ΤΕΙ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Ερευνητικό Πρόγραμμα « Αρχιμήδης Ι » ΜΕΤΡΟ 2.2. Ενίσχυση Ερευνητικών Ομάδων του ΤΕΙ Καλαμάτας Υποέργο 02 «Εισροές - Εκροές του Αγροτικού Εισοδήματος στην περίοδο » Επιστημονικός Υπεύθυνος: Αθανάσιος Παπαγεωργίου, Καθηγητής

Σκοπός του Ερευνητικού Έργου  Ο σκοπός του Ερευνητικού Προγράμματος είναι τριπλός: 1ον: Η εκτίμηση της κατανομής του γεωργικού και του εξω- γεωργικού εισοδήματος του αγροτικού πληθυσμού. 2ον: Η προσέγγιση της δομής του γεωργικού εισοδήματός τους και της σπουδαιότητας των κρατικών και ευρωπαϊκών παρεμβάσεων και εισροών. 3ον: Η ανάλυση της δομής των εξω-γεωργικών εισοδημάτων τους.

Δομή του Έργου  Πακέτο 1 : Κατάρτιση περιφερειακών πινάκων εισροών - εκροών  Παραδοτέο: Αποτελέσματα εμπειρικής έρευνας επί των γεωργικών εισροών  Πακέτο 2 : Λογιστικές καταστάσεις ανά περιφέρεια ( )  Παραδοτέο: Έκθεση επί των παραγόντων που προσδιορίζον το ύψος και τη σύνθεση των εξω-γεωργικών εισοδημάτων  Πακέτο 3 : Εκτίμηση των συνολικών εισροών του αγροτικού τομέα  Παραδοτέο: Εκτίμηση συνολικών εισροών και εκροών του αγροτικού τομέα ( ) και προτάσεις αγροτικής πολιτικής για την περίοδο 2006 και μετά

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Κατηγορίες Δαπανών Προγραμματισμός Αρχικού ΤΔΕ/Υ Πραγματοποιηθείσα Δαπάνη Απορροφ/ότητα (%) Β ,00 Β ,16 Β Β ,9474,44 Β Β Β ,4372,56 ΣΥΝΟΛΟ ,3769,78

Δημοσιότητα  Δημοσιεύσεις σε Περιοδικά εγνωσμένου κύρους (περιλαμβάνονται σε λίστες δεδομένων) :  Τρία Άρθρα  «Αγροτικά και εξω-αγροτικά εισοδήματα στην Ελλάδα»  «Η απασχόληση στην ελληνική γεωργία και η δομή των αγροτικών εισοδημάτων»  «Δείκτες παραγωγικότητας βασικών αγροτικών προϊόντων»  Δημοσιεύσεις σε Τόμους Πρακτικών :  «Η απασχόληση και ανταγωνιστικότητα στην ελληνική γεωργία»  Μονογραφίες :  - «Αγροτικά και εξω-αγροτικά εισοδήματα», Εκδοτικός Οίκος «Διόνικος», Αθήνα,  - «Διακλαδικές σχέσεις και παραγωγικότητα του αγροτικού τομέα (1981 – 2001), Εκδοτικός Οίκος «Διόνικος», Αθήνα, 2007.

Μεθοδολογική Προσέγγιση της διάρθρωσης του αγροτικού εισοδήματος  Η σπουδαιότητα της ανάλυσης της δυναμικής της εξέλιξης της διάρθρωσης του αγροτικού εισοδήματος μας έκανε να διευρύνουμε την προσέγγισή μας από το 1961, ένα χρόνο πριν την σύνδεση της χώρας με την Ε.Ο.Κ., μέχρι το  Αν και η περίοδος αναφοράς γίνεται πολύ μεγάλη (σαράντα έτη) και η μελέτη μας συνδυάζει τα στοιχεία τριών επιμέρους ερευνών με διαφορετική μεθοδολογία, η σημασία του να έχουμε μια έστω ενδεικτική εικόνα της πορείας της εξάρτησης του εισοδήματος των αγροτών από τον πρωτογενή τομέα, μας επιτρέπει την αξιοποίηση των συγκεκριμένων ερευνών, μέσα από την ομαλοποίηση που εξασφαλίζει η αφαιρετική προσέγγιση του να μελετάμε μια μόνο παράμετρο, αυτή της σχέσης μεταξύ γεωργικού και εξω-γεωργικού εισοδήματος.

Ανάλυση πηγών α) Για την προ του 1981 περίοδο τα στοιχεία προέρχονται από δύο μελέτες της Τραπέζης της Ελλάδος των Ευαγ. Βολουδάκη και Ευστ. Πανουργιά σχετικά με την περιφερειακή κατανομή του εισοδήματος στην Ελλάδα, β) τα τελευταία στοιχεία του 2004 προέρχονται από την συγ- κεντρωτική καταγραφή των στοιχείων της έρευνας που πραγματοποιήσαμε και βασίζεται στο στατιστικό υλικό που συγκεντρώνει το Υπουργείο Οικονομικών από τα μηχανο- γραφικά των φορολογικών δηλώσεων των Ελλήνων.

Πίνακας : Η εξέλιξη του γεωργικού εισοδήματος σε απο- πληθωρισμένες τιμές (Βάση = 1961) (εκατ. δραχμές)

Συμπεράσματα  Αν και οι εργαζόμενοι στη γεωργία με πλήρη ή με μερική αλλά με ποσοστό πάνω από το 50% του συνολικού χρόνου εργασίας τους απασχόληση φαίνεται να είναι αρκετά λιγότεροι από τις γενικές εκτιμήσεις των επίσημων στατιστικών, (το εκτιμούν στο 12,6%), το ποσοστό του εργατικού δυναμικού της χώρας που ασχολείται με τη γεωργία παραμένει υψηλό. Άρα θα συνεχίσει να μειώνεται.  Η εξέλιξη του Μ.Ο. του ποσοστού των εξω-γεωργικών εισοδημάτων στο συνολικό εισόδημα του αγροτικού πληθυ- σμού βαίνει συνεχώς αυξανόμενο και από 10,7% το 1961 εκτιμάται σήμερα ότι σε μερικές περιπτώσεις φτάνει και το 44%, δηλαδή τετραπλασιάστηκε φθάνοντας να αντιστοιχεί σχεδόν στο μισό εισόδημα.

Καταμερισμός εργασίας  Περιφέρειες που έχουν καταγράψει μεγάλη αύξηση των γεωργικών εισοδημάτων τους, όπως η Αττική, το Βόρειο Αιγαίο, η Κρήτη και η Στερεά Ελλάδα, είναι περιφέρειες των οποίων το ποσοστό συμμετοχής των γεωργικών εισοδημάτων στο συνολικό εισόδημα του αγροτικού πληθυσμού είναι πάνω από τον εθνικό Μ.Ο., γεγονός που μας επιτρέπει να συμπερά- νουμε ότι όσο οι απασχολούμενοι στη γεωργία θα μειώνονται, τόσο η γεωργική δραστηριότητα θα αναβαθμίζεται γι’ αυτούς που θα συνεχίσουν να ασχολούνται με αυτήν.  Παρ’ όλο που η ρευστότητα των αγορών των γεωργικών προ- ϊόντων θα συνεχίσει να υπάρχει, οι παραμένοντες γεωργοί θα γίνονται όλο και περισσότερο επαγγελματίες. Έτσι, το ποσοστό του γεωργικού εισοδήματός τους θα αυξάνεται, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της περιφέρειας της Αττικής.

Η ετερογένεια του αγροτικού χώρου  Η ετερογένεια του αγροτικού χώρου διευκολύνει τις αποκλίσεις και θα υπάρξουν περιοχές όπου οι εξω-γεωργικές και εξω-αγροτικές δραστηριότητες θα συνεχίζουν να εξασφαλίζουν ένα μεγάλο μέρος του εισοδήματος των αγροτών, όπως οι περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας, του Νοτίου Αιγαίου ή της Πελοποννήσου.  Η εκμηχάνιση και ο αυτοματισμός των καλλιεργειών ενισχύει την μερική απασχόληση και την πολυαπασχόληση. Εντούτοις, η απομάκρυνση του «οριακού» εργατικού δυναμικού από τον κλάδο, θα επιτρέψει την ακριβέστερη προσέγγιση της λειτουρ- γικότητας, της αποτελεσματικότητας και της ανταγωνιστικό- τητας της απασχόλησης στη γεωργία. Έτσι μέσα από την καλύτερη ταυτοποίηση της δομής του επαγγέλματος και των εισοδημάτων του αγροτικού πληθυσμού μπορούμε να ελπίζουμε στην εξυγίανση της ελληνικής γεωργίας.