ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ 2012 ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗ - ΘΑΣΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΒΑΖΗΣ 2012

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ Η έννοια της καινοτομίας Η καινοτομία στην εκπαίδευση Εκπαιδευτικές καινοτομίες και ο ρόλος τους στην ανάπτυξη της σχολικής μονάδας

ΟΡΙΣΜΟΣ η ανανέωση και η επέκταση της σειράς των προϊόντων και των υπηρεσιών και των συνδεδεμένων αγορών η καθιέρωση των νέων μεθόδων παραγωγής, ανεφοδιασμού και διανομής η εισαγωγή των αλλαγών στη διαχείριση την οργάνωση εργασίας, και τις συνθήκες εργασίας τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού

ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ «Η εισαγωγή Καινοτομιών στην εκπαιδευτική διαδικασία με δεδομένη τη διεθνή συγκυρία και ειδικά τις εξελίξεις στον Ευρωπαϊκό εκπαιδευτικό χώρο έγκειται στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε το Μάθημα και στην αλλαγή της χρήσης του διαθέσιμου εκπαιδευτικού υλικού, ώστε να αναδεικνύεται η δυνατότητά του να συνιστά πραγματικά μαθησιακό πόρο, είτε πρόκειται για σχολικά εγχειρίδια είτε και για άλλα έντυπα ή και ηλεκτρονικά κείμενα, εκδόσεις κ.λπ.» (Μορφωτική και Αναπτυξιακή Πρωτοβουλία, Εκπαιδευτικός Σχεδιασμός και Καινοτομίες, Αθήνα 2008)

Μορφές Καινοτόμων δράσεων Προγράμματα Περιβαλλοντικής εκπαίδευσης Προγράμματα Αγωγής Υγείας Προγράμματα Πολιτιστικών Θεμάτων Προγράμματα Ολυμπιακής Παιδείας Ολοήμερο Σχολείο Ευέλικτη Ζώνη Πρόγραμμα «ΜΕΛΙΝΑ» Προγράμματα κινητικότητας και συνεργασιών των σχολείων

1. ΕΠΙΛΟΓΗ ΘΕΜΑΤΟΣ Η επιλογή του θέματος πρέπει να προέρχεται από ερεθίσματα που δίνονται από τα αναγνωστικά κείμενα, τις ενότητες των μαθημάτων (Φυσική, Ιστορία), από τους προβληματισμούς των μαθητών καθώς και από επίκαιρα θέματα που αφορούν περιβαλλοντικά και πολιτιστικά προβλήματα (τοπικά ή γενικότερα). Αυτό εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη συμμετοχή των παιδιών και κυρίως τη διάθεσή τους για έρευνα ενός θέματος που αποτελεί τμήμα των ενδιαφερόντων τους. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν είναι σωστό να περιοριζόμαστε σε κάποια κλισέ και στάνταρτ θέματα. Περιβαλλοντική εκπαίδευση δεν είναι μόνο η ανακύκλωση η αναδάσωση και ο καθαρισμός των ακτών

2. ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΣ - ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ Συντάσσεται το σχέδιο εργασίας και προγραμματίζεται ο συνολικός χρόνος που απαιτείται για την ολοκλήρωσή του. Παράλληλα ενημερώνεται ο Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων η συνδρομή του οποίου στην οικονομική ενίσχυση του προγράμματος είναι απαραίτητη. Επίσης προγραμματίζεται και η συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς και οργανώσεις.

3. ΥΠΟΒΟΛΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΕΓΚΡΙΣΗ Αφού ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός της εργασίας και καθοριστούν επακριβώς τα κριτήρια επιλογής του θέματος, οι στόχοι, η μέθοδος και τα υλικά του προγράμματος, υποβάλλεται στον υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της αρμόδιας Διεύθυνσης για έγκριση. Η έγκριση του προγράμματος εξασφάλιζε παλαιότερα και την οικονομική συνδρομή των υπηρεσιών. Η έγκριση του προγράμματος από τον οικείο Προϊστάμενο σημαίνει και ανάληψη της ευθύνης από πλευράς του σχολείου υλοποίησης του προγράμματος και υποβολή των αποτελεσμάτων μετά την ολοκλήρωσή του.

4. ΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΕ ΟΜΑΔΕΣ Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση προσφέρεται για την εφαρμογή ομάδων εργασίας. Η επιλογή των μαθητών κάθε ομάδας θα πρέπει να εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή συμμετοχή μεταξύ τους (θα ληφθούν υπόψη φιλίες ή αντιπάθειες και η ισορροπία ανάμεσα στα δυο φύλα) και θα πρέπει να γίνεται κατά τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η ισορροπία στη δυναμικότητα των ομάδων (καλοί, μέτριοι και λιγότερο καλοί μαθητές θα πρέπει να κατανέμονται ανάλογα στις ομάδες). Ανάλογα με τις δυνατότητες των μαθητών καθορίζονται και οι δραστηριότητές τους μέσα στην ομάδα χωρίς όμως να δίνεται η εντύπωση διάκρισης ή εύνοιας σε κάποιους μαθητές με αρμοδιότητες αυξημένης ευθύνης. Οι αρμοδιότητες πρέπει να είναι τέτοιες ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία σχέσεων αρχηγών και ακολούθων αλλά αντίθετα να εξασφαλίζεται η ισότιμη συμμετοχή όλων των μελών σύμφωνα με τις δυνατότητες καθενός. Επίσης ο «δάσκαλος φροντίζει να καλλιεργεί ανάμεσα στα μέλη της ομάδας ένα κλίμα υπευθυνότητας και τους μεταδίδει το μήνυμα ότι στην εργασία αυτή θα πρέπει να αποφασίζουν μόνα τους»[1], να καθορίζουν το είδος και τη μέθοδο της έρευνάς τους και να έχουν την ευθύνη των προτάσεών τους και ίσως και την υλοποίησή τους.

5. ΑΝΑΘΕΣΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΕ ΚΑΘΕ ΟΜΑΔΑ Ταυτόχρονα με το χωρισμό των μαθητών σε ομάδες, ανατίθενται και οι συγκεκριμένες εργασίες, σύμφωνα με το σχέδιο εργασίας που έχει εκπονηθεί, καθώς και ο προβλεπόμενος χρόνος που πρέπει να παραδώσουν τα πρώτα αποτελέσματα αυτής της εργασίας. Στους μαθητές δίνεται η σχετική βιβλιογραφία στην οποία θα ανατρέξουν για να βρουν βοήθεια στην πορεία της εργασίας τους, καθώς επίσης και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για τη συγκεκριμένη φάση της εργασίας τους (φωτογραφική μηχανή, κασετόφωνο, μεγεθυντικός φακός κλπ.)

6. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΠΌ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ Οι μαθητές κάθε ομάδας παρουσιάζουν στην τάξη τα αποτελέσματα της εργασίας που τους ανατέθηκε και ακολουθεί συζήτηση. Εκεί παρουσιάζονται οι δυσκολίες που συνάντησαν τα παιδιά κατά την έρευνά τους και συζητείται η πληρότητα της εργασίας. Αυτό δε γίνεται με σκοπό να αξιολογηθεί ο βαθμός επιτυχίας της κάθε ομάδας αλλά για να προκύψει μέσα από την ανταλλαγή απόψεων το επόμενο βήμα. Εδώ πρέπει να κάνουμε δυο επισημάνσεις. Στόχος δεν είναι να αξιολογηθεί η εργασία της ομάδας και πολύ περισσότερο δεν αξιολογείται η ατομική εργασία του κάθε ατόμου. Άλλωστε το κάθε μέλος της ομάδας έχει άμεση ευθύνη απέναντι στα άλλα μέλη της ομάδας ενώ η ευθύνη του απέναντι στο σύνολο των μαθητών και το δάσκαλο είναι έμμεση και μόνο μέσα από το τελικό αποτέλεσμα της ομάδας. Η παρέμβαση του δασκάλου πρέπει να είναι πολύ διακριτική και να μην υποκύπτει στις εκκλήσεις βοήθειας από την ομάδα όταν είναι πεπεισμένος ότι η λύση στο συγκεκριμένο πρόβλημά τους είναι εφικτή για τις δυνατότητες της ομάδας. Επίσης πρέπει εκ των προτέρων να είναι αποφασισμένος να αποδεχτεί τις λύσεις και τις προτάσεις της ομάδας.

7. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Τα αποτελέσματα της εργασίας αφού ολοκληρωθούν καθορίζεται η ημερομηνία παρουσίασής τους στο κοινό. Στόχος της παρουσίασης δεν είναι μια εορταστικού χαρακτήρα εκδήλωση του σχολείου αλλά να μεταφέρει τους προβληματισμούς των παιδιών και τις προτάσεις τους για την επίλυση των προβλημάτων, στον άμεσο κοινωνικό περίγυρό τους έτσι ώστε να λειτουργήσει η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση παρεμβατικά οδηγώντας τους φορείς αλλά και τους πολίτες στη λήψη αποφάσεων και διαμόρφωση συμπεριφορών που οδηγούν σε ένα καλύτερο περιβαλλοντικά μέλλον.

8. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Κατά την αξιολόγηση του προγράμματος δεν πρέπει να είμαστε αυστηροί ως προς το βαθμό και το είδος των γνώσεων που κατέκτησαν οι μαθητές. Θα ήταν λάθος να περιμένουμε από μαθητές του Δημοτικού Σχολείου να μας παρουσιάσουν μια επιστημονική εργασία. Δεν πρέπει να αγχώνεται ο δάσκαλος βάζοντας κριτήρια αξιολόγησης της δουλειάς των παιδιών τις δικές του προσδοκίες για την έκβαση της έρευνας. Άλλωστε δεν ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο θα παρουσίαζε ο δάσκαλος το θέμα. Ενδιαφέρει ο τρόπος με τον οποίο προσέγγισαν οι μαθητές το θέμα. Και το τελικό αποτέλεσμα δεν πρέπει να αξιολογηθεί με τα συνήθη κριτήρια αξιολόγησης των άλλων μαθημάτων. Ο προβληματισμός, η συμμετοχή, η ανάδειξη της ατομικής ευθύνης, η δυνατότητα συνεργασίας, η ανάληψη πρωτοβουλιών και η πρόταση λύσεων από τους μαθητές είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την όλη διαδικασία και τελικά πέρα από τα άμεσα πιστεύουμε ότι τα μακροπρόθεσμα οφέλη θα είναι πολύ σημαντικά.

Κίνητρα των εκπαιδευτικών για την εφαρμογή καινοτόμων προγραμμάτων. Η προσωπική και επαγγελματική τους ανάπτυξη. Η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους Η ηθική τους ικανοποίηση μέσα από το αίσθημα της επιπλέον προσφοράς

Αντίκτυπος των καινοτομιών στους μαθητές Οι μαθητές αποκτούν μια διαφορετική στάση απέναντι στα σύγχρονα προβλήματα. Μαθαίνουν να συνεργάζονται Εξασκούνται μέσα από την μεθοδολογία επίλυσης προβλήματος Βρίσκουν διέξοδο για τη δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους, ιδιαίτερα στα μικρά σχολεία απομονωμένων περιοχών.

Αντίκτυπος των καινοτομιών στους εκπαιδευτικούς Αναπτύσσουν συνεργασίες με άλλους εκπαιδευτικούς Εξοικειώνονται σε νέους τρόπους προσέγγισης της γνώσης Ανοίγονται στην τοπική κοινωνία Αναπτύσσουν πρωτοβουλίες Σχέση των καινοτομιών και του τύπου σχολείου Η οργανικότητά του δεν επηρεάζει την επιτυχή υλοποίηση καινοτόμων δράσεων.

Α. Οι εκπαιδευτικοί δείχνουν ενδιαφέρον να προσφέρουν και πέρα από το υποχρεωτικό τους ωράριο, έξω από τα στενά πλαίσια του αναλυτικού προγράμματος. Β. Η προσδοκία για επαγγελματική και προσωπική ανάπτυξη από τους εκπαιδευτικούς αποτελεί το βασικό κίνητρο για τη συμμετοχή τους σε καινοτόμα προγράμματα. Γ. Τα καινοτόμα προγράμματα βοηθούν τους μαθητές να αναπτύξουν θετική στάση ακόμα και για τα διδακτικά αντικείμενα του υποχρεωτικού τους ωραρίου. Δ. Μέσα από τα καινοτόμα προγράμματα δίνεται η ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς να πειραματιστούν με νέες εκπαιδευτικές μεθόδους και να δοκιμάσουν νέες τεχνικές που μπορούν να τις αξιοποιήσουν αργότερα και στα αντικείμενα του αναλυτικού προγράμματος. Ε. Με τα καινοτόμα προγράμματα δημιουργούνται νέες διαπροσωπικές σχέσεις τόσο ανάμεσα στους μαθητές όσο και ανάμεσα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς μετεξελίσσοντας το παραδοσιακό σχολείο σε ένα συνεργατικό σχολείο όπου ο μαθητής συμμετέχει στη διαδικασία εκπαίδευσης του ΣΤ. Η εφαρμογή των καινοτομιών βοηθάει στον εμπλουτισμό τεχνογνωσίας για την καλύτερη οργάνωση του εκπαιδευτικού έργου.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι καινοτόμες δράσεις αποτελούν την αιχμή του δόρατος για τη βελτίωση του εκπαιδευτικού έργου. Ένα μεγάλο μέρος εκπαιδευτικών διψούν για την εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων, όχι μόνο αδιαφορώντας για το όποιο υλικό όφελος θα είχαν, αλλά πολλές φορές και με προσωπικό κόστος είτε σε ελεύθερο χρόνο, είτε σε προσωπική εργασία είτε ακόμα και χρηματοδοτώντας οι ίδιοι επιμέρους δράσεις. Η ποιότητα της εκπαίδευσης στα ολιγοθέσια δεν υπολείπεται εκείνης των πολυθεσίων .