Αναλυτικό Πρόγραμμα & Διδασκαλία Κεντροευρωπαϊκή Και Αγγλοαμερικανική Παράδοση Της Εξέλιξης Των Αναλυτικών Προγραμμάτων Ε. Φρυδάκη

Εκπαιδευτικοί Σκοποί Τα συστήματα αξιών, βλέψεων και προσδοκιών για το νέο άνθρωπο που εκπαιδεύεται. Απορρέουν από α) θεωρίες (για την κοινωνία, αναπτυσσόμενο άνθρωπο), β) από κοινωνικά ιδεώδη (δίκαιη πολιτεία, ελεύθερο άτομο, δημοκρατική κοινωνία) και γ) από κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες/ προτεραιότητες, που υπαγορεύουν και τις ιδιότητες που θεωρείται επιθυμητό να αναπτύξει η νέα γενιά πολιτών.

Σχέση Α.Π. & Διδασκαλίας Κατά τη διδασκαλία ως εφαρμοσμένη επιστήμη, το Α.Π.περιγράφεται σε 4 επίπεδα: Α)Επίσημο (rhetorical) Β) Επιδιωκόμενο (planned) Γ) Εφαρμοζόμενο ή προσφερόμενο (delivered) Δ) Κατακτηθέν (received)  Η διδασκαλία ταυτίζεται με το εφαρμοζόμενο ή προσφερόμενο Α.Π.

Αναλυτικό Πρόγραμμα & Διδασκαλία Ακαδημαϊκός προσανατολισμός : α) Έμφαση στα περιεχόμενα (ύλη), β) μεταβίβαση της γνώσης του αντικειμένου, της πολιτισμικής γνώσης και διαμόρφωση της λογικής σκέψης των μαθητών Στοχοθετικός προσανατολισμός: α) Έμφαση στους μαθησιακούς στόχους, β) κατάκτηση προκαθορισμένων στόχων, των οποίων η επίτευξη ελέγχεται είτε μέσω της αλλαγής της συμπεριφοράς είτε μέσω της εξέτασης και της αξιολόγησης.

Ακαδημαϊκός Προσανατολισμός: Η Έννοια Της «Μεταβίβασης» Νομιμοποιείται στο όνομα της ανάγκης να συνεχιστούν οι κώδικες, οι αξίες και η μνήμη των κοινωνιών. Απαιτεί πνευματική άσκηση και πειθαρχία, για να βοηθήσει στη συγκρότηση των νοητικών δομών και της ταυτότητας του μαθητή. ΑΛΛΑ: Συνήθως, περιορίστηκε σε μια στατική και «αντικειμενοποιημένη» εκδοχή, χωρίς να ανανεώνει τη σχέση της μεταβιβαζόμενης γνώσης σε σχέση με τις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα, την κουλτούρα των μαθητών κάθε γενιάς  επιδερμική μόρφωση

Ακαδημαϊκός Προσανατολισμός: Διάταξη Των Περιεχομένων Διάκριση των μαθημάτων ως επιτομή των αντίστοιχων ακαδημαϊκών αντικειμένων. Κριτήρια διάταξης: α) φυσική σειρά: Λ.χ. στη Γραμματική, άρθρο, όνομα, επίθετο, αντωνυμία, ρήμα... β) σειρά πολυπλοκότητας: Κλίμακα δυσκολίας. γ) λογική σειρά: ταξινομήσεις στο εσωτερικό των επιστημών.  προτεραιότητα στις έννοιες κ τα περιεχόμενα απέναντι στις δεξιότητες.

Η Διδασκαλία Στα Ακαδημαϊκά Αναλυτικά Προγράμματα Ο τρόπος διδασκαλίας δεν προκαθορίζεται  η διδασκαλία ταυτίζεται με την απλή διανομή, τη μεταβίβαση ή «παράδοση» των περιεχομένων. Η διαχείριση του περιεχομένου των μαθημάτων δίνει έμφαση στα επιχειρήματα, τους λογικούς συλλογισμούς και την ενδυνάμωση της αφηρημένης, εννοιολογικής σκέψης. Το αξιολογικό σύστημα εδραιώνεται στις ακαδημαϊκές επιδόσεις  παθητικό μαθησιακό στυλ (passive learning style)

Στοχοθετικός Προσανατολισμός/ Τεχνική Θεώρηση Του Α.Π. Δεσπόζουσα η επίδραση του R. Tyler, που έθεσε 4 βασικά ερωτήματα: α) Ποιους στόχους πρέπει να αναζητεί να επιτύχει το σχολείο; β) πώς θα επιλεγούν οι μαθησιακές εμπειρίες που θα χρησιμεύσουν για την επιτυχία των στόχων; γ) πώς θα οργανωθούν οι μαθησιακές εμπειρίες, για να έχει η διδασκαλία αποτέλεσμα; δ) πώς μπορεί να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των μαθησιακών εμπειριών;

Το Curriculum Ενσαρκώνει τη θεώρηση της εκπαίδευσης ως εφαρμοσμένης επιστήμης. α) Αφετηρία για τον σχεδιασμό της διδασκαλίας ο σαφής καθορισμός μαθησιακών στόχων, που ορίζουν την προσδοκώμενη από το μαθητή συμπεριφορά. β) Επιλογή των στόχων βάσει επιστημονικών νόμων, που προέκυψαν από την εμπειρική έρευνα. γ) Διατύπωση των στόχων με σαφήνεια, ώστε να είναι δυνατός ο έλεγχος της εκπλήρωσής τους. δ) Τα δομικά στοιχεία της διδασκαλίας κρίνονται απαραίτητα για την εκπλήρωση του στόχου και τον έλεγχό της. ε) Τα Μέσα της επίτευξης των συγκεκριμένων στόχων αναζητούνται στην ψυχολογική θεωρία της συμπεριφοράς (Behaviorism) (Westphalen, 1982:83).

Η Διδασκαλία Στα Στοχοθετικά Αναλυτικά Προγράμματα Η διδασκαλία γίνεται κι αυτή ένα από τα μέσα για την επίτευξη προκαθορισμένων στόχων. Σε σημαντικότερη παράμετρο ανάγεται η τεχνική και όχι ο δάσκαλος. Πολλά Α.Π. αυτοχαρακτηρίζονται ως teacher-proof (ασφαλή από τον εκπαιδευτικό). Κυρίαρχη πρόθεση να καθοδηγήσουν και να ελέγξουν το σχολικό σύστημα.

Τα Τέσσερα Επίπεδα Μαθησιακών Επιδιώξεων *Τα ιδεώδη, που αναδεικνύουν την πρότυπη εικόνα προς την οποία τείνει το εκπαιδευτικό σύστημα. *Οι γενικοί σκοποί, που ορίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια, αλλά και πάλι αφηρημένα, το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πραγματοποιηθούν οι γενικές τάσεις. *Οι γενικοί στόχοι, που περιγράφουν με μεγαλύτερη σαφήνεια το επιδιωκόμενο μαθησιακό αποτέλεσμα για κάθε μάθημα. *Οι μερικοί ή ειδικοί στόχοι, που επιμερίζουν περισσότερο τους στόχους του προηγούμενου επιπέδου και τους προσαρμόζουν στη συγκεκριμένη διδακτική ενότητα.

Εξειδίκευση Των Γενικών Σκοπών Σε Μαθησιακούς Στόχους Σκοπός διδασκαλίας ( Ιστορία): Η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης. Στόχος διδασκαλίας: Να μπορούν οι μαθητές να αναφέρουν τα κύρια χαρακτηριστικά και τους αντιπροσωπευτικούς φορείς του κινήματος του Διαφωτισμού και να εκτιμήσουν τις επιδράσεις του στη διαμόρφωση της διεθνούς κοινωνίας. Στόχος μάθησης (1): Να μπορούν οι μαθητές να αναφέρουν τους αντιπροσωπευτικούς φορείς του κινήματος του Διαφωτισμού. Στόχος μάθησης (2): … να συζητούν τις σημαντικότερες επιδράσεις του Διαφωτισμού στην εξέλιξη του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Ταξινομίες Διδακτικών Στόχων H κατάταξη των διδακτικών στόχων σε κατηγορίες και η ιεράρχησή τους σε σειρά ακολουθίας. Ταξινομία Bloom-Krahtwoll Α) Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain) Β) Συναισθηματική περιοχή της μάθησης (affective domain) Γ) Ψυχοκινητική περιοχή της μάθησης

Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain) Οι στόχοι του γνωστικού τομέα ταξινομούνται στις εξής κατηγορίες Α. Γνώσης Γνώση της ορολογίας, συγκεκριμένων στοιχείων, συμβάσεων, τάσεων και ακολουθιών, αρχών & γενικεύσεων, θεωριών & δομών. Π.χ. Να μπορούν οι μαθητές να ανακαλούν στη μνήμη τους/ να περιγράφουν τα βασικά στοιχεία ενός συγκεκριμένου πολιτισμού· … να αναφέρουν τα μέτρα που έλαβε ο Καποδίστριας και τους τομείς στους οποίους αναφέρονται.

Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain)/2 B. Κατανόησης Ο όρος «κατανόηση» στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνει την πρωτογενή και όχι απαραίτητα την ολοκληρωμένη σύλληψη ενός μηνύματος. Π.χ. Να μπορούν να περιγράφουν με δικά τους λόγια την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Ελλάδα, όταν έφτασε ο Καποδίστριας·

Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain)/3 Γ. Εφαρμογής Η ικανότητα μεταβίβασης μιας έννοιας,μιας οργανωτικής αρχής ή μιας μεθόδευσης σε νέα και άγνωστα πεδία. Π.χ. Να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν το υπόμνημα ενός χάρτη για να υπολογίσουν την πραγματική απόσταση ανάμεσα σε δύο πόλεις· … με αφορμή την προσπάθεια του Καποδίστρια για τη μόρφωση του λαού, να μπορούν να συζητήσουν για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση·

Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain)/4 Δ. Ανάλυσης Ανάλυση είναι η αποδόμηση μιας πληροφορίας στα στοιχεία που τη συνθέτουν, ώστε να διαφανούν και να ερμηνευτούν οι σχέσεις και οι αρχές με τις οποίες είναι οργανωμένη, άρα και η σημασία της. Να μπορούν να διακρίνουν τις κύριες από τις δευτερεύουσες προτάσεις· … τα γεγονότα από τα σχόλια· Να διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές ανάμεσα στον τρόπο που παρουσιάζουν την ταυτότητα των ποιητών ο Γ. Σαραντάρης («Δεν είμαστε ποιητές σημαίνει..» και ο Κ. Καρυωτάκης («Είμαστε κάτι..» από τη συλλογή Ελεγεία και Σάτιρες)

Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain)/5 Σύνδεση στοιχείων ή συνιστωσών ενός συνόλου, και οργάνωσή τους με τρόπο που να συγκροτήσουν ολοκληρωμένο σύνολο. Π.χ. Με βάση συγκεκριμένα στοιχεία να μπορούν να συνθέτουν μια ανακοίνωση· … να μπορούν να σχολιάσουν την άρνηση του Καποδίστρια να αναλάβει την ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας.

Γνωστική περιοχή της μάθησης (cognitive domain)/6 Η ικανότητα να κρίνουμε την αξία μιας ιδέας, μιας κατάστασης, ενός έργου, μιας μεθόδου, μιας λύσης κλπ, με βάση κάποιο σκοπό. Απαιτεί τη χρήση κριτηρίων και κανόνων (εξωτερικών ή εσωτερικών). Π.χ. Να μπορούν να κρίνουν τη συμβολή και την αποτελεσματικότητα της Φιλικής Εταιρείας στην έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης· … να θέτουν κριτήρια με τα οποία θα επέλεγαν τη μετεγκατάστασή τους σε κάποια άλλη περιοχή της χώρας, ή κάποιον άλλο τόπο του πλανήτη·

Κατασκευή & Ιεράρχηση Στόχων: Θετικά Στοιχεία Βοηθητική οργανωτική αρχή για το σχεδιασμό του μαθήματος. Εστίαση όχι πια στο διδάσκοντα αλλά στο μαθητή. Βοηθητική αρχή για την αξιολόγηση: το «να ξέρει κανείς που πηγαίνει» να είναι ένας ασφαλής οδηγός για να φτάσει.

Κατασκευή & Ιεράρχηση Στόχων: Επιφυλάξεις Και Ενστάσεις *Οι διδάσκοντες έχουν σημαντικές δυσκολίες στην κατασκευή στόχων, ιδιαίτερα όταν πρέπει να σκιαγραφήσουν στόχους πριν μελετήσουν σε βάθος το μάθημα. *Δύσκολη η διαπίστωση κατά πόσο πέτυχαν ή όχι οι στόχοι μιας διδασκαλίας ή ενός Εκπαιδευτικού προγράμματος. Οι υποκείμενες παραδοχές του στοχοθετικού Α.Π. είναι ότι: α) η μάθηση των μαθητών βρίσκεται κάτω από τον πλήρη έλεγχο του εκπαιδευτικού, και β) ένας προσεκτικός σχεδιασμός που στηρίζεται στον ακριβή (συμπεριφοριστικό) προσδιορισμό των μαθησιακών στόχων και καθηκόντων της διδασκαλίας είναι η σημαντικότερη παράμετρος της επιτυχίας των μαθητών (Mager, 1962).