ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Δημήτρης Τσιργής

Οι πρώτες προσπάθειες για τη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ξεκίνησαν ήδη το 1952 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα. Έκτοτε έχει θεσπιστεί ένα ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό νομοθετικό πλαίσιο, το οποίο καλύπτει ένα μέγιστο αριθμό κινδύνων με ελάχιστο αριθμό κανονισμών.

Ασφάλεια και Υγεία των εργαζομένων Τα τελευταία χρόνια ο τομέας της εργασιακής ασφάλειας και υγείας έχει τεθεί στην πρώτη γραμμή των προτεραιοτήτων των Επιτροπών των χωρών μελών της ΕΕ.

Η καλή υγεία στην εργασία συμβάλλει στην καλύτερη δημόσια υγεία εν γένει, αλλά και στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων. Εξάλλου, τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία έχουν υψηλό κόστος για τα συστήματα κοινωνικής προστασίας. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να εξασφαλιστούν ευχάριστες συνθήκες εργασίας για τους εργαζομένους και να ληφθεί μέριμνα για τη γενικότερη ευεξία τους.

Η Ανακοίνωση της Επιτροπής «Βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία: κοινοτική στρατηγική 2007-2012 για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία» παρουσιάζει τις δυνατότητες περαιτέρω δράσης για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας στους χώρους εργασίας σε όλη την Ευρώπη.

Εισαγωγή στις έννοιες της ασφάλειας εργασίας, της ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων. Η υγεία και η ασφάλεια στο χώρο εργασίας αντιπροσωπεύουν σήμερα μια από τις σημαντικότερες και τις πλέον προηγμένες πτυχές της κοινωνικής πολιτικής της Ένωσης. Η κοινοτική δράση δεν περιορίζεται στη νομοθεσία. Τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα διεξάγουν πολυάριθμες δραστηριότητες πληροφόρησης, προσανατολισμού και προαγωγής ενός ασφαλούς και υγιεινού εργασιακού περιβάλλοντος σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας.

Γενικές αρχές Εθνικού και Κοινοτικού Δικαίου

Σ χ ε δ ι α γ ρ ά μ μ α τ α

2

Οδηγία - πλαίσιο: Υγεία και Ασφάλεια στο χώρο εργασίας ΠΡΑΞΗ Οδηγία  89/391/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 12ης Ιουνίου 1989, περί της εφαρμογής μέτρων με στόχο την προαγωγή της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία. ΣΥΝΟΨΗ Η οδηγία εφαρμόζεται σ όλους τους ιδιωτικούς ή δημόσιους τομείς δραστηριοτήτων εκτός από ορισμένες ειδικές δραστηριότητες της δημόσιας διοίκησης και των υπηρεσιών προστασίας των πολιτών.

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων σχετικά με όλες τις πλευρές της εργασίας, κυρίως με βάση τις απαριθμούμενες γενικές αρχές πρόληψης, χωρίς χρηματική επιβάρυνση για τους εργαζομένους να αξιολογούν τους επαγγελματικούς κινδύνους, ακόμη και κατά την επιλογή των διάφορων τύπων εξοπλισμού και κατά τη διευθέτηση των χώρων εργασίας και να δημιουργούν υπηρεσίες προστασίας και πρόληψης να καταγράφουν και να αναγγέλλουν τα εργατικά ατυχήματα να οργανώνουν την παροχή πρώτων βοηθειών, την πυρασφάλεια, την απομάκρυνση των εργαζομένων σε περίπτωση κινδύνου και να λαμβάνουν μέτρα σε περίπτωση σοβαρού και άμεσου κινδύνου να εξασφαλίζουν ότι κάθε εργαζόμενος καταρτίζεται επαγγελματικά επαρκώς και κατάλληλα όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία. να πληροφορούν τους εργαζομένους, να ζητούν τη γνώμη τους και να διευκολύνουν τη συμμετοχή τους στο πλαίσιο όλων των θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ

ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ να χρησιμοπ οιούν με σωστό τρόπο τις μηχανές και τα άλλα μέσα, τον εξοπλισμ ό ατομικής προστασί ας καθώς και τα συστήματ α ασφάλεια ς. να επισημαίνουν κάθε εργασιακή κατάσταση που παρουσιάζει σοβαρό και άμεσο κίνδυνο, και κάθε ελάττωμα των προστατευτικών συστημάτων να συνεισφέρουν έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις της υγειονομικής προστασίας που επιβάλλονται και ώστε να διευκολύνεται ο εργοδότης να εξασφαλίζει ότι το εργασιακό περιβάλλον και οι συνθήκες είναι ασφαλείς και ακίνδυνες ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

links http://europa.eu/legislation_summaries/employment_and_social_policy/healthhygiene_safety_at_work/c11113_el.htm

Υπηρεσίες στην Ελλάδα Οι αρμόδιες για τα θέματα της ΑΥΕ υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων είναι: η Γενική Διεύθυνση Συνθηκών και Υγιεινής της Εργασίας (Γ.Δ.Σ.Υ.Ε.) και το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (Σ.ΕΠ.Ε.)

Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ) Το Σ.ΕΠ.Ε. θεσμοθετήθηκε με το Ν. 2639/98 Άρθρα (6-17) και άρχισε τη λειτουργία του την 1η Ιουνίου 1999. Τα κύρια χαρακτηριστικά του Σώματος είναι: Yπαγωγή σε μία Κεντρική Αρχή. Διάρθρωση σε μία ισχυρή Κεντρική Υπηρεσία και σε κατά τόπους Περιφερειακές Υπηρεσίες. Ανάδειξη του διακριτού ρόλου των Επιθεωρητών Εργασίας (Κοινωνικοί – Τεχνικοί και Υγειονομικοί Επιθεωρητές), ώστε με την εξειδίκευση της δράσης να επιτυγχάνεται βελτίωση της ποιότητας του ελεγκτικού έργου.

Αιτιολογία και διερεύνηση των εργατικών ατυχημάτων. Εργατικό ατύχημα ονομάζεται κάθε ανεπιθύμητη σωματική βλάβη ή θάνατος εργαζομένου από βίαιο ή απροσδόκητο συμβάν κατά τη διάρκεια της εργασίας ή εξαιτίας αυτής (κατά τη μετάβαση προς ή την αποχώρηση από την εργασία). Ως εργατικό ατύχημα χαρκτηρίζεται, σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, και αυτό το οποίο συμβαίνει κατά τη μετάβαση προς το χώρο εργασίας ή την αποχώρηση, ανεξάρτητα από το μέσο μεταφοράς, αρκεί να υπάρχει χρονική και χωρική συσχέτιση.

Διάκριση εργατικών ατυχημάτων ως προς τη σχέση εργασίας, τη σοβαρότητα και τον τόπο ατυχήματος. Εργατικά ατυχήματα προσωπικού της επιχείρησης Εργατικά ατυχήματα υπεργολάβων που απασχολούνται στο χώρο της επιχείρησης Μη εργατικά ατυχήματα τρίτων Μικρά ατυχήματα (διακοπή εργασίας μιας ημέρας) Κοινά ατυχήματα (διακοπή εργασίας πάνω από μια ημέρα) Σοβαρά ατυχήματα (ακρωτηριασμοί, μόνιμες αναπηρίες) Θανατηφόρα Ατυχήματα που συνέβησαν στους χώρους δραστηριοτήτων της επιχείρησης Ατυχήματα μετάβασης από και προς την εργασία

Συνέπειες των εργατικών ατυχημάτων ΑΜΕΣΕΣ ΕΜΜΕΣΕΣ Έξοδα και δαπάνες Οικονομική αποζημίωση του θύματος Νοσοκομειακή & ιατροφαρμακευτική περίθαλψη Χαμένες εργατοώρες / χρόνος απασχόλησης για τη διερεύνηση των αιτίων Επιδοτήσεις και αποζημιώσεις Ζημιά σε μηχανήματα, υλικά, εγκαταστάσεις Πρόωρος θάνατος Κόστος αποκατάστασης - επανένταξης Καθυστέρηση ή διακοπή παραγωγής Αρνητικό ψυχολογικό κλίμα στην επιχείρηση Ανθρώπινος πόνος του θύματος & της οικογένειάς του Ψυχολογικά προβλήματα θύματος μείωση απόδοσης ή ανάγκη αλλαγής θέσης

Ο όρος “Εργασιακό περιβάλλον” αναφέρεται στις συνθήκες εργασίας. Εργασιακό περιβάλλον, Επαγγελματικός κίνδυνος, Εργατικά ατυχήματα, Επαγγελματικές ασθένειες Ο όρος “Εργασιακό περιβάλλον” αναφέρεται στις συνθήκες εργασίας. Ένα μη ικανοποιητικό εργασιακό περιβάλλον ενέχει κινδύνους που ενδέχεται να επιφέρουν βλάβες στη σωματική ή /και ψυχική υγεία του εργαζόμενου.

Εργατικά ατυχήματα Από τις στατιστικές προκύπτει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ατυχημάτων (17,7%) συμβαίνει στις κατασκευές (οικοδομές – δημόσια έργα), ενώ το ποσοστό αυτό για τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα είναι 46%. Σημειώνεται ότι από τα 142 θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα που δηλώθηκαν στο Σ.ΕΠ.Ε. κατά το 2011 τα 38 (ποσοστό 27%) ήταν παθολογικής αιτιολογίας. Από την ταξινόμηση των ατυχημάτων ανάλογα με την αιτία, προκύπτει ότι η συχνότερη αιτία τραυματισμού ή θανάτου των εργαζομένων στους χώρους εργασίας είναι οι πτώσεις από ύψος, ενώ ακολουθούν οι ηλεκτροπληξίες και ο χειρισμός μηχανημάτων.

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ετήσιο άμεσο και έμμεσο κόστος των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, στις ευρωπαϊκές χώρες που διαθέτουν τα αναγκαία στατιστικά στοιχεία, κυμαίνεται ανάμεσα σε 185 και 270 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 2,6 έως 3,8% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος. Εργατικά ατυχήματα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ι.Κ.Α. στην τελευταία πενταετία ανέρχονται κατά ετήσιο μέσο όρο σε 12000, εκ των οποίων περίπου 100 θανατηφόρα.

Σε αντίθεση με το εργατικό ατύχημα που αποτελεί γεγονός άμεσο και αυταπόδεικτο, η επαγγελματική ασθένεια μπορεί να εμφανισθεί πολύ αργά στη ζωή του εργαζόμενου και να μη μπορεί να διασυνδεθεί με βεβαιότητα με την άσκηση της επαγγελματικής του δραστηριότητας.

Ελάχιστες προδιαγραφές χώρων εργασίας Γενικές αρχές εργονομικού σχεδιασμού. http://www.elinyae.gr/el/category_details.jsp?cat_id=738

Εργονομία: H προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο

Σύμφωνα με τις αρχές της εργονομίας θα πρέπει: Η θέση εργασίας να σχεδιάζεται σύμφωνα με τα  ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά. Τα εργαλεία να έχουν μεγάλες, ευθείες λαβές, να ταιριάζουν σε ολόκληρο το χέρι, να είναι ηλεκτρικά μονωμένα, αντιολισθητικά, να απαιτούν μικρή μυϊκή δύναμη και να μη ζυγίζουν υπερβολικά. Να σχεδιάζονται επίσης τόσο για δεξιόχειρες, όσο και σε αριστερόχειρες. Τα όργανα ελέγχου θα πρέπει να έχουν εύκολη πρόσβαση από τη συνηθισμένη θέση του εργαζομένου, να διαχωρίζονται σαφώς τα όργανα επείγουσας ανάγκης από τα όργανα συνήθους εργασίας και να σχεδιάζονται έτσι, ώστε να αποφεύγεται η άσκοπη χρήση τους. Η χειρωνακτική εργασία  θα πρέπει να οργανώνεται έτσι, ώστε να χρησιμοποιούνται όπου είναι δυνατόν μηχανήματα και να υπάρχουν διαλείμματα.

Η Εργονομία ως επιστημονικό πεδίο παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με τον ορισμό του αντικειμένου της. Η εργονομία είναι έννοια ή μέθοδος; Είναι βάση γνώσεων ή τρόπος να βλέπει κανείς και να μελετά τα πράγματα; Είναι νομοθετική, διαγνωστική ή και παρεμβατική ως εφαρμοσμένη επιστήμη; Στα βιομηχανικά πλαίσια,  αποσκοπεί τόσο στην προστασία της φυσικής και ψυχικής υγείας και ανάπτυξης του ανθρώπου όσο και στη βελτίωση των όρων της παραγωγής, (παραγωγικότητα, ποιότητα, βιωσιμότητα). 

Καθήκοντα και υποχρεώσεις τεχνικού Ασφαλείας

Κίνδυνοι / Γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου

Αναδυόμενοι κίνδυνοι Είναι απαραίτητο να ελεγχθεί η πρόβλεψη νέων και αναδυόμενων κινδύνων, είτε πρόκειται για αυτούς που συνδέονται με τις τεχνικές καινοτομίες , είτε για αυτούς που προκύπτουν από τις κοινωνικές εξελίξεις. Απαιτείται αρχικά μια μόνιμη παρατήρηση των κινδύνων, με βάση μια συστηματική συλλογή επιστημονικών πληροφοριών και γνωμών».

Νέος» ‘κίνδυνος’ σημαίνει ότι: ο κίνδυνος δεν υπήρχε προηγουμένως και οφείλεται σε νέες διαδικασίες, νέες τεχνολογίες, νέες κατηγορίες χώρων εργασίας, ή σε κοινωνικές ή οργανωτικές αλλαγές, ένα μακροχρόνιο ζήτημα θεωρείται πλέον κίνδυνος λόγω της αλλαγής των κοινωνικών αντιλήψεων ή της κοινής γνώμης, ένα μακροχρόνιο ζήτημα θεωρείται πλέον κίνδυνος λόγω νέων επιστημονικών γνώσεων.   Ο κίνδυνος είναι ‘αυξανόμενος’ εάν: αυξάνεται ο αριθμός των πηγών κινδύνου που εγκυμονούν το συγκεκριμένο κίνδυνο, αυξάνεται η πιθανότητα έκθεσης στην πηγή κινδύνου που εγκυμονεί τον κίνδυνο (επίπεδο έκθεσης και/ή αριθμός εκτιθέμενων ατόμων), επιδεινώνονται οι επιπτώσεις της πηγής κινδύνου στην υγεία των εργαζομένων (σοβαρότητα των επιπτώσεων στην υγεία και/ή αριθμός επηρεαζόμενων ατόμων).

Παραδείγματα εφαρμογών άσκησης καθηκόντων Τεχνικού Ασφαλείας

Αξιολόγηση της πρώτης ενότητας θεματολογίας του σεμιναρίου