Δρ. Παπαδημητρίου Άρτεμις Σχολική Σύμβουλος Π.Α. Ειδίκευση του ειδικού παιδαγωγού − Συνεργασία παιδαγωγού τάξης και ειδικού παιδαγωγού Δρ. Παπαδημητρίου Άρτεμις Σχολική Σύμβουλος Π.Α.

Ο ειδικός παιδαγωγός ως παιδαγωγός της ένταξης 2

Έχει νέες αρμοδιότητες 1. Δομική αλλαγή του σχολείου μετατροπή σε «ένα σχολείο για όλους» Διερεύνηση εκπαιδευτικής φιλοσοφίας Διαθέσεις εκπαιδευτικών απέναντι σε διεπιστημονική συνεργασία Διαθέσεις εκπαιδευτικών απέναντι στον ειδικό παιδαγωγό Υλικοτεχνική υποδομή σχολείου Λειτουργικότητα χώρων Ευρύτερο περιβάλλον του σχολείου και ετοιμότητα Προετοιμασία των εμπλεκόμενων 3

2. Υποστηρικτική αρμοδιότητα Ψυχοπαιδαγωγική υποστήριξη μαθητή Ενίσχυση της από κοινού εκπαίδευσης Μέσα και έξω από την τάξη Ομαλή μετάβαση μαθητή Καθοριστικός παράγοντας μαθησιακής ανάπτυξης Καλλιέργεια και ανάπτυξη ομαδικού πνεύματος Συνεργασία παιδιών μέσα και έξω από την τάξη Δημιουργία κατάλληλων παιδαγωγικών ευκαιριών 4

3. Ρόλο συμβούλου Μαθητές Εκπαιδευτικό Υπόλοιπο προσωπικό Γονείς Φορείς Περιβάλλον 5

4. Επέκταση του ρόλου σε όλους τους μαθητές Παρεμβαίνει Εξομαλύνει Διευκολύνει Διευκρινίζει Εναλλαγή ρόλων 5. Συνδετικός κρίκος Επαφή με φορείς Συνεργασία με υπηρεσίες 6

Ο γενικός παιδαγωγός ως παιδαγωγός της ένταξης Θετική άποψη απέναντι στην αναπηρία Υποστηρικτικοί απέναντι στη διαφορετικότητα Ενημέρωση, επιμόρφωση, εκπαίδευση Πνεύμα συνεργασίας Φιλοσοφία του «ένα σχολείο για όλους» Ανάπτυξη συνεργατικών πρακτικών Σύνδεσμος ανάμεσα στις ομάδες των παιδιών Σύνδεσμος ειδικού παιδαγωγού και εκπαιδευτικού προσωπικού Σύνδεσμος με τους γονείς 7

Ισότιμοι - συνυπεύθυνοι Και οι δύο Ισότιμοι - συνυπεύθυνοι Συμπληρωματικές αρμοδιότητες όχι ανταγωνιστικές Συνεργασία Ενημέρωση – εκπαίδευση Συνεργασία με σχολείο και κοινότητα Προώθηση της αρχής «ένα σχολείο για όλους» 8

Επιπλέον θεωρούνται σημαντικές οι παρακάτω κατηγορίες συμπεριφοράς του εκπαιδευτικού (Goetre 1994α): α) Ευαισθησία για τις ατομικές διαφορές: Η υψηλή ευαισθησία του εκπαιδευτικού μπορεί να στηρίξει την θετική αυτοαποδοχή και τα κίνητρα επίδοσης των παιδιών και να διακόψει τον φαύλο κύκλο των συμπεριφορικών διαταραχών. β) Λογικές προσδοκίες από τα παιδιά γ) Συνέπεια στη συμπεριφορά δ) Εποικοδομητική αντί αποδομητικής ενίσχυσης ε) Ποιότητα περιεχομένου μάθησης στ) Ανάληψη επιθυμητής συμπεριφοράς μοντέλου

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (Π.Σ.Ε.Ε.Ε.Α.) Κώδικας Ηθικής και Δεοντολογίας Γενικά καθήκοντα του Ειδικού Παιδαγωγού (Ε.Π.) O (Ε.Π.) οφείλει να αποτελεί υπόδειγμα έντιμου και σε όλες τις εκδηλώσεις του ιδιωτικού και δημοσίου βίου του να ασκεί το εκπαιδευτικό λειτούργημα ευσυνείδητα και σύμφωνα με τους νόμους και να συμπεριφέρεται κατά τρόπο αντάξιο, προς την αξιοπρέπεια και την εμπιστοσύνη, τις οποίες εμπνέει το εκπαιδευτικό επάγγελμα. Δεν επιτρέπεται στον Ειδικό Παιδαγωγό (Ε.Π.) διορισμένο σε Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής ή κανονικά σχολεία, νοσοκομεία, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα ή άλλους σχετικούς φορείς ή ιδιώτη η σύγχρονη άσκηση άλλων επαγγελμάτων εφόσον με αυτή εμποδίζεται το ευσυνείδητο εκπαιδευτικό έργο ή θίγεται η αξιοπρέπεια του επαγγέλματος της Ειδικής Εκπαίδευσης & Αγωγής. Ο Ε.Π. οφείλει να απέχει από κάθε ενέργεια και να προλαμβάνει κάθε πράξη η οποία μπορεί να δημιουργήσει υπόνοιες ότι καταφεύγει σε εξαπάτηση ή εκμετάλλευση των παιδιών και των οικογενειών στους οποίους προσφέρει υπηρεσίες. O Ε.Π οφείλει να συνεργάζεται στενά με τις δημόσιες αρχές και υπηρεσίες, με τους εκάστοτε διαγνωστικούς φορείς των Υπουργείων Παιδείας και Υγείας & Πρόνοιας, με τους διευθυντές των σχολείων, τους προϊσταμένους του, τους Σχολικούς Συμβούλους Ειδικής Αγωγής, με άλλους επιστημονικούς συλλόγους καθώς με και τα συλλογικά όργανα των αναπήρων ή των γονέων τους, εκτελώντας ευσυνείδητα κάθε ανειλημμένη υποχρέωση και συμμορφούμενος προς τις διατάξεις των νόμων και των ειδικών κανονισμών, τηρώντας παράλληλα τα άρθρα του παρόντος Kώδικα Ηθικής και Δεοντολογίας. Ο Ε.Π. οφείλει να παρέχει υπηρεσίες εκπαιδευτικής παρέμβασης υψηλών προδιαγραφών και να ενημερώνεται δια βίου για τις επιστημονικές εξελίξεις του κλάδου. Ο Ε.Π. οφείλει να τηρεί τους νόμους περί Ειδικής Εκπαίδευσης και να συνεισφέρει στην χάραξη σύγχρονης εκπαιδευτικής πολιτικής επιδιώκοντας τη βελτίωση της νομοθεσίας όπου κρίνεται απαραίτητο προασπίζοντας το δικαίωμα στην διαφορετικότητα και την συνεχή αναβάθμιση της παροχής υπηρεσιών στα άτομα με αναπηρίες.

Καθήκοντα προς τα άτομα με αναπηρίες και τις οικογένειές τους Ο Ε.Π. οφείλει να επιδεικνύει για όλα τα άτομα με αναπηρίες που αναλαμβάνει ίση μέριμνα, επιμέλεια και αφοσίωση ανεξάρτητα από την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική θέση και τη βαρύτητα της κατάστασης και χωρίς να επηρεάζεται από προσωπικά του αισθήματα ή προκαταλήψεις. Ο Ε.Π., οφείλει να επιδιώκει τον περιορισμό των ιατρικών επισκέψεων, εκπαιδευτικών συνεδριών, ειδικών θεραπειών στο κατώτατο δυνατό όριο, αποφεύγοντας την υποβολή του ατόμου και της οικογένειάς του σε περιττή ταλαιπωρία και έξοδα με θεραπευτικές συνεδρίες και αγωγή από επαγγελματίες που επικαλύπτουν ο ένας τον τομέα δράσης του άλλου. Όταν ο Ε.Π. δρα ως μέλος επιστημονικής ομάδας αξιολόγησης ατόμων αναπηρίες σε οποιοδήποτε πλαίσιο, πρέπει να εισηγείται το είδος και το σχήμα της παρέμβασης κατά περίπτωση με μοναδικό γνώμονα την καλύτερη ποιότητα ζωής του ατόμου και της οικογένειάς του καθώς και την κάλυψη των εκπαιδευτικών του αναγκών, λαμβάνοντας υπ’ όψη την ιδιαιτερότητα της κάθε οικογένειας, τις επιθυμίες και τις ανάγκες της. Ο Ε.Π. οφείλει να επιδιώκει τη ένταξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε όλα τα σχολεία της χώρας. O Ε.Π. οφείλει να λαμβάνει κάθε δυνατή προφύλαξη για τη διασφάλιση του επαγγελματικού απορρήτου.

Ο Ε.Π. και οι υπευθυνότητές του στην εκπαιδευτική πράξη Ο Ε.Π. επιλέγει και χρησιμοποιεί διδακτικές μεθόδους και προγράμματα κατάλληλα και αντίστοιχα με τον τομέα της εκπαιδευτικής του πρακτικής επιδιώκοντας να είναι προσαρμοσμένα και αποτελεσματικά για τις ατομικές ανάγκες του κάθε ατόμου που εκπαιδεύει. Ο Ε.Π. επιλέγει τη χρήση των κατάλληλων εκπαιδευτικών υλικών και εξοπλισμού που χρειάζεται για την αποτελεσματική άσκηση του επαγγέλματός του. Ο Ε.Π. δημιουργεί ασφαλές και κατάλληλο εκπαιδευτικό περιβάλλον το οποίο πρέπει να ενισχύει την μάθηση (κατάλληλη χωροθέτηση, οργάνωση των υλικών, αφαίρεση ή αύξηση αισθητηριακών ερεθισμάτων κτλ.) Ο Ε.Π. προσπαθεί να διατηρεί το μέγεθος της τάξεώς του ή τον αριθμό των περιστατικών που αναλαμβάνει έως ένα τέτοιο όριο που να του επιτρέπει να παρέχει εξατομικευμένη εκπαίδευση υψηλών προδιαγραφών. Ο Ε.Π. χρησιμοποιεί εργαλεία αξιολόγησης και εκπαιδευτικές προσεγγίσεις που δεν προκαλούν διάκριση εναντίων ατόμων με ιδιαίτερες ανάγκες με βάση την φυλή, την εθνικότητα, το φύλο, την θρησκεία, το οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον ή την ίδια την αναπηρία τους. Ο Ε.Π. οφείλει να εξατομικεύει τη διδασκαλία του σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ατόμου, να καταγράφει συστηματικά τους εκπαιδευτικούς στόχους και την πρόοδο που επιτυγχάνεται, να αξιολογεί τα αποτελέσματα και να αναθεωρεί τις εκπαιδευτικές του στρατηγικές όταν κρίνεται αναγκαίο. Ο Ε.Π. οφείλει να ζητά την συνδρομή άλλων ειδικοτήτων είτε στο επίπεδο της αρχικής διάγνωσης, τακτικής επαναξιολόγησης ή θεραπευτικής παρέμβασης όταν οι ανάγκες του ατόμου το απαιτούν. Ο Ε.Π. παρέχει Ειδική Αγωγή στον τομέα των ειδικών εκπαιδευτικών ανάγκες (κώφωση, τυφλότητα, νοητική καθυστέρηση, αυτισμός, κινητικές αναπηρίες, ειδικές μαθησιακές δυσκολίες κτλ), στις ηλικιακές ομάδες (προσχολική ηλικία, πρώτη παιδική ηλικία, εφηβεία κτλ.) και στα ειδικά προγράμματα στα οποία έχει ειδικευτεί σε ακαδημαϊκό επίπεδο και έχει εκπαιδευτική εμπειρία.. Ο Ε.Π. πρέπει να δέχεται Εκπαιδευτική Εποπτεία και Συμβουλευτική από έγκριτους επιστήμονες από τις σχετικές με το έργο του επιστήμες της Εκπαίδευσης, Ψυχολογίας, Νευροψυχολογίας, Ψυχοπαθολογίας πάνω σε θέματα Διάγνωσης και Αξιολόγησης ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, Ειδικής Διδακτικής Μεθοδολογίας, Κατάρτιση Εξατομικευμένων Διδακτικών Προγραμμάτων, υποστήριξη και ενδυνάμωση γονέων κ.α. Ο Ε.Π. πρέπει να είναι δεκτικός στην αξιολόγηση του εκπαιδευτικού του έργου όταν αυτή γίνεται με σαφή και αξιοκρατικά κριτήρια.

Ο Ε. Π. και η στάση του σε θέματα διαχείρισης της συμπεριφοράς Ο Ε. Π Ο Ε.Π. και η στάση του σε θέματα διαχείρισης της συμπεριφοράς Ο Ε.Π. συμμετέχει μαζί με άλλους ειδικούς και τους γονείς σε μία διεπιστημονική προσπάθεια διαχείρισης της συμπεριφοράς των ατόμων με αναπηρίες. Ο Ε.Π. εφαρμόζει μόνο τις μεθόδους τροποποίησης της συμπεριφοράς στις οποίες έχει εκπαιδευθεί και οι οποίες δεν υποτιμούν την αξιοπρέπεια του ατόμου ή τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (π.χ. σωματικές ποινές) Ο Ε.Π. δηλώνει με σαφήνεια τους στόχους των παρεμβάσεων χειρισμού συμπεριφοράς στο Εξατομικευμένο Πρόγραμμα Εκπαίδευσης μέσα στα πλαίσια του Πλαισίου Αναλυτικού Προγράμματος Ειδικής Αγωγής. Ο Ε.Π. αποθαρρύνει και προσπαθεί να αποτρέψει τη συμπεριφορά συναδέλφου εκπαιδευτικού ή άλλου επαγγελματία που εμπλέκεται στην θεραπευτική παρέμβαση του ατόμου με αναπηρία όταν αυτή είναι υποτιμητική ή μειωτική προς αυτό.

Οι σχέσεις του Ε.Π. με τους γονείς των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες Ο Ε.Π. προσπαθεί να αναπτύξει σχέσεις με τους γονείς του ατόμου με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες βασισμένες στον αμοιβαίο σεβασμό και την αναγνώριση του ρόλου και του έργου που επιτελούν και οι δύο πλευρές με στόχο την επίτευξη της σχολικής και κοινωνικής ένταξης του ατόμου. Ο Ε.Π. ζητά και χρησιμοποιεί την γνώση και την εμπειρία των γονιών στον σχεδιασμό, την εφαρμογή και την αξιολόγηση της Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης των ατόμων με αναπηρίες. Διατηρεί την επικοινωνία μεταξύ γονιών και επαγγελματιών με σεβασμό στο απόρρητο και την εχεμύθεια. Ενημερώνει τους γονείς για τα βασικά δικαιώματα στην εκπαίδευση που έχουν τα παιδιά τους και για κάθε πρακτική η οποία καταλύει αυτά τα δικαιώματα. Αναγνωρίζει και σέβεται τις πολιτισμικές διαφορές που ενυπάρχουν σε κάποιες οικογένειες με άτομα με αναπηρίες. Λαμβάνει υπ’ όψη του τις προτεραιότητες και τα αιτήματα της οικογένειας όταν δομεί το εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για το άτομο με αναπηρία και θέτει στόχους για συγκεκριμένες δεξιότητες.

Κανόνες ηθικής και δεοντολογίας που ο Ε. Π Κανόνες ηθικής και δεοντολογίας που ο Ε.Π. ακολουθεί στην εκπαιδευτική έρευνα Ο Ε.Π. εξασφαλίζει την έγγραφη αποδοχή του ατόμου με αναπηρία ή των γονέων του ότι δέχεται να συμμετάσχει σε εκπαιδευτική έρευνα. Ο Ε.Π. υιοθετεί διαδικασίες που προστατεύουν τα δικαιώματα και τον ιδιωτικό βίο των ατόμων που χρησιμοποιούνται ως περιστατικά στην εκπαιδευτική έρευνα. Ο Ε.Π. ερμηνεύει και δημοσιεύει τα αποτελέσματα της εκπαιδευτικής έρευνας με ακρίβεια, αμεροληψία και υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο. Ο Ε.Π. υποστηρίζει την λήξη οποιασδήποτε ερευνητικής διαδικασίας η οποία μπορεί να επιφέρει ανεπιθύμητες συνέπειες για το άτομο το οποίο συμμετέχει. Ο Ε.Π. ενεργεί με όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις για να αποφύγει την κακή εφαρμογή ή χρήση ενός ερευνητικού έργου από τον ίδιο ή άλλα άτομα.

Ο Ε. Π. ως μέλος διεπιστημονικής ομάδας Ο Ε. Π Ο Ε.Π. ως μέλος διεπιστημονικής ομάδας Ο Ε.Π. αναγνωρίζει την εξειδίκευση και τον ρόλο των υπόλοιπων μελών της Διεπιστημονικής Ομάδας που αντιπροσωπεύουν άλλα επιστημονικά αντικείμενα αλλά και συναδέλφων. Διατηρεί αποτελεσματικές και αγαστές διαπροσωπικές σχέσεις με τους συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων, βοηθώντας τους να αποκτήσουν και να διατηρήσουν θετική στάση και σαφή αντίληψη για τον ρόλο του Ε.Π. Καλλιεργεί στους συναδέλφους του θετική στάση απέναντι στα άτομα με αναπηρίες και τις οικογένειές τους, τονίζοντας τις δεξιότητες παρά τις μειονεξίες τους δίνοντας έναν αντικειμενικό προσδιορισμό των δυνατοτήτων και των αδυναμιών τους ως άτομα με ι αναπηρία που ζουν σε μια δημοκρατική κοινωνία. Προσφέρει εποπτεία και συμβουλευτική όπου και όταν χρειάζεται τόσο σε Ε.Π. όσο και εκπαιδευτικούς γενικής εκπαίδευσης και σε άλλο βοηθητικό ή ειδικό διδακτικό προσωπικό σχολείων που έχουν στους κόλπους τους άτομα με αναπηρίες. Προσφέρει εποπτεία και συμβουλευτική όπου είναι απαραίτητο σε επαγγελματίες που δουλεύουν με άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες εκτός των σχολικών πλαισίων.

Καθήκοντα του Ε. Π. προς συναδέλφους 1. Δεν επιτρέπεται στον Ε. Π Καθήκοντα του Ε.Π. προς συναδέλφους 1. Δεν επιτρέπεται στον Ε.Π. να επικρίνει εντός ή εκτός των εκπαιδευτικών κύκλων με λόγους ή άλλα μέσα τους Ε.Π., οι οποίοι έχουν αναλάβει κάποιο άτομο με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες πριν από τον ίδιο. 2. Kάθε Ε.Π. ο οποίος έχει κάποια επαγγελματική διαφωνία με συναδέλφους του οφείλει να εξαντλήσει τα περιθώρια για να τη διευθετήσει συμβιβαστικά. Aν δεν επιτευχθεί ικανοποιητική λύση της διαφοράς, μπορεί να προσφύγει στον Σύλλογο. Δεν επιτρέπεται να δημοσιοποιούνται επαγγελματικές και επιστημονικές διαφορές για συγκεκριμένες περιπτώσεις ατόμων με αναπηρίες. 3. Ε.Π. που ιδιωτεύει και καλείται να αξιολογήσει άτομο με ιδιαίτερες ανάγκες, ο οποίος παρακολουθείται από άλλο συνάδελφό του, δεν μπορεί να το πράξει παρά μόνο εν γνώσει του και κατόπιν ρητής συγκατάθεσής του τελευταίου, με την αποκλειστική εξαίρεση των περιπτώσεων επείγουσας ανάγκης και πάντοτε τηρώντας τις παρακάτω προϋποθέσεις. α) Όταν το άτομο, ή σε περίπτωση που αυτός δεν είναι σε θέση οι οικείοι του, αποποιούνται οριστικά τη συνέχεια της παρακολούθησης από τον Ε.Π.. β) Όταν ο προηγούμενος Ε.Π. έχει λάβει κανονικά γνώση της απόφασης αυτής. γ) Όταν το άτομο ή η οικογένειά του αποδεικνύει ότι έχει διακανονίσει τις οικονομικές του υποχρεώσεις προς τον Ε.Π. που αντικαθίσταται ή οποιεσδήποτε υποχρεώσεις έχει αναλάβει απέναντι του, με τους όρους που έχουν γίνει δεκτοί από αυτόν. 4. Δεν επιτρέπεται στον Ε.Π. που ιδιωτεύει να ασκεί το επάγγελμα κατά τρόπο πλανοδιακό από τόπο σε τόπο. Δεν επιτρέπεται στον Ε.Π. να αξιολογεί και να υποστηρίζει εκπαιδευτικά άτομα με αναπηρίες εκτός των ορίων της περιφέρειας στην οποία είναι εγκατεστημένος και όπου άλλος συνάδερφος ασκεί μόνιμα το επάγγελμα, εκτός από ειδικές περιπτώσεις επείγουσας ανάγκης. 5. Δημόσιοι λειτουργοί Ε.Π. και ιδιώτες Ε.Π. οφείλουν πάνω από κάθε διαφορά να έχουν καλή συνεργασία μεταξύ τους και να διαφυλάττουν το κλίμα της ενότητας του κλάδου της Ειδικής Αγωγής προσφέροντας ο καθένας με τον τρόπο του υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στα άτομα με αναπηρίες και τις οικογένειές τους.

Συνεργασία παιδαγωγού τάξης και ειδικού παιδαγωγού Η συνεργασία αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα εφαρμογής επιτυχημένων προγραμμάτων ένταξης (Villa, Thousand, Meyers & Nevin, 1996) και και τον μοναδικό παράγοντα πρόβλεψης των θετικών τάσεων των εκπαιδευτικών τόσο της ειδικής όσο και της γενικής εκπαίδευσης Thousand (2003)

Η πραγματικότητα Η πολυπλοκότητα και ο αυξανόμενος αριθμός των προβλημάτων Οι σύγχρονες προκλήσεις Τα σοβαρά προβλήματα των παιδιών Αυτοσχέδιες ατομικές πρακτικές Η έλλειψη συντονισμού των περιεχομένων του αναλυτικού προγράμματος Η κατηγοριοποίηση των αναγκών και η εξατομικευμένη διδασκαλία και αξιολόγηση Η ανάγκη αναθεώρησης και επανατοποθέτησης των ρόλων των εκπαιδευτικών

Η αναγκαιότητα Ο ρόλος των ειδικών παιδαγωγών διευρύνεται και συνδέεται με την ανάπτυξη συνεργατικών πρακτικών με τους εκπαιδευτικούς της γενικής εκπαίδευσης. Η ένταξη επιζητά από τους γενικούς και ειδικούς παιδαγωγούς να διαμορφώνουν ένα πλαίσιο συνεργασίας, όπου θα εργάζονται μαζί και θα μαθαίνουν ο ένας από τον άλλον, υποστηρίζοντας όλα τα παιδιά.

Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων Από κοινού αντιμετώπιση προβλημάτων Τι σημαίνει συνεργασία ανάμεσα στον ειδικό παιδαγωγό και τον εκπαιδευτικό της τάξης Κοινό σχεδιασμό Συνδιδασκαλία Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων Από κοινού αντιμετώπιση προβλημάτων Προώθηση κοινών στόχων και πρακτικών για όλα τα παιδιά χωρίς διαχωρισμούς.

Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της πετυχημένης συνεργασίας Η συνεργασία είναι εθελοντική Η συνεργασία απαιτεί ισοτιμία Η συνεργασία στηρίζεται στην δημιουργία και καθιέρωση κοινών στόχων Η συνεργασία απαιτεί συμμετοχή στην λήψη αποφάσεων και αίσθημα συνυπευθυνότητας Η συνεργασία απαιτεί μοίρασμα υλικών και μέσων, εμπειριών και γνώσεων, συναισθημάτων και επικοινωνιακών δεξιοτήτων

Η ουσιαστική συνεργασία προϋποθέτει την βασική παραδοχή της συνυπευθυνότητας ως προς την εκπαίδευση όλων των παιδιών με και χωρίς Ε.Ε.Α

Δυσκολίες και προβλήματα στην καθημερινή πρακτική Η εφαρμογή συνεργατικών πρακτικών είναι ένα πολύπλοκο, δύσκολο εγχείρημα. Εξεύρεση χρόνου για προγραμματισμό, σχεδιασμό, εφαρμογή και αξιολόγησης Συγκρούσεις ή διαφορές προσωπικοτήτων, στυλ, αξιών Οι μη καθορισμένοι και αποσαφηνισμένοι ρόλοι μέσα από το νομικό πλαίσιο Η ανεπαρκής επιμόρφωση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών

Προβλήματα εφαρμογής συνεργατικών πρακτικών Οι βασικοί λόγοι που παρεμποδίζουν την εφαρμογή ουσιαστικών πρακτικών συνεργασίας με συναδέλφους της γενικής εκπαίδευσης σχετίζονται με: 1. την έλλειψη συγκεκριμένης πολιτικής και θεσμικού χρονοδιαγράμματος για τη διεξαγωγή τέτοιων δραστηριοτήτων, 2. την ακαμψία των σχολικών δομών και πρακτικών, 3. την έλλειψη διοικητικής υποστήριξης, 4. την έλλειψη χρόνου για κοινό προγραμματισμό, 5. τις ανεπαρκείς δεξιότητες συνεργατικής συμβούλευσης, 6. την αύξηση του φόρτου εργασίας, 7. τις συγκρουσιακές διαπροσωπικές σχέσεις, 8. τις διαφορετικές προσεγγίσεις και μεθόδους διδασκαλίας που ακολουθούν οι γενικοί και ειδικοί εκπαιδευτικοί, 9. την διαφορετική προσέγγιση των μαθητών με ε.ε.α., 10. την έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των γενικών παιδαγωγών σε θέματα που σχετίζονται με την ειδική αγωγή και τις διαδικασίες της ένταξης, και 11. την παγιωμένη αντίληψη ότι η εκπαίδευση των μαθητών με ε.ε.α.αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα και ευθύνη των ειδικών παιδαγωγών (Βλάχου, Διδασκάλου & Μπέλιου, 2004).

Ο ειδικός παιδαγωγός της ένταξης πρέπει να: γνωρίζει το αναλυτικό πρόγραμμα της γενικής εκπαίδευσης, γνωρίζει τις δυσκολίες των παιδιών και τους στόχους κατάκτησης μπορεί να προσαρμόζει και να προσαρμόζεται σε τακτικές και μεθόδους, διαδικασίες και περιεχόμενα και να διευθετεί προβλήματα, που ανακύπτουν. να έχει διαπροσωπικές και επικοινωνιακές δεξιότητες δεξιότητες αξιολόγησης των ειδικών αναγκών και δεξιότητες παρέμβασης

Ο γενικός παιδαγωγός Απαραίτητο είναι: Οι γενικοί παιδαγωγοί να αποδέχονται τη συνυπευθυνότητα όλων των παιδιών με και χωρίς Ε.Ε.Α στην τάξη Να μη διαχωρίζουν τα παιδιά και τις υποχρεώσεις, που απορρέουν…(δικά μου – σου παιδιά) Να είναι ανοιχτοί και διαθέσιμοι με όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται, να επιζητούν την καθοδήγηση και την υποστήριξη στο έργο τους.

Σε πρακτικό επίπεδο Συνδιδασκαλία Ευελιξία Συχνή, σταθερή και αποτελεσματική επικοινωνία Μοίρασμα και έλεγχος των αποφάσεων, των κοινοποιήσεων στους γονείς, των ευθυνών, των αξιολογήσεων.

Μορφές συνδιδασκαλίας (1) Διδασκαλία και Υποστήριξη Ο εκπαιδευτικός γενικής αγωγής διδάσκει, ενώ ο ειδικός παιδαγωγός παρατηρεί, εντοπίζει και υποστηρίζει τα παιδιά που έχουν δυσκολία, προλαμβάνει προβλήματα συμπεριφοράς. Οι ρόλοι εναλλάσσονται. Παράλληλη διδασκαλία Ο εκπαιδευτικός Γ.Α και ο Ε.Π. σχεδιάζουν από κοινού τη διδασκαλία και χωρίζουν την τάξη σε ετερογενείς ομάδες με διαφορετικούς τρόπους προσέγγισης.

Μορφές συνδιδασκαλίας (2) Σταθμοί διδασκαλίας Οι εκπαιδευτικοί προετοιμάζουν μαζί διαφορετικές δραστηριότητες για διαφορετικές ετερογενείς ομάδες, σε διαφορετικές γωνιές και υποστηρίζουν διακριτικά την κάθε ομάδα Εναλλακτική διδασκαλία Ο ένας εκπαιδευτικός διδάσκει σε όλη την ομάδα, ενώ άλλος διδάσκει σε μια μικρότερη ομάδα

Μορφές συνδιδασκαλίας (3) Συμπληρωματική διδασκαλία Ο εκπαιδευτικός Γ.Α διδάσκει σε όλη την τάξη και ο Ε.Π υποστηρίζει τη διδασκαλία: Διαφοροποιεί δραστηριότητες Τροποποιεί το Α.Π. Ετοιμάζει εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης, Υποστηρίζει τους μαθητές να αναπτύξουν προαπαιτούμενες δεξιότητες για την κατάκτηση της γνώσης Οι ρόλοι εναλλάσσονται

Μορφές συνδιδασκαλίας (4) Ομαδική διδασκαλία Οι δύο εκπαιδευτικού συνδιδάσκουν σε ολόκληρη την τάξη. ο ένας μπορεί να παρέμβει, όταν συζητά ό άλλος με τα παιδιά, να εξηγήσει, να διευρύνει, να επεξεργαστεί πιο αναλυτικά ένα θέμα. Και οι δύο εκπαιδευτικοί ενισχύουν τη συζήτηση, το διάλογο, με ανοιχτές ερωτήσεις για να ενθαρρύνουν όλα τα παιδιά για συμμετοχή και ενεργή εμπλοκή, χωρίς διαχωρισμούς Και οι δύο εμπλέκονται σε χειρισμούς συμπεριφορών και πειθαρχίας.

Μορφές συνδιδασκαλίας (5) Ευέλικτη ομαδοποίηση Οι εκπαιδευτικοί δημιουργούν ομάδες στην τάξη ανάλογα με τις δεξιότητες, τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των παιδιών για επαναληπτικές δραστηριότητες, για καλύτερη κατανόηση, εμπέδωση και αυτονομία.

Γρηγορίου Φ. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην προώθηση πρακτικών ένταξης Βιβλιογραφία Αγαλιώτης Ι. (2006), Διδασκαλία παιδιών με δυσκολίες μάθησης και προσαρμογής. Οικοπροσαρμοστική προσέγγιση, τόμος Α΄, Αθήνα Ελληνικά Γράμματα. Βάσω Βασίλα. Ο ρόλος των ειδικών παιδαγωγών και η ανάπτυξη συνεργατικών πρακτικών στην τάξη του νηπιαγωγείου. Βλάχου, Α., Διδασκάλου, Ε., Μπέλιου, Β. (2004). Η αναγκαιότητα δημιουργίας δομών στήριξης και συνεργασίας για τη βελτίωση της λειτουργίας των τμημάτων ένταξης: Οι απόψεις των ειδικών παιδαγωγών. Στο: Μ. Ζαφειροπούλου & Γ. Κλεφτάρας (επιμ.), Εφαρμοσμένη κλινική ψυχολογία του παιδιού. Αθήνα. Ελληνικά Γράμματα, (σ. 65-106) Γρηγορίου Φ. Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην προώθηση πρακτικών ένταξης Ζώνιου – Σιδέρη Α. (2004). Σύγχρονες ενταξιακές προσεγγίσεις, τόμοι Α΄ Θεωρία, Β΄ πράξη, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα Ζώνιου – Σιδέρη Α. – Βλάχου Α. Ένταξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, Σημειώσεις Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Goetze, H.(1994). Ein Fuhrung in die Paedagogik bei Verhaltenstoerungen. Potsdam: Universitaet, Institut Foer Sonderpaedagogik. Thousand, J.S., Villa, R.A., & Nevin, A.I. (2002). Creativity and collaborative learning: The practical guide to empowering students, teachers and families (2η έκδ.). Baltimore: Paul H. Brookes. Villa, R.A., Thousand, J.S., Nevin, A.I., & Malgeri, C. (1996). Instilling collaboration for inclusive schooling as a way of doing business in public schools. Remedial and Special Education, 17, 169-181.