Διαφοροποιημένη διδασκαλία και εναλλακτική αξιολόγηση Παναγιώτης Νταβαρίνος Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Ο όρος «διαφοροποιημένη ή ευέλικτη διδασκαλία» αναφέρεται σε μια συστηματική προσέγγιση στο σχεδιασμό του συνόλου της διδασκαλίας για μαθητές με διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες. Για τον κατάλληλο σχεδιασμό της διδασκαλίας, δίνεται έμφαση στις τρεις διαστάσεις της διδασκαλίας: το περιεχόμενο, τις διαδικασίες επεξεργασίας του περιεχομένου και το τελικό προϊόν.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [α] Σύγχρονες έρευνες αναφέρουν ότι η διαφοροποιημένη ή ευέλικτη διδασκαλία στηρίζεται στους παράγοντες που αφορούν το γνωστικό προφίλ του μαθητή (δημιουργικότητα, συνθετική ή αναλυτική σκέψη, συνερνατικότητα ή ανταγωνιστικότητα, συγκεκριμένη ή αφηρημένη σκέψη, στοχαστικότητα ή έντονη δράση, μαθησιακές δυσκολίες, ζητήματα διαπολιτισμικής αγωγής). Για το λόγο αυτό το διδακτικό υλικό θα πρέπει να διαφοροποιείται ανάλογα με το γνωστικό προφίλ των μαθητών της τάξης.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [β] Με τη διαφοροποιημένη ή ευέλικτη διδασκαλία όλοι οι μαθητές διδάσκονται το ίδιο αντικείμενο. Δεν διαφοροποιούνται τα θέματα που εξετάζονται, αλλά το επίπεδο των θεμάτων και ο τρόπος προσέγγισής τους. Με άλλα λόγια, ο εκπαιδευτικός διδάσκει το ίδιο αντικείμενο, αλλά διαφοροποιεί το επίπεδο αφαίρεσης, τη δυσκολία της κριτικής σκέψης, που απαιτείται και το βαθμό καθοδήγησης. Με αυτό τον τρόπο, όλοι οι μαθητές καλούνται να σκεφθούν κριτικά, αλλά σε διαφορετικό επίπεδο.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [γ] Ο εκπαιδευτικός με διαφορετικές ερωτήσεις μπορεί να καλέσει ορισμένους μαθητές να βρουν αιτιακές σχέσεις, άλλους να κάνουν βασικές υποθέσεις και άλλους να βρουν τα κεντρικά σημεία της ενότητας. Όλοι οι μαθητές εργάζονται στο ίδιο αντικείμενο, με διαφορετικούς όμως τρόπους. Σύμφωνα με σύγχρονα επιστημονικά ερευνητικά πορίσματα η διαφοροποίηση της διδασκαλίας μπορεί να αποτελέσει την απάντηση στο πρόβλημα της αυξανόμενης διαφορετικότητας στις τάξεις μικτής ικανότητας και της δεδομένης ανομοιογένειας των σχολικών τάξεων.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ [δ] Η διαφοροποιημένη ή ευέλικτη παιδαγωγική εισηγείται μια μέθοδο διδασκαλίας, που βασίζεται στη δεδομένη ανομοιογένεια του μαθητικού πληθυσμού και αντιμετωπίζει τους μαθητές ως μοναδικούς και όχι ως αντίγραφα της ίδιας εικόνας. Αναγνωρίζει τις προσωπικές τους δυνάμεις και τους προσφέρει ευκαιρίες, για να τις αξιοποιήσουν και να καταδείξουν τις δεξιότητές τους. Οι εκπαιδευτικοί που εφαρμόζουν μια τέτοια προσέγγιση λαμβάνουν υπόψη τις διαφορές των μαθητών ως προς το βαθμό ετοιμότητάς τους και τα ενδιαφέροντά τους.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ σε μαθητές της διαπολιτισμικής αγωγής Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ σε μαθητές της διαπολιτισμικής αγωγής Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες έχουν συντελεσθεί ραγδαίες αλλαγές σε κοινωνικό επίπεδο με συνέπεια τη δημιουργία πολυ- πολιτισμικών κοινωνιών. Η πολιτισμική διαφορετικότητα θεωρείται ως ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα των σύγχρονων κοινωνιών, το οποίο έχει ωθήσει τη σύγχρονη εκπαίδευση σε προσεγγίσεις με βάση τις θεωρητικές αρχές της Διαπολιτισμικής Παιδαγωγικής.

Μια τάξη του Διαπολιτισμικού Γυμνασίου Paul Eluard στο Montreuil του Παρισιού

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ σε μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες Οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες τυγχάνουν ειδικής μεταχείρισης, με τη θεσμοθέτηση προνομίων: Προφορική εξέταση αντί γραπτής Παροχή αρκετού χρόνου προετοιμασίας Παροχή επιπλέον χρόνου στην εξέταση Ιατρική μέριμνα στις σχολικές εξετάσεις.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Με τον όρο «εναλλακτική αξιολόγηση» εννοούμε τις μορφές αξιολόγησης, οι οποίες, εκτός από το αποτέλεσμα της μαθησιακής διαδικασίας, αποτιμούν και τις επιμέρους συστατικές του αποτελέσματος δραστηριότητες (π.χ. ανάπτυξη πρωτοβουλιών, συνεργασιών στην τάξη κ.ά.). Στόχος της εναλλακτικής αξιολόγησης είναι ο εντοπισμός των ελλείψεων της μάθησης, αλλά και της διδασκαλίας και η εφαρμογή κατάλληλων παιδαγωγικών μεθόδων για την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [α] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [α] Μοντέλα αξιολόγησης μαθητή Παραδοσιακή αξιολόγηση Εναλλακτική αξιολόγηση Έμφαση στο αποτέλεσμα της γνώσης. Έμφαση στη διαδικασία της μάθησης. Τελική αξιολόγηση. Διαμορφωτική αξιολόγηση. Ποσοτική: εκφράζεται με βαθμούς. Ποιοτική: εκφράζεται με περιγραφές. Ελέγχει την απομνημόνευση συγκεκριμένων γνώσεων. Απαιτεί σύνθετες νοητικές διεργασίες. Αποσυνδέει την αξιολόγηση από τη διδασκαλία και τη μάθηση. Συνδέει τις διαδικασίες διδασκαλίας-μάθησης-αξιολόγησης. Συνεπάγεται τη βαθμολογική κατάταξη μαθητών. Εξατομικεύει την αξιολόγηση μαθητών. Δημιουργεί κλίμα ανταγωνισμού. Ενθαρρύνει συνεργασίες.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [β] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [β] Μέθοδοι εναλλακτικής αξιολόγησης μαθητή Συστηματική παρατήρηση του μαθητή στις δραστηριότητες της τάξης. (Ο εκπαιδευτικός παρατηρεί το μαθητή κατά τη συμμετοχή του σε δραστηριότητες,που απαιτούν σύνθετες διανοητικές εργασίες: πώς ο μαθητής διαβάζει, γράφει, συνεργάζεται, σκέφτεται, δρα, κρίνει;). Μικρές έρευνες με τη μορφή σχεδίων δράσης (projects). Αυτοαξιολόγηση και αξιολόγηση από συμμαθητές.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [γ] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [γ] Μέθοδοι εναλλακτικής αξιολόγησης μαθητή Φάκελος εργασιών μαθητή (portfolio): Ο εκπαιδευτικός αξιολογεί τη μεθοδικότητα του μαθητή στη συλλογή και στην οργάνωση των πληροφοριών του Φακέλου, την ολοκλήρωση των εργασιών, την αυτοαξιολογική ικανότητα του μαθητή και την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος της μαθησιακής διαδικασίας. Περιγραφικές αξιολογικές κρίσεις: Ο εκπαιδευτικός στο δελτίο περιγραφικής αξιολόγησης του μαθητή δεν πρέπει να χρησιμοποιεί γενικούς χαρακτηρισμούς π.χ. καλός, ανεπαρκής κ.ά., αλλά να προτιμά ρηματικές εκφράσεις, που δηλώνουν τι μπορεί να κάνει ο μαθητής, πώς εργάζεται στην τάξη και ποιες είναι οι αδυναμίες του. Η εναλλακτική αξιολόγηση στοχεύει στην ενθάρρυνση του μαθητή, για να διαμορφώσει προσωπικούς ρυθμούς μάθησης με αναγνώριση των αδυναμιών του και όχι στην επίκρισή του, για όσα δεν μπόρεσε να κάνει.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [δ] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [δ] Οι μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες παρουσιάζουν σύνθετες γνωστικές και συναισθηματικές δυσκολίες. Ειδικότερα, οι συναισθηματικές δυσκολίες, που βιώνουν, εκδηλώνονται με άγχος, χαμηλή αυτοεικόνα και χαμηλή εμπλοκή με τη μαθησιακή διαδικασία. Για τους λόγους αυτούς προτείνεται η εναλλακτική αξιολόγηση των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, με την εφαρμογή διαφοροποιημένης/ ευέλικτης διδακτικής μεθοδολογίας, με προσαρμοστικές αλλαγές σε σχέση με το χρόνο, την παρουσίαση των θεμάτων και τη μορφή των απαντήσεων.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [ε] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [ε] Συγκεκριμένα προτείνεται για τους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες: Να τους δίδεται επιπλέον χρόνος, Οι οδηγίες των εξετάσεων: α) να διαβάζονται οι ασκήσεις δυνατά από το διδάσκοντα και να ελέγχεται η κατανόησή τους από το μαθητή β) να μην διαβάζονται συγκεντρωτικά στην αρχή της εξέτασης, αλλά να παρουσιάζονται μία-μία και ανά ομάδες ασκήσεων, Οι ερωτήσεις να είναι απλές ως προς τη δομή και το λεξιλόγιο και οι λέξεις-κλειδιά να τονίζονται με μαύρα γράμματα ή με υπογράμμιση, Τα ζητούμενα των εξετάσεων να έχουν τη μορφή ερωτήσεων σωστού-λάθους, πολλαπλής επιλονής, αντιστοιχήσεων, συμπλήρωσης κενών, Στην περίπτωση των γραπτών απαντήσεων σε ανοιχτές ερωτήσεις, οι απαιτήσεις στην ορθονραφία και τη στίξη θα πρέπει να είναι ελαστικές και να επιτρέπεται η χρήση βοηθημάτων (π.χ. ορθογραφικού λεξικού).

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [στ] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [στ] Να δίνεται η δυνατότητα στο μαθητή να δει, μαζί το διδάσκοντα, παλαιότερα διαγωνίσματά του, προκειμένου να κατανοήσει τι ζητείται και με ποιον τρόπο, Να παρέχεται η ευκαιρία στο μαθητή να συμμετέχει ενεργά και με επιτυχία στο μάθημα, διαφοροποιώντας και προσαρμόζοντας κάθε φορά την ύλη του μαθήματος, Να ενθαρρύνεται ο μαθητής να συμμετέχει σε συζητήσεις μέσα στην τάξη και σε άλλες συνεργατικές δραστηριότητες, Να επιβραβεύεται ο μαθητής από το σχολείο και την οικογένεια για τα εκπαιδευτικά επιτεύγματά του, Να του υπενθυμίζονται συχνά τα δυνατά σημεία του και οι ικανότητές του.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [ζ] ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ [ζ] Να συνεργάζεται η οικογένεια με το σχολείο, ώστε να βρουν από κοινού στόχους, που θα ανταποκρίνονται στις δυνατότητες και στα ενδιαφέροντα του μαθητή για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων, που θα συμβάλλουν στην ενδεδειγμένη αυτοδιαχείριση του εαυτού του και στη βελτίωση της αυτοεικόνας του, Να συνεργάζονται η οικογένεια και ο μαθητής με το ΚΕΣΥΠ της περιοχής τους, για την ενημέρωση σε θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού και δεξιοτήτων, ώστε ο μαθητής να είναι σε θέση να επιλέξει την κατάλληλη κατεύθυνση, που θα ανταποκρίνεται στα ενδιαφέροντα και στις δεξιότητές του.  

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ και ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αξιολόγηση: πλάστιγγα δικαιοσύνης

Επιλεγμένη Βιβλιογραφία Κατσαρού Ελ., Δεδούλη Μ. 2008, Επιμόρφωση και Αξιολόγηση στο χώρο της Εκπαίδευσης, ΥΠΕΠΘ/Π.Ι., Αθήνα Πολέμη-Τοδούλου Μ., «Η Συστημική Προσέγγιση, κλειδί για έναν νέο εκπαιδευτικό σχεδιασμό», Περιοδικό Μετάλογος, Δεκέμβριος 2010, τεύχος 18 Σολομών Ι.(επιμ.) 1999, Εσωτερική αξιολόγηση και προγραμματισμός του εκπαιδευτικού έργου στη σχολική μονάδα, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα Moren Edgar 2002, Οι επτά γνώσεις κλειδιά για την παιδεία του μέλλοντος, Εκδόσεις του 21ου αιώνα, Αθήνα

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας! Ο διδάσκων δις διδάσκεται!