«ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ - Satellite Management of Air Quality (SMAQ)» www.smaq-life.org ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ

ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ SMAQ-LIFE 05 ENV/GR/000214-SMAQ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ LIFE-ENVIRONMENT ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ: ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΦΛΩΡΙΝΑΣ

Συμμετέχουν ΔΙΠΕ : Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών ΔΙΠΕ : Διεπιστημονικό Ινστιτούτο Περιβαλλοντικών Ερευνών ΚΕΠΕ: Κέντρο Περιβάλλοντος Ν.Α. Κοζάνης ΕΚΕΤΑ/ΙΤΧΗΔ: Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης / Ινστιτούτο Τεχνικής Χημικών Διεργασιών REC: Περιφερειακό Περιβαλλοντικό Κέντρο Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης - ΟΥΓΓΑΡΙΑ

Συμμετέχουν ΑΠΘ: Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Οικολογίας ORIZON: Ανάπτυξη Λογισμικών JRC: Ευρωπαϊκό Κέντρο Ερευνών, (Joint Research Centre – Institute for Health and Consumer Protection Physical and Chemical Exposure Unit -ITALY)

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ & ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Αποτελεί το πρώτο και μοναδικό Τμήμα της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Ελλάδα που παρέχει ολοκληρωμένες περιβαλλοντικές σπουδές σε τεχνολογικό επίπεδο Το Πρόγραμμα Σπουδών του Τμήματος Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης διαμορφώθηκε στη βάση οκτώ εξαμήνων, το τελευταίο εκ των οποίων διατίθεται για την Πρακτική Άσκηση και την εκπόνηση της Πτυχιακής Εργασίας των φοιτητών.

ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΑΝΤΙΡΡΥΠΑΝΣΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ & ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ Τα παρεχόμενα μαθήματα εντάσσονται στις ακόλουθες επιστημονικές περιοχές: Γνωστικό αντικείμενο Τεχνολόγου Μηχανικού. Επιστημονικό υπόβαθρο στο περιβάλλον και την παραγωγή και μέτρηση - αξιολόγηση της ρύπανσης. Τεχνολογίες επεξεργασίας και διαχείρισης ρύπων. Σχεδιασμός, μελέτες και θέματα γενικότερης αντιμετώπισης του περιβαλλοντικού προβλήματος. Θέματα διοίκησης, οικονομίας, νομοθεσίας και ανθρωπιστικών σπουδών. Προαιρετικά μαθήματα σε διάφορα εξειδικευμένα θέματα.

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ Η Δυτική Μακεδονία είναι μια περιοχή με ανεπτυγμένη βιομηχανία, με θεσμοθετημένες βιομηχανικές περιοχές και σημαντικά αστικά κέντρα. Στη λεκάνη Κοζάνης - Πτολεμαίδας – Φλώρινας λειτουργούν 5 Ατμοηλεκτρικοί Σταθμοί με 18 μονάδες, συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 4438 MW με κύριο καύσιμο το λιγνίτη

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ Αποτέλεσμα της λιγνιτικής δραστηριότητας και της ηλεκτροπαραγωγής είναι η αυξημένη ρύπανση στην περιοχή, που ενισχύεται από την εισαγόμενη ρύπανση λόγω της λειτουργίας λιγνιτικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Μοναστήρι-ΠΔΓΜ

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ Η ανάγκη ανάπτυξης ενός ολοκληρωμένου συστήματος για αποτελεσματική παρακολούθηση και διαχείριση της αέριας ρύπανσης αλλά και συλλογής και διαχείρισης της περιβαλλοντικής πληροφορίας στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας και κυρίως στον ενεργειακό άξονα Κοζάνης-Φλώρινας, είναι επιβεβλημένη

Ατμοσφαιρική Ρύπανση και Υγεία Έκθεση της Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) το 2002: το 25-33% περίπου του συνόλου των ασθενειών στις βιομηχανικές χώρες οφείλονται σε περιβαλλοντικούς παράγοντες Ιδιαίτερα ευάλωτοι: Παιδιά, ηλικιωμένοι και ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού Σύμφωνα με μακροχρόνιες μελέτες της του προγράμματος APHEA, ‘’Air Pollution and Health’’, για κάθε αύξηση κατά 10μg/m3 των σωματιδίων ΡΜ10, η ημερήσια θνησιμότητα αυξήθηκε κατά περίπου 0,6% και οι εισαγωγές στα νοσοκομεία για άσθμα και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) πληθυσμού άνω των 65 ετών αυξήθηκε κατά 1%

ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ Το πρόγραμμα περιλαμβάνει: Ένα σύστημα παρακολούθησης της αέριας ρύπανσης με δορυφορική πληροφορία, σε συνδυασμό με τις επίγειες μετρήσεις, που θα επιτρέψει τη συνεχή παρακολούθηση και εκτίμηση της ποιότητας του αέρα στην περιοχή και, Ένα καλά σχεδιασμένο σύστημα παρακολούθησης της μεταφερόμενης από περιοχή σε περιοχή αέριας ρύπανσης με βιολογικούς δείκτες

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Το θέμα του έργου αφορά στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος για την αποδοτική αξιολόγηση, παρακολούθηση και διαχείριση της αέριας ρύπανσης στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Το σύστημα περιλαμβάνει επίγειες μετρήσεις από ένα βέλτιστα διαμορφωμένο δίκτυο σταθμών, δείκτες αέριας ρύπανσης προερχόμενοι από δορυφορικά στοιχεία και μια καλά σχεδιασμένη κατανομή βιοδεικτών.

Χρήση σύγχρονης δορυφορικής τεχνολογίας για τη λήψη δεδομένων ΤΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ: Χρήση σύγχρονης δορυφορικής τεχνολογίας για τη λήψη δεδομένων Δυνατότητα άμεσης παρουσίασης των αποτελεσμάτων σε χάρτες και τερματικά εγκατεστημένα στο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας και τους συνεργαζόμενους φορείς Συσχετισμό των δεδομένων για τη ρύπανση με μετεωρολογικά και πληθυσμιακά δεδομένα για την έκδοση χαρτών επιπτώσεων της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανθρώπινη υγεία

συνεργασία με σημαντικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό ΤΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ: δυνατότητα κατάρτισης σχεδίων αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης για την προστασία του πληθυσμού και των ευπαθών ομάδων δυνατότητα άμεσου και αντικειμενικού ελέγχου των υπευθύνων για επεισόδια ρύπανσης και υπερβάσεις τιμών και ορίων συνεργασία με σημαντικούς οργανισμούς στην Ελλάδα και το εξωτερικό

Το προτεινόμενο σύστημα θα αποτελείται από: Ένα σταθμό (δέκτη) παραλαβής δορυφορικών δεδομένων για την ατμοσφαιρική ρύπανση (ΣΩΜΑΤΙΔΙΑ, NOX, SOχ) που θα καλύπτει μια περιοχή με ακτίνα 80-100 χλμ Ένα σύστημα ερμηνείας των δεδομένων και επεξεργασίας τους ώστε να παραληφθούν σε κατάλληλη μορφή από το κεντρικό σύστημα που θα είναι εγκατεστημένο στο ΤΕΙ Κοζάνης Ένα σύστημα παραλαβής και επεξεργασίας μετεωρολογικών δεδομένων που θα είναι εγκατεστημένο στο ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας Ένα σύστημα χαρτογράφησης της ρύπανσης με τη χρήση Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (GIS) και παραγωγής χαρτών επικινδυνότητας και πινάκων με στοιχεία επικινδυνότητας για τον πληθυσμό

Το προτεινόμενο σύστημα μπορεί: Το σύστημα θα είναι επιπλέον σε θέση να παραλάβει, αξιολογήσει και ενσωματώσει όλα τα άλλα δεδομένα από μετρήσεις επίγειων σταθμών (ΔΕΗ, ΥΠΕΧΩΔΕ, ΟΤΑ, Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κτλ.) και να τα συσχετίσει με τα δορυφορικά δεδομένα ώστε να υπάρχει όσο το δυνατόν πληρέστερη εικόνα για την κατάσταση στην ως άνω περιοχή. Επιπλέον θα είναι σε θέση να προτείνει αλλαγές στο υπάρχον δίκτυο επιγείων μετρήσεων ατμοσφαιρικής ρύπανσης ώστε η λειτουργία τους και η χωροθέτησή τους να εξυπηρετούν πράγματι το στόχο που είναι η αξιοπιστία και η πληρότητα των πληροφοριών.

Με το πρόγραμμα SMAQ θα δοθεί επιπλέον η δυνατότητα: Να γίνει για πρώτη φορά μια ολοκληρωμένη αποτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης από την άποψη των εκπομπών και των μέχρι σήμερα μετρήσεων Να αποκτήσουν οι ΟΤΑ (το κράτος και η ΔΕΗ) ένα εργαλείο για την έγκαιρη προειδοποίηση του πληθυσμού ή/και για την αποτροπή επεισοδίων ρύπανσης και τον περιορισμό των επιπτώσεων που τέτοια επεισόδια μπορούν να έχουν στην κατάσταση της υγείας ευπαθών ομάδων (ηλικιωμένοι, παιδιά κάτω των 15 ετών, ασθματικοί) Να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό της ρύπανσης στην πηγή ή/και για την επεξεργασία σεναρίων για βελτιώσεις της υφιστάμενης κατάστασης ή υιοθέτηση εναλλακτικών λύσεων στον τομέα της εξόρυξης, της παραγωγής ενέργειας και της αντιρρύπανσης Να αποκτηθεί άμεση γνώση της έκθεσης του πληθυσμού στη ρύπανση με άμεσες μετρήσεις στο επίπεδο των ατόμων (αυτοφερόμενοι παθητικοί μετρητές) σε αντιπροσωπευτικό δείγμα

Με το πρόγραμμα SMAQ θα δοθεί επιπλέον η δυνατότητα: Να λειτουργήσουν επιδεικτικές εφαρμογές περιορισμού της ρύπανσης (π.χ. ρύπανσης από οξείδια του αζώτου) στους εσωτερικούς χώρους (εργασίας και κατοικίας) με τη μέθοδο της φωτοκατάλυσης Να συμπληρωθούν οι γνώσεις και οι πληροφορίες για τη ρύπανση με τη χρήση βιο-δεικτών Να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις της ρύπανσης στη χλωρίδα και τις καλλιέργειες ώστε σε επόμενη φάση να ληφθούν κατάλληλα μέτρα ή να γίνουν οι απαραίτητες προσαρμογές

Η αρχιτεκτονική του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των περιβαλλοντικών πληροφοριών και η ροή πληροφορίας που προτείνεται φαίνεται στο παρακάτω σχήμα:

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ SMAQ 1. Συλλογή δεδομένων των κύριων ανθρωπογενών εκπομπών και της ευαισθησίας των πολιτών 2. Σχεδιασμός και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης περιβαλλοντικής πληροφορίας, που θα λειτουργεί σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο 3. Συνεργασία των δεδομένων της αέριας ρύπανσης από επίγειες και δορυφορικές μετρήσεις, ώστε να προκύψουν περιεκτικοί και έγκυροι χάρτες μεταφοράς αέριας ρύπανσης, σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο 4. Σεμινάρια εκπαίδευσης

ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ SMAQ 5. Παρακολούθηση με βιοδείκτες για εκτίμηση της επικινδυνότητας από τους υπάρχοντες ρυπαντές στην υγεία του πληθυσμού, που θα οδηγήσει στην αξιολόγηση του υφιστάμενου χωροταξικού σχεδιασμού και ανάπτυξη μελλοντικών δραστηριοτήτων της ευρύτερης περιοχής. 6. Διοργάνωση ημερίδων και σεμιναρίων στην Κοζάνη και άλλες πόλεις του άξονα εφαρμογής του προγράμματος, με τη συμμετοχή τόσο των τοπικών φορέων, όσο και των φορέων των γειτονικών Βαλκανικών χωρών και των νέων μελών της ΕΕ.

ΣΗΜΑΣΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΡΓΟΥ ΔΙΑΦΑΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟ: Τον καινοτόμο χαρακτήρα του Το Περιβαλλοντικό όφελος Τη δυνατότητα αναπαραγωγής και εφαρμογής του σε άλλες περιοχές Τις δυνατότητες επέκτασης του έργου σε περιφερειακό επίπεδο και όχι μόνο Το κοινοτικό ενδιαφέρον για το έργο (συμφωνία με τις κοινοτικές περιβαλλοντικές οδηγίες)