Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας Συνοχή Πολιτικών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη μία γενική μεθοδολογική προσέγγιση Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας Διεύθυνση Διεθνών και Ευρωπαϊκών Δραστηριοτήτων Μαρία Παπαϊωάννου 7 Μαρτίου 2017

Ιστορική αναδρομή 2015 ολοκλήρωση των Αναπτυξιακών Στόχων της Χιλιετίας (MDGs) (2000-2015) υιοθέτηση των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) και 169 Υποστόχων (2015-2030) ανολοκλήρωτα τμήματα των MDGs βιώσιμη ανάπτυξη για όλους, με έμφαση στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και την ευημερία με αξιοπρέπεια των τωρινών αλλά και των μελλοντικών γενεών

Ιστορική αναδρομή Από τους MDGs στους SDGs: από την αντιμετώπιση των «συμπτωμάτων» κατασταλτικά επιχειρούν να αντιμετωπίσουν τα αίτια των προκλήσεων ολοκλήρωσης και διακυβέρνησης απαιτούν μία πιο ολοκληρωμένη και στρατηγική προσέγγιση, υπό το πρίσμα της αειφορίας, με στόχο την ενσωμάτωση των τριών διαστάσεών της, κοινωνικής περιβαλλοντικής και οικονομικής, ταυτοχρόνως απαιτούν την συνεργασία του συνόλου των εμπλεκομένων εταίρων απαιτούν μία πολύ πιο συστηματική παρακολούθηση της πορείας υλοποίησής τους

Ιστορική αναδρομή από τη Συνοχή των Πολιτικών για την Ανάπτυξη (PCD), 2008… πώς οι δωρήτριες χώρες να αναλύουν και να ελαχιστοποιούν τις επιπτώσεις των πολιτικών τους στους αναπτυσσόμενους εταίρους τους δηλ. μείωση των αρνητικών συνεπειών των πολιτικών μας σε τρίτες χώρες (do-no-harm approach) Παράδειγμα: μία χώρα ενισχύει μέσω αναπτυξιακής βοήθειας μία άλλη για τη βελτίωση της αγροτικής της παραγωγής ενώ ταυτόχρονα επιβάλει υψηλούς δασμούς στις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων …στη Συνοχή των Πολιτικών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη (PCD), 2016 υποστήριξη πολιτικών στη λογική της εταιρικότητας και των αμοιβαία επωφελών λύσεων, εσωτερικά και εξωτερικά (win-win solutions)

Οι διασυνδέσεις (interlinkages) μεταξύ των SDGs οι SDGs είναι αλληλοσυνδεόμενοι & ισότιμοι και η A2030 αδιαίρετη οι περιβαλλοντικοί SDGs στην πλειονότητα τους, έχουν ήδη θεσμοθετηθεί σε επίπεδο EE ως κοινοτική νομοθεσία η σημαντικότερη ευκαιρία που μας δίνεται με τους SDGs είναι η βελτίωση της συνοχής των τομεακών πολιτικών target 17.14: «βελτίωση της συνοχής των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη», με δείκτη «αριθμός χωρών με μηχανισμούς για τη βελτίωση της συνοχής των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη» Δηλαδή να μην προωθούνται πολιτικές και να μην υιοθετούνται μέτρα που αντίκεινται ή εμποδίζουν την εφαρμογή άλλων πολιτικών αλλά αντίθετα οι πολιτικές να είναι αλληλοσυμπληρούμενες και αλληλοϋποστηριζόμενες ώστε η εφαρμογή τους να έχει αμοιβαία και πολλαπλασιαστικά οφέλη

H συνοχή των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (PCSD) Εργαλεία – Tool kits ΟΟΣΑ, 2016: «Framework for Policy Coherence for Sustainable Development» SEI, 2015: «The Nexus Approach» Οι κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ για τη Συνοχή των Πολιτικών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη στοχεύουν σε: έλεγχο καταλληλότητα (fit-for-purpose) υφιστάμενων θεσμικών μηχανισμών καλύτερη ευθυγράμμιση (alignment) τους με τις απαιτήσεις για την εφαρμογή της Agenda 2030

Βήματα προς τη συνοχή των πολιτικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (PCSD) 3 Στάδια 1ο Στάδιο : Ανάλυση, καταγραφή και αποτύπωση κατανόηση των διασυνδέσεων (interlinkages) μεταξύ υποστόχων καταγραφή (mapping) των επιπτώσεών τους σε άλλους υποστόχους καταγραφή παραγόντων που εμποδίζουν ή ενισχύουν την ταυτόχρονη επίτευξη περισσότερων του ενός υποστόχου 2ο Στάδιο : Οργάνωση σε θεσμικό επίπεδο ευθυγράμμιση των υφιστάμενων θεσμικών δομών με τις απαιτήσεις και όραμα της Agenda 2030 δημιουργία νέων μηχανισμών για εξασφάλιση πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης 3ο Στάδιο : Παρακολούθηση παρακολούθηση, μέσω δεικτών και εκθέσεων (ποσοτικά και ποιοτικά), λειτουργίας θεσμικών μηχανισμών, σχέσεων μεταξύ των πολιτικών, αποτελεσμάτων πολιτικών και επιπτώσεών τους, εντός χώρας και τώρα (here and now), εκτός χώρας (elsewhere) και στο μέλλον (later)

1ο Στάδιο: Ανάλυση, καταγραφή & αποτύπωση διασυνδέσεων Παράγοντες προς εξέταση – καταγραφή (mapping): Ποιοί είναι οι εταίροι, οι εμπλεκόμενοι ή θιγόμενοι εντός και εκτός χώρας; Ποιοί είναι οι αλληλοσυσχετισμοί μεταξύ κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής διάστασης; Ποια είναι τα σημεία τριβής (trade offs) και ποιες οι συνέργειες (synergies); Εναλλακτικές επιλογές πολιτικών και μέτρων που συνδυάζουν επιτυχώς τους 3 πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης με στόχο την ολοκληρωμένη προσέγγιση και win-win-win λύσεις; Υπάρχει συμπληρωματικότητα στις χρηματοδοτικές πηγές; Ποιά είναι τα αποτελέσματα των προωθούμενων πολιτικών μας σε τρίτες χώρες και στο μέλλον; Πώς μπορούμε να μετριάσουμε τυχόν δευτερογενή αρνητικά αποτελέσματα;

1ο Στάδιο: Ανάλυση, καταγραφή & αποτύπωση διασυνδέσεων Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Water – Food – Energy Nexus Aμφίδρομη δυναμική διασύνδεση των θεμάτων διαχείρισης υδατικών πόρων (SDG6) επισιτιστικής ασφάλειας (SDG2) ενέργειας (SDG7) απαιτείται ενέργεια για την παραγωγή και διανομή νερού αλλά και νερό για την παραγωγή ενέργειας η αγροτική παραγωγή αποτελεί τον κύριο χρήστη/καταναλωτή νερού παγκοσμίως Νερό Νερό Τροφή Τροφή Ενέργεια η αγροτική παραγωγή τροφίμων και η διανομή τους καταναλώνουν περί το 1/3 της καταναλισκόμενης ενέργειας παγκοσμίως

1ο Στάδιο: Ανάλυση, καταγραφή & αποτύπωση διασυνδέσεων Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: Water – Food – Energy Nexus Συνέργειες : ο υποστόχος 6.4 που αφορά στην αύξηση της αποδοτικότητας της χρήσης του ύδατος σε όλους τους τομείς μπορεί να εξασφαλίσει ότι μεγαλύτερο ποσοστό του αρδευτικού ύδατος φτάνει στις καλλιέργειες και συνεπώς ενισχύεται η αγροτική παραγωγή, δηλαδή η επίτευξη του υποστόχου 2.3 Ανταγωνιστικές πολιτικές προς «συμβιβασμό»: Μεταξύ του υποστόχου 2.1 που αφορά στην εξάλειψη της πείνας και του υποστόχου 7.2 για την αύξηση του ποσοστού ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, αν προωθείται η παραγωγή βιοκαυσίμων, τότε οι καλλιέργειες για την παραγωγή τροφίμων ανταγωνίζονται τις καλλιέργειες ενεργειακών φυτών, για τις καλλιεργήσιμες γαίες και την άρδευση Καταλύτες: ο υποστόχος 6.1 σχετικά με την πρόσβαση σε ασφαλές και οικονομικά προσιτό πόσιμο νερό αποτελεί προϋπόθεση για την επίτευξη των υποστόχων του SDG 3 για την υγεία, όπως του 3.2 για την πρόληψη θανάτων σε νεογέννητα και παιδιά κάτω των 5 ετών

1ο Στάδιο: Ανάλυση, καταγραφή & αποτύπωση διασυνδέσεων Ένα άλλο παράδειγμα Κατανόηση των διασυνοριακών επιπτώσεων: Ενέργεια (SDG7) Κλιματική Αλλαγή (SDG13) επιδότηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για την εξασφάλιση ενεργειακής επάρκειας μία χώρας ως οικονομική εγχώρια καύσιμη πρώτη ύλη αύξηση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κλιματική αλλαγή, ως παγκόσμιο φαινόμενο Διασύνδεση SDG7 με SDG13 αλλά και SDG 13 με SDGs 2, 3, 15 και 17 καθώς, στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής, οι χώρες με τις υψηλότερες εκπομπές επιτείνουν ένα φαινόμενο με επιπτώσεις πιο ορατές σε άλλες χώρες όπως τα μικρά νησιωτικά κράτη που συνήθως αποτελούν τους μικρότερους ρυπαντές μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου λαμβάνονται τοπικά για ένα φαινόμενο παγκόσμιο χωρίς σύνορα

2ο Στάδιο : Οργάνωση σε επίπεδο θεσμών και μηχανισμών Eυκαιρία για βελτίωση και ανάπτυξη δομών και μηχανισμών για: εμπλοκή του συνόλου της Κυβέρνησης και Κοινοβουλίου, υπό τον συντονισμό σε υψηλό πολιτικό επίπεδο π.χ. επίπεδο Πρωθυπουργού ή ΓΓΚ (οριζόντια συνοχή) συντονισμός κεντρικής διοίκησης, αποκεντρωμένης διοίκησης και τοπικής αυτοδιοίκηση (κατακόρυφη συνοχή) ανάπτυξη κουλτούρας συνεργασιών μεταξύ Υπηρεσιών, ενίσχυση άτυπων διυπουργικών σχημάτων ανταλλαγής απόψεων, ανοιχτής διοίκησης και διαφάνειας προώθηση συμμετοχικών διαδικασιών και εμπλοκής συνόλου κοινωνικών εταίρων για διαμόρφωση εθνικών προτεραιοτήτων «από κάτω προς τα πάνω» (bottom up), με διαφάνεια, προβλεψιμότητα και συστηματικότητα στο διάλογο αλλά και ανατροφοδότηση και λογοδοσία Γερμανία: Εθνικό Συμβούλιο Βιώσιμης Ανάπτυξης Φινλανδία: υιοθέτηση Κοινωνικής Διακήρυξης για το μέλλον έως το 2050 ευκαιρία για καλύτερη «αυτό-οργάνωση» κοινωνικών εταίρων για δομημένη συνεισφορά Ενίσχυση εργαλείων εκτίμησης επιπτώσεων πολιτικών ex ante, κατά τη διάρκεια, ex post (π.χ. ΕΙΑ, SEA) προστασία περιβάλλοντος: να μην στερείται η δυνατότητα από τις μελλοντικές γενεές για ανάπτυξη, μέσω πχ της υπερσπατάλης περατών φυσικών πόρων σήμερα

3ο Στάδιο : Παρακολούθηση Monitoring (ποσοτικό και ποιοτικό) απόδοσης των δράσεων και βελτίωση: εντός και σήμερα Λειτουργία και απόδοση θεσμικών μηχανισμών για το σκοπό που σχεδιάστηκαν: τακτικές αναφορές προς το Κοινοβούλιο, τακτικοί διάλογοι με ομάδες εταίρων κλπ Αλληλεπίδραση πολιτικών: π.χ. αποτελέσματα πολιτικών για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα αστικά κέντρα, σε σχέση με την υγεία ευπαθών ομάδων (SDGs 11.6 & 3.9) Αποτελέσματα πολιτικών και μέτρων: χρήση δεικτών για μέτρηση της αποδοτικότητας χρήσης φυσικών πόρων (π.χ. ποσοστό απαιτούμενου ύδατος για κάποια χρήση προς το καταναλισκόμενο νερό ή ενέργεια που καταναλώνεται για κάποια δραστηριότητα προς το παραγόμενο προϊόν) Επιπτώσεις πολιτικών εκτός της χώρας και στο μέλλον: π.χ. χρήση σύνθετων δεικτών «αποτυπώματος» (footprint indicators) για μέτρηση των επιπτώσεων σε τρίτες χώρες (π.χ. πρώτες ύλες ή ενεργεία που απαιτείται για την παραγωγή και των εισαγόμενων αγαθών που καταναλώνονται σε μία χώρα δημιουργώντας «περιβαλλοντικές πιέσεις» στις χώρες παραγωγής)

Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας …η προσπάθεια για επίτευξη των SDGs, σε εθνικό επίπεδο, προσφέρει την ευκαιρία για βελτίωση του τρόπου που λειτουργούσαμε έως σήμερα, προς μία πιο ολοκληρωμένη και συνεκτική προσέγγιση, από τον σχεδιασμό έως την υλοποίηση… Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας Διεύθυνση Διεθνών και Ευρωπαϊκών Δραστηριοτήτων Μαρία Παπαϊωάννου