Καθ. Μαρία Καραμεσίνη Πάντειο Πανεπιστήμιο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΕ ΕΠΟΧΗ ΜΑΖΙΚΗΣ ΑΝΕΡΓΙΑΣ Καθ. Μαρία Καραμεσίνη Πάντειο Πανεπιστήμιο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Μαθητών Ελληνικού Τμήματος της Γερμανικής Σχολής Αθηνών - Ημερίδα Προσανατολισμού Σπουδών «Προετοιμάζοντας το μέλλον των παιδιών μας» 1 Ιουνίου 2013

ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (Ι) Εφιαλτικές διαστάσεις ανεργίας νέων 64,2% (15-24) 36,2% (25-34) Φεβρουάριος 2013 Ακύρωση του μέλλοντος και της ελπίδας πολλών γενεών νέων ανθρώπων στην Ελλάδα Πολιτική δημοσιονομικής εξυγίανσης από τις πιο σκληρές στον ευρωπαϊκό χώρο - δεν υπολογίζει το κοινωνικό κόστος Η υψηλή ανεργία όχι μόνο ως παράπλευρη «απώλεια» του προγράμματος προσαρμογής. Εργαλείο και προϋπόθεση για να μειωθεί το κόστος εργασίας – εσωτερική υποτίμηση

ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ (ΙΙ) Μεγάλη μετανάστευση νέων πτυχιούχων σε όλο τον κόσμο – τεράστιο κόστος για τη χώρα Πρόσφατη δημοσκόπηση ΕΚΠΑ: 52,6% των νέων έως 24 ετών θα έψαχναν δουλειά στο εξωτερικό εάν είχαν οικονομική δυνατότητα Έρευνα ιδρύματος Bertelsmann: οι νέοι μετανάστες στη Γερμανία έχουν ανώτερο μορφωτικό επίπεδο από τους Γερμανούς (μετανάστευση νέων γιατρών, μηχανικών και άλλων πτυχιούχων από Ευρωπαϊκό Νότο)

Περιεχόμενο Χαρακτηριστικά επαγγελματικής αποκατάστασης νέων προ της κρίσης Επιπτώσεις της κρίσης στους νέους πτυχιούχους και τα επιστημονικά επαγγέλματα Πολιτικές για την επαγγελματική ένταξη των νέων – ρόλος επαγγελματικού προσανατολισμού

Έρευνα για την εργασιακή/ επαγγελματική ένταξη Αποσπασματική μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2000: ορισμένα πανεπιστήμια ή Τμήματα (π.χ. Κασίμης κ.α. 2000, Μπήτρος κ.α. 2000, Καλογήρου κ.α. 2002 κλπ.) Έρευνα Οριζόντιας Δράσης των Γραφείων Διασύνδεσης των Πανεπιστημίων (2005) Έρευνα «Μορφωτικής και Αναπτυξιακής Πρωτοβουλίας» (2007-2008) Παραμένει μη συστηματική

Δυσκολίες επαγγελματικής αποκατάστασης προ της κρίσης Μεγάλη καθυστέρηση ένταξης στην απασχόληση – μακρά διαστήματα ανεργίας πριν την πρώτη εργασία – υψηλό ποσοστό ανεργίας αρκετά έτη μετά την αποφοίτηση Δυσκολίες σταθεροποίησης στην απασχόληση – υψηλό ποσοστό μη σταθερής απασχόλησης αρκετά έτη μετά την αποφοίτηση Υψηλό ποσοστό ετεροαπασχόλησης

Αίτια Η αύξηση της απασχόλησης στα επιστημονικά και τεχνολογικά επαγγέλματα ήταν μικρότερη από το ρυθμό επέκτασης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης την περίοδο 1993-2000 (εκροές αποφοίτων) Αναντιστοιχίες με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας είχαν κλαδική διάσταση – δεν είχαν να κάνουν με την ποιότητα σπουδών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση – σημαντική βελτίωση (υποδομές, έρευνα, βιβλιοθήκες, κλπ.) Μεταβολές στην αγορά εργασίας – εργασιακές σχέσεις. Αύξηση των επισφαλών μορφών απασχόλησης μεταξύ των νέων τις δεκαετίες 1990 και 2000 Προσωρινή απασχόληση: 26,3% και 25,9% πτυχιούχων πανεπιστημίων και ΤΕΙ στις ηλικίες 25-29 ετών

Έρευνα Οριζόντιας Δράσης Γραφείων Διασύνδεσης Πανεπιστημίων (2005) Πρώτη πανελλαδική πρωτογενής έρευνα στους αποφοίτους των πανεπιστημίων (1998-2000) Όλα τα πανεπιστήμια της χώρας – όλοι οι επιστημονικοί κλάδοι σπουδών – μεγάλο δείγμα (13.600 απόφοιτοι) Αξιόπιστα αποτελέσματα για το βαθμό και την ποιότητα εργασιακής και επαγγελματικής ένταξης των πτυχιούχων 5-7 χρόνια μετά την αποφοίτηση, χαρακτηριστικά της μετάβασης στη σταθερή εργασία

Κύρια ευρήματα – 2005/06 (Ι) 5-7 έτη μετά την αποφοίτηση το ποσοστό ανεργίας παρέμενε υψηλό (7%) 38,5% των απασχολούμενων αποφοίτων δεν είχε σταθερή δουλειά Οι επίσημες στατιστικές αποκρύπτουν περίπου το ήμισυ των επισφαλώς απασχολούμενων (συμβασιούχοι έργου που εμφανίζονται ως αυτοαπασχολούμενοι) Ένας στους τέσσερεις αποφοίτους ετεροαπασχολείτο Μεγάλο φάσμα αμοιβών Μεγάλες διαφορές ως προς το βαθμό και την ποιότητα εργασιακής ένταξης ανά επιστημονικό κλάδο σπουδών

Κύρια ευρήματα – 2005/06 (ΙΙ) Ομάδα 1 – πολύ χαμηλή ποιότητα ένταξης (21,8%) Ομάδα 2 – χαμηλή ποιότητα ένταξης (28,2%) Ομάδα 3 – 5 σχετικά καλή ποιότητα ένταξης (50%) Επιστημονικοί κλάδοι με μεγάλες δυσκολίες ένταξης στην απασχόληση (πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας): Ιστορία- αρχαιολογία, θεολογία, κοινωνιολογία-ανθρωπολογία και κοινωνική πολιτική, πολιτική επιστήμη, γεωλογία και φυσιογνωσία, γεωπονία, ψυχολογία, χημικοί μηχανικοί Επιστημονικοί κλάδοι με εύκολη ένταξη και σχετικά καλή επαγγελματική αποκατάσταση: νομική, μηχανικοί (πλην χημικών), ιατρική-φαρμακευτική-κτηνιατρική και λοιπές επιστήμες υγείας (νοσηλευτική, διαιτολογία)

Επιπτώσεις κρίσης (1) – Απασχόληση Πτυχιούχοι πανεπιστημίου: Μικρότερες μειώσεις σε σχέση με τους πτυχιούχους ΤΕΙ και ΙΕΚ και πολύ μικρότερες σε σχέση με τις χαμηλότερες εκπαιδευτικές βαθμίδες Μεταπτυχιακά, διδακτορικά = αύξηση απασχόλησης μέσα στην κρίση

Επιπτώσεις κρίσης (2) – Αλματώδης αύξηση ποσοστού ανεργίας νεαρών πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Επιπτώσεις της κρίσης (3) Προσλήψεις στο δημόσιο τομέα με το σταγονόμετρο (το 2005/06 40% των πτυχιούχων πανεπιστημίου δούλευαν στο δημόσιο 5-7 έτη μετά την αποφοίτηση) Έλλειψη ζήτησης στην αγορά – όξυνση ανταγωνισμού μέσω ανοίγματος επαγγελμάτων Δραματική μείωση των αμοιβών λόγω πτώσης του κατώτατου μισθού κατά 32% για νέους κάτω των 24 ετών – 411 ευρώ μικτά – αδυναμία ανεξαρτητοποίησης - γενίκευση της ανασφάλιστης εργασίας στις νέες προσλήψεις

Επιπτώσεις της κρίσης (4) – Μεταβολή απασχόλησης σε επιλεγμένα επαγγέλματα: 2008-2012 (Δ’ Τρίμηνο) Επιπτώσεις στους νέους κυρίως μέσω μειωμένων προσλήψεων και ευκαιριών αυτοαπασχόλησης - όχι τόσο απολύσεων

Πολιτικές επαγγελματικής ένταξης Εθνικό Σχέδιο Δράσης για Νέους (Ιανουάριος 2013) Εναρμόνιση με ευρωπαϊκές κατευθύνσεις Συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός Επέκταση προγραμμάτων επιδοτούμενης πρακτικής άσκησης και κατάρτισης σε επιχειρήσεις – με δυνατότητα επιδοτούμενης πρόσληψης κάποιων καταρτιζόμενων Διεθνής κινητικότητα - επιδοτούμενη πρακτική άσκηση στο εξωτερικό

Συμβουλευτική και επαγγελματικός προσανατολισμός σε συνθήκες μαζικής – ιστορικών διαστάσεων -ανεργίας Επαγγελματικός προσανατολισμός: εντοπισμός των κλίσεων και ενδιαφερόντων των μαθητών και ενημέρωση για τις επαγγελματικές προοπτικές των σπουδών Συνθήκες μαζικής ανεργίας: ακυρώνεται η δυνατότητα προσανατολισμού μαθητών με βάση τις επαγγελματικές προοπτικές των σπουδών – περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης ακόμα και στα επαγγέλματα «υψηλής ζήτησης» «υψηλού γοήτρου» Έμφαση στην αξία της μόρφωσης χωρίς την προσδοκία άμεσης σχέση σπουδών και επαγγέλματος – ώθηση φοιτητών προς κοινωνική ή ιδιωτική επιχειρηματικότητα

Πρακτική άσκηση/κατάρτιση - μετανάστευση Καταλληλότητα πρακτικής άσκησης/κατάρτισης για τον περιορισμό της νεανικής ανεργίας μόνο υπό συνθήκες πρόσκαιρης ύφεσης (αναμονή μέχρι την ανάκαμψη) Αναποτελεσματικότητα και παρενέργειες σε συνθήκες ύφεσης και μειωμένων προσλήψεων – υποκαθιστούν προσλήψεις σε κανονικές θέσεις εργασίας – εκτόπιση άλλων επιχειρήσεων και μείωση θέσεων εργασίας εκεί Πρακτική άσκηση στο εξωτερικό - επιδοτούμενη μετανάστευση με εθνικούς πόρους !!! – Πρόσφατη γερμανική πρωτοβουλία προσφοράς 33.000 θέσεων μαθητείας για τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ριζική αλλαγή του ρόλου του επαγγελματικού προσανατολισμού όταν διαρρηγνύεται η σχέση εκπαίδευσης - αγοράς εργασίας Παρενέργειες των κλασικών εργαλείων πολιτικών επαγγελματικής ένταξης σε συνθήκες ύφεσης Επιδότηση εξαγωγής εργατικού δυναμικού στο Βορρά με πόρους του Νότου μη αποδεκτή πολιτική Άμεση αναθεώρηση του προγράμματος οικονομικής προσαρμογής που παρατείνει την ύφεση, τροφοδοτεί την ανεργία και ωθεί τις νέες γενιές στη μετανάστευση ως μοναδική λύση.