σύστημα συμπληρώματος Αλεξάνδρα Τσιρογιάννη Τμ. Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας Γ.Ν.Α «ο Ευαγγελισμός»

συμπλήρωμα ….πολύπλοκο πολυμοριακό σύστημα αποτελούμενο από ένα σύνολο διαλυτών και μεμβρανικών πρωτεϊνών που μετά από επίδραση ανοσολογικών ή μη μηχανισμών, ενεργοποιείται με την μορφή αλυσιδωτής σειράς αντιδράσεων, όπου εκλύονται βιολογικά δραστικά κλάσματα που έχουν σαν αποτέλεσμα την διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού και την επαγωγή της φλεγμονώδους απάντησης

ιστορική αναδρομή 1880 Nuttall & Buchner: βακτηριολυτική δράση του «πρόσφατου ορού» που εξαφανίζεται με την θέρμανση ή την πάροδο του χρόνου (αλεξίνη) 1899 Ehrlich: ονομάζει τον θερμοευαίσθητο παράγοντα «συμπλήρωμα» 1941 Pillemer: πρωτεϊνική φύση των παραγόντων συμπληρώματος 1948 Mayer: σειρά ενεργοποιήσεως του συμπληρώματος 1954 Pillemer: ανακαλύπτει την « εναλλακτική οδό » 1960: περιγράφεται η πρώτη ανεπάρκεια του συμπληρώματος

ονοματολογία C συμπλήρωμα (complement) Cxa,b κλάσματα ενεργοποιημένων παραγόντων Cxi αδρανοποίηση παράγοντα δίχως μεταβολή πολυπεπτιδικής δομής iCx αδρανοποίηση συνέπεια υδρόλυσης CR υποδοχέας του συμπληρώματος MAC σύμπλεγμα προσβολής της μεμβράνης

παραγωγή πρωτεϊνών συμπληρώματος ήπαρ : 80-90% παραγόντων του συμπληρώματος, διαλυτών ρυθμιστικών πρωτεϊνών μονοκύτταρα, μακροφάγα, ουδετερόφιλα, λεμφοκύτταρα, ινοβλάστες, κυψελιδικά κύτταρα τύπου ΙΙ, επιθήλιο εντέρου : τοπική σύνθεση και έκκριση για την ενίσχυση της δράσης του C στον τόπο της φλεγμονής ημιπερίοδος ζωής: 24–48h η σύνθεσή τους αρχίζει τον 3ο μήνα της κύησης στο νεογνό στον 6ο μήνα φτάνει τις τιμές ενήλικα

πρωτεΐνες συμπληρώματος κλασική οδός: C1q,r,s, C2, C4 εναλλακτική οδός: Β, D, P (προπερδίνη) κοινός παράγοντας: C3 τελική οδός: C5 – C9 υποδοχείς: CR1, CR2, CR3, CR4, C1qR ρυθμιστικές πρωτεΐνες: C1-INH, C4BP, H, I, Sπρωτεΐνη, CR1, MCP, DAF, HRF, MIRL(CD59)

οδοί ενεργοποίησης C κλασική οδός εναλλακτική οδός οδός λεκτίνης έναρξη μετά από σύνδεση αντισωμάτων με μικροοργανισμό ή άλλα αντιγόνα σκέλος επίκτητης χυμικής ανοσίας κλασική οδός ενεργοποίηση συμπληρώματος πάνω σε επιφάνειες μικροοργανισμών σκέλος φυσικής ανοσίας εναλλακτική οδός ενεργοποιείται όταν η MBP (λεκτίνη) συνδεθεί με τελικά μόρια μαννόζης γλυκοπρωτεϊνών επιφάνειας μικροοργανισμών στοιχείο φυσικής ανοσίας οδός λεκτίνης σχηματισμός συμπλέγματος MAC (membrane attack complex) τελική οδός

οδοί ενεργοποίησης

παράγοντες ενεργοποίησης κλασικής οδού C ανοσοσυμπλέγματα (αντιγόνο + IgM ή IgG) RF πρωτεΐνη συνδέουσα την μαννόζη (MBP) C-αντιδρώσα πρωτεΐνη ένζυμα ενδοτοξίνες ορισμένων μικροβίων ιοί C4 νεφριτικός παράγοντας

παράγοντας C1qr2s2 ικανότητα ενεργοποίησης της κλασικής οδού, ανάλογα τους ισοτύπους κατά φθίνουσα σειρά: IgM>IgG3>IgG1>IgG2>>>> IgG4>IgGA

κλασική οδός

ρυθμιστικές πρωτεΐνες κλασικής οδού C C1-INH: δέσμευση με C1r και C1s C4bp: δεσμεύεται με το C4b και εμποδίζει τη σύνδεση του C2 CR1: δεσμεύει το C4b διάσπαση MCP: συμπαράγοντας διάσπασης C4b DAF: διαχωρίζει το σύμπλεγμα C4b2a παράγοντας Ι: «πρωτεάση σερίνης» που διασπά πρωτεολυτικά C4b (ήC3b) με βοήθεια ή της MCP, ή C4bp, ή CR1

οδός λεκτίνης

παράγοντες ενεργοποίησης εναλλακτικής οδού C αυτοδραστικός μηχανισμός πολυσακχαρίτες LPS μεμβρανικές ανοσοσφαιρίνες ιοί, μύκητες, παράσιτα, βακτήρια καρκινικά κύτταρα C3 νεφριτικός παράγοντας

εναλλακτική οδός

αγκύλη ενίσχυσης

ρυθμιστικές πρωτεΐνες εναλλακτικής οδού CR1: δεσμεύει το C3b  διάσπαση DAF: δεσμεύει τον παράγοντα Β παράγοντας Η: δεσμεύεται στο C3b  διάσπαση παράγοντας Ι: διασπάει το C3b σε iC3b, C3dg προπερδίνη (PF): σταθεροποιεί την κομβερτάση της εναλλακτικής οδού

τελική οδός

ρυθμιστικές πρωτεΐνες τελικής οδού C S πρωτεΐνη: εμποδίζει την αντίδραση του C5b-9 με τις μεμβράνες SP- 40: δρα σαν την S πρωτεΐνη λιποπρωτεΐνες: δρουν σαν την S πρωτεΐνη HRF/MIRL, CD59: αναστέλλουν το σχηματισμό ΜΑC

βιολογική δράση C λύση κυτταρικών μεμβρανών: (MAC) φλεγμονή: C5α C3α C4α οψωνινοποίηση: από τους παράγοντες C3b, C4b, iC3b, iC4b αποδομή ανοσοσυμπλεγμάτων και μεταφορά στο ήπαρ & σπλήνα συμμετοχή στις λειτουργίες της ειδικής ανοσίας: C3d αναγνωρίζεται από τον CR2 των Β κυττάρων επάγοντας παραγωγή αντισωμάτων & κυττάρων μνήμης στα βλαστικά κέντρα των λεμφαδένων.

επακόλουθα ενεργοποίησης C φαινόμενα φλεγμονής κινητοποίηση λευκοκυττάρων χημειοταξία κυτταρικές απαντήσεις σε προϊόντα ενεργοποίησης (αναφυλακτικές αντιδράσεις)

επακόλουθα ενεργοποίησης C φαινόμενα φλεγμονής: κινητοποίηση λευκοκυττάρων παράγοντας κινητοποίησης λευκοκυττάρων (LMF)-κλάσμα της α αλυσίδας του C3 12-15kD C3e κλάσμα της α αλυσίδας του C3 10-12kD

επακόλουθα ενεργοποίησης C φαινόμενα φλεγμονής: χημειοταξία χημειοτακτικά πεπτίδια C5,6,7 επάγει τη χημειοταξία των ουδετεροφίλων C3a και C3adesArg με μικρή χημειοτακτική ικανότητα C5a και C5adesArg κύριοι χημειοτακτικοί παράγοντες του συμπληρώματος Βa με μικρή χημειοτακτική ικανότητα

επακόλουθα ενεργοποίησης C φαινόμενα φλεγμονής: αναφυλακτικές αντιδράσεις αναφυλατοξίνες πολυπεπτίδια: C3a, C4a, C5a ενεργό κέντρο στο καρβοξυτελικό άκρο-τελική αργινίνη δραστικότητα C5a>C3a>C4a αδρανή προϊόντα: αφαίρεση αργινίνης desArg (εκτός από το C5desArg)

αποτέλεσμα δράσης τους στα κύτταρα αναφυλατοξίνες αποτέλεσμα δράσης τους στα κύτταρα απελευθέρωση ισταμίνης απελευθέρωση σεροτονίνης απελευθέρωση λυσοσωμιακών ενζύμων παραγωγή ριζών Ο2 σύνθεση λευκοτριενίων , προσταγλανδινών

δράση αναφυλατοξινών βρογχόσπασμος ελάττωση περιφερικών αντιστάσεων οίδημα εξίδρωση σύσπαση λείων μυϊκών ινών αγγειοδιαστολή λευκοπενία συσσώρευση λευκών στους ιστούς ιστική βλάβη καταστροφή μικροβίων

επακόλουθα ενεργοποίησης C οψωνινοποίηση είναι η διαδικασία με την οποία ξένοι οργανισμοί ή σωματίδια καθίστανται περισσότερο πρόσφοροι προς πέψη από τα φαγοκύτταρα η διαδικασία περιλαμβάνει τη κάλυψη των σωματιδίων στόχων με πρωτεΐνες (οψωνίνες), τις οποίες τα φαγοκύτταρα μπορούν να αναγνωρίσουν μέσω ειδικών υποδοχέων

διαταραχές C επίκτητες διαταραχές κληρονομικές ανεπάρκειες

επίκτητες διαταραχές C αυξημένα επίπεδα οξείες φλεγμονώδεις καταστάσεις λοιμώξεις χαμηλά επίπεδα ελλείμματα στη σύνθεση σοβαρή ηπατική νόσος κακή διατροφή αυξημένη κατανάλωση

C και λοιμώδη νοσήματα αύξηση πρωτεϊνών C λόγω φλεγμονής

C και ανοσοσυμπλεγματικά νοσήματα Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ) ελάττωση C4, C1, C2, C3, C5-C9, FB νεφρική Βλάβη και ΣΕΛ εναποθέσεις C3, C4 στα σπειράματα νόσος αρθρώσεων και ΣΕΛ ελάττωση C4 στο αρθρικό υγρό νόσος δέρματος και ΣΕΛ εναποθέσεις C3, C4 στο δερμοεπιδερμικό όριο μικτή κρυοσφαιριναιμία ελάττωση C1, C4, C2, C3

C και νοσήματα νεφρών  C3  C4  C2 εναποθέσεις C3, C4, C2 και MAC οξεία μεταστρεπτοκκοκική νεφρίτιδα  C3,  FB IgA νεφροπάθεια εναποθέσεις C3, C1, C4, μεμβρανοϋπερπλαστική v.I  C3,  FB, παρουσία C3 Nef. εναπόθεση C3 μεμβρανοϋπερπλαστική v.II  C5-C9 εναποθέσεις C3, C5, προπερδίνης μεμβρανοϋπερπλαστική v.III φυσιολογικό C ή  C3 εναποθέσεις C3, MAC μεμβρανώδης νεφροπάθεια σύνδρομο Goodpasture’s

κληρονομικές ανεπάρκειες C ανεπάρκεια πρωτεϊνών κλασικής οδού ανεπάρκεια C1-Inh κληρονομικό αγγειοοίδημα ανεπάρκεια C2 ΣΕΛ, δισκοειδής λύκος ανεπάρκεια C4 νεφρίτιδα, λοιμώξεις ανεπάρκεια πρωτεϊνών εναλλακτικής οδού ανεπάρκεια B,D ανεπάρκεια προπερδίνης βαριές λοιμώξεις ανεπάρκεια C3 ανεπάρκεια πρωτεϊνών τελικής οδού λοιμώξεις από ναϊσσέριες

εργαστηριακή διερεύνηση C αξιολόγηση ασθενών με υποτροπιάζουσες λοιμώξεις κληρονομικές ανεπάρκειες επίκτητες διαταραχές παρακολούθηση ανοσοσυμπλεγματικών νοσημάτων μέθοδοι λειτουργικές ανοσοχημικές

λειτουργικές δοκιμασίες έλεγχος δραστηριότητας κλασικής οδού (CH50) μακρομέθοδος Mayer ακτινωτή ανοσοδιάχυση ELISA έλεγχος δραστηριότητας εναλλακτικής οδού (APH50) έλεγχος της δραστηριότητας των μεμονωμένων παραγόντων του C

ανοσοχημικές δοκιμασίες ανοσοχημική μέτρηση φυσικών παραγόντων: C3, C4, FB μέτρηση κλασμάτων πρωτεϊνών του C που απελευθερώνονται κατά την ενεργοποίηση: iC3b, C3d, C4d, Bb, C3adesArg μέτρηση συμπλεγμάτων ενεργοποίησης του C: C1r-C1s, C3bBbP, SC5b-9 νεφελομετρία ακτινωτή ανοσοδιάχυση ELISA

διαχειρισμός δείγματος αποφυγή τραυματισμού ιστών κατά την αιμοληψία συλλογή δειγμάτων χωρίς αντιπηκτικό συντήρηση ορού σε χαμηλή θερμοκρασία (-70οC) αποφυγή επαναλαμβανόμενων ψύξεων & αποψύξεων

ευχαριστώ