε διαφορετικές επιχειρήσεις ακόμη και σε διαδορετικές χώρες. – Οι επιχειρήσεις απαντούν επιτυχώς στον παγκόσμιο ανταγωνισμό με ποικίλους τρόπους και δεν επιβάλλεται από τη δυναμική της παγκοσμιοποίησης μια ομοιόμορφη πρακτική. –Η επιτυχία είναι θέμα επιλογών και όχι αναζήτησης του ενός ορθού δρόμου.

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Τα ευρήματα του “Made in Monde” –Μια εταιρική στρατηγική που συμπιέζει τους μισθούς δεν αποτελεί συνταγή για μακροχρόνια επιχειρηματική επιτυχία. –Η μακροχρόνια επιτυχία έρχεται μέσα από εξειδικευμένες δεξιότητες, μακροχρόνιες σχέσεις με πελάτες και προμηθευτές και προσδιορισμό και επικέντρωση σε διακριτές ικανότητες. –Οι επιχειρήσεις δεν μπορούν από μόνες τους να κάνουν όλες τις αναγκαίες προσαρμογές. Το κράτος έχει ρόλο στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που επιτρέπει τον επιχειρηματικο σχεδιασμό.

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Η παγκοσμιοποίηση ως σύνολο διεργασιών που δεν οδηγεί υποχρεωτικά στην ομοιομορφία Ένα σύνολο διεργασιών, που δεν περιορίζονται στην οικονομική σφαίρα… Οι μεγάλοι αριθμοί και η εντυπωσιακή είσοδος νέων παικτών στο διεθνή καταμερισμό εργασίας [π.χ. «η μη Ιαπωνική Ασία», Βραζιλία]. Φαινόμενο σύνθετο και πολύπλοκο. – H Ποικιλομορφία διατηρείται με τη συνύπαρξη τάσεων ομογενοποίησης και τάσεων διαφοροποίησης. –Οι επιχειρήσεις δεν υιοθετούν τις ίδιες επιχειρηματικές πρακτικές. –Ο κόσμος παρά τις τάσεις σύγκλισης διατηρεί τις «αιχμές» του (Florida) [χαρτογράφηση της οικονομικής τοπογραφίας με βάση τον πληθυσμό, την οικονομική δραστηριότητα και την καινοτομία], καθώς λίγες περιοχές μετράνε ιδιαιτέρως.

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Το ευρωπαϊκό πρόβλημα και η απάντηση Το πρόβλημα: –Η Ευρώπη χάνει έδαφος με όρους παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. –Η Ευρώπη δεν συμμετέχει επαρκώς στο παγκόσμιο παίγνιο της οικονομίας της γνώσης (Foray, Experts group “Knowledge fr Growth”).

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Εναλλακτικές απαντήσεις Πολύ Global, Ελάχιστη Ευρώπη? (βρεταννική απάντηση). Οι «Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» (πρόταση του βέλγου πρωθυπουργού Φέρχοφστατ).

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Μεταρρύθμιση και διατήρηση του ευρωπαϊκού μοντέλου Δημιουργική προσαρμογή στις τάσεις της παγκοσμιοποίησης με τη διατήρηση/μεταρρύθμιση των βασικών γνωρισμάτων (ανεξαρτήτως παραλλαγών) του «ευρωπαϊκού μοντέλου». Ησημερινή φάση της παγκοσμιοποίησης εμπεριέχει και σημαντική μετάδοση εικόνων  Ανάγκη προώθησης του «ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου» και του «ευρωπαϊκού ονείρου». Διαμόρφωση κανόνων παγκόσμιας διακυβέρνησης και όχι απλή παθητική προστασία στην παγκοσμιοποίηση.

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Το ελληνικό πρόβλημα: Έντονος δυϊσμός και στρατηγικός «εγκλωβισμός» Διϋστικές συμπεριφορές και επιδόσεις. Στρατηγικός εγλωβισμός στο πεδίο των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων: Ακριβότεροι από τους «φθηνούς παραγωγούς» καθι χειρότεροι από τους «ποιοτικούς παραγωγούς». Αναζήτηση μιας νέας αναπτυξιακής στρατηγικής με βασικό πυλώνα της μια συνολική πολιτική αξιοποίησης της γνώσης παντού.

3ο ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ, 4 ΙΟΥΛΙΟΥ Μερικά γενικότερα κρίσιμα ερωτήματα Έχει προχωρήσει υπερβολικά η παγκοσμιοποίηση; Είναι αντιστρέψιμη η παγκοσμιοποίηση; Μπορούν τα αποδιαρθρωτικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης να οδηγήουν σε από-παγκοσμιοποίηση;