1 Φάκελος υλικού & επαγγελματική ανάπτυξη Μαυρομμάτη Ευφημία Σχολική Σύμβουλος

2 «teacher portfolio» και «portfolio assessment» «φάκελος υλικού του εκπαιδευτικού» Η επιστημονική ομάδα του Κέντρου Εκπαιδευτικής Έρευνας κατά τη σύνταξη οδηγιών και στοιχείων μεθοδολογίας σχετικά με την αξιολόγηση των μαθητών (ΟΑΕΔΒ, 1997) υοθέτησε τον όρο «φάκελος υλικού του εκπαιδευτικού». Η επιστημονική ομάδα εργασίας υπογραμμίζει πως αναζητήθηκαν άλλοι όροι προκειμένου να αντικατασταθεί η λέξη «φάκελος», λόγω δυσάρεστων συνειρμών με τους οποίους μπορεί αυτή να συνδεθεί. Παρόλα αυτά κρίθηκε πως όλοι οι εναλλακτικοί όροι (ντοσιέ, αρχείο, χαρτοφύλακας) είτε δεν είναι δόκιμοι στην ελληνική γλώσσα, είτε δεν εκφράζουν με επιτυχία τη διαδικασία της αξιολόγησης που περιγράφεται. Γι΄αυτό και διατηρήθηκε και προτάθηκε τελικά η λέξη «φάκελος».

3 Ο ατομικός φάκελος αποτελεί εργαλείο επαγγελματικής ανάπτυξης τόσο για τους εν δυνάμει εκπαιδευτικούς, όσο και για τους υπηρετούντες, καθώς μπορεί να καταγράψει με σαφήνεια τα διάφορα στάδια της ανάπτυξης της επαγγελματικής πορείας τους. Πρόκειται για μια οργανωμένη συλλογή στοιχείων και δεδομένων από τον ίδιο τον εκπαιδευτικό ως επιλεκτική (selective), αναστοχαστική (reflective), και συνεργατική (collaborative).

4 Το κάθε στοιχείο που εμπεριέχεται στο φάκελο έχει επιλεγεί βάσει κάποιου συγκεκριμένου σκοπού για να καταδείξει τα επιτεύγματα των εκπαιδευτικών μέσα στο χρόνο, αλλά και σε συγκεκριμένα πλαίσια. Έτσι οι διευθυντές ή γενικά οι υπεύθυνοι αξιολόγησης των εκπαιδευτικών μπορούν να έχουν μια σαφή εικόνα της δουλειάς των αξιολογούμενων, η οποία πρωτίστως είναι προϊόν της προσωπικής κρίσης και επιλογής των εκπαιδευτικών.

5 Το περιεχόμενο δεν είναι ποτέ στατικό. Ο φάκελος υλικού είναι ένα «ζωντανό» εργαλείο, το οποίο αλλάζει συνεχώς, καθώς ο εκπαιδευτικός αξιολογεί σε συνεχή βάση την παρουσία του στο σχολείο την διδασκαλία του μέσα στην τάξη αναστοχάζεται και δρα ανάλογα με τα συμπεράσματα που εξάγει, αναπτύσσοντας διαφορετικές προσεγγίσεις της διδασκαλίας του με στόχο την αύξηση του βαθμού αποτελεσματικότητας της διδασκαλίας, τον πιο ενεργό του ρόλο στην σχολική ζωή την βελτίωση των σχέσεών του μέσα στην σχολική κοινότητα, την επιστημονική του κατάρτιση.

6 Στόχος του φακέλου εκπαιδευτικού Ο βασικός σκοπός του ατομικού φακέλου είναι να περιγράψει μέσα από την προσωπική επιλογή στοιχείων και για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα την πορεία, την εξέλιξη και την βελτίωση του εκπαιδευτικού. Κάθε στοιχείο που εμπεριέχεται αποτελεί τεκμήριο της επαγγελματικής του ανάπτυξης, όπως την εκλαμβάνει ο ίδιος και αυτό θεωρείται πολύ σημαντικό κατά την αξιολογική διαδικασία, καθώς εμπλέκεται άμεσα και προσωπικά ο ίδιος ο εκπαιδευτικός.

7 Έρευνα των Deveci et al., (2006: ) κατά την οποία μελλοντικοί εκπαιδευτικοί της στοιχειώδους εκπαίδευσης χρησιμοποίησαν το φάκελο υλικού ως εργαλείο αξιολόγησης τους, έδειξε πως, αν και στην αρχή οι εκπαιδευτικοί της έρευνας αισθάνθηκαν πανικό στην προοπτική της χρήσης αυτής της καινοτόμου τεχνικής, στη συνέχεια εξέφρασαν την πεποίθηση πως ήταν μια εμπειρία σημαντική για την επαγγελματική τους ανάπτυξη, γιατί η απρόσωπη αξιολογική διαδικασία μετατράπηκε σε διαδικασία προσωπικής αναμέτρησης και εμπλοκής.

8 Ο ατομικός φάκελος, ως εναλλακτική μορφή αξιολόγησης, προσιδιάζει σε έναν εκπαιδευτικό που θέλει να θεωρείται στοχαζόμενος επαγγελματίας, αφού δίνει έμφαση στο γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί είναι υπεύθυνοι για τη δουλειά τους και τα επιτεύγματά τους.

9 Aναστοχασμός - Aνατροφοδότηση - Eπανάδραση Μέσα από το μοντέλο αναστοχασμός - ανατροφοδότηση - επανάδραση οι εκπαιδευτικοί βελτιώνονται και αναπτύσσουν περαιτέρω την επαγγελματική τους προσωπικότητα και τις ικανότητές τους στηριζόμενοι σε προσωπικές τους αξιολογήσεις μέσα από τη συστηματική διαδικασία της ανάπτυξης ενός ατομικού φακέλου επιτευγμάτων.

10 Τρόποι αξιοποίησης του περιεχομένου του φακέλου υλικού του εκπαιδευτικού Ο φάκελος υλικού του εκπαιδευτικού αποτελεί ένα εκπαιδευτικό εργαλείο το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί με δύο τρόπους: α) ως μέσο-τεχνική αυθεντικής αξιολόγησης της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας του εκπαιδευτικού (είτε για υπηρεσιακή ανέλιξη, είτε για προαγωγή) και β) ως έναυσμα ανατροφοδότησης και αναστοχασμού με σκοπό τη βελτίωση του επαγγελματικού του προφίλ.

11 Η υιοθέτησή του από ένα εκπαιδευτικό ίδρυμα σχετίζεται τόσο με την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού (προαγωγή, ιεραρχική κατάταξη), όσο και με την επαγγελματική του ενδυνάμωση.

12 Το μέγεθος του φακέλου ποικίλει και εξαρτάται από τον κάτοχο Δεν υπάρχει προκαθορισμένος τρόπος για να δομηθεί ο φάκελος υλικού του εκπαιδευτικού, επειδή πρόκειται για προσωπικό μέσο αποτύπωσης της επαγγελματικής ανάπτυξης του κάθε εκπαιδευτικού ξεχωριστά και ως εκ τούτου ο καθένας είναι υπεύθυνος για τη δόμησή του.

13 Προετοιμασία του φακέλου υλικού του εκπαιδευτικού Ο φάκελος υλικού είναι μοναδικός και δεν έχει συγκεκριμένη πλατφόρμα συγκρότησης, άρα διαφέρει από εκπαιδευτικό σε εκπαιδευτικό.

14 Ο φάκελος υλικού του εκπαιδευτικού σε γενικές γραμμές αντικατοπτρίζει: την τεχνογνωσία του πάνω στο γνωστικό του αντικείμενο, τα καθήκοντά του, την επαγγελματική του βελτίωση τη διάθεσή του για συνεχή ανάπτυξη.

15 Ο φάκελος του εκπαιδευτικού μπορεί να χωρίζεται, νοερά, σε δυο μέρη: Στο 1ο να εμπεριέχεται οτιδήποτε σχετίζεται με το profil του εκπαιδευτικού την διδακτική πράξη (στοχαστικές παρατηρήσεις, επιλεγείσες δραστηριότητες, αντίκτυπος στους μαθητές, φιλοσοφία διδασκαλίας). Στο 2ο μέρος να συμπεριλαμβάνονται τα παραρτήματα, τα οποία θα αποτελούνται από στοιχεία που επιβεβαιώνουν το περιεχόμενο του 1ου τμήματος του φακέλου.

16 Tα παρακάτω στοιχεία θεωρούνται απαραίτητα για τη δόμηση του: Προσωπικές λεπτομέρειες και στοιχεία (ονοματεπώνυμο, εκπαιδευτική μονάδα υπηρεσίας,στοιχεία επικοινωνίας, θέση, έτη υπηρεσίας, κτλ). Κατάλογος περιεχομένων, ώστε ο αναγνώστης να εντοπίζει εύκολα τα περιεχόμενα Τυπικά προσόντα αλλά και αποδεικτικά των προσόντων (Βιογραφικό-Ακαδημαϊκές σπουδές-Ξένες Γλώσσες- Πιστοποίηση ΤΠΕ-Επιμορφώσεις-Σεμινάρια- Εξειδικεύσεις)

17 Παρουσιάσεις σε συνέδρια, παρουσιάσεις σε σεμινάρια (εισηγήσεις), δημοσιεύσεις, συγγραφικό έργο, επιβραβεύσεις σχετικές με τη διδασκαλία και τη μάθηση, συμμετοχές των τάξεων του σε διαγωνισμούς.

18 Μια περίληψη της φιλοσοφίας της διδασκαλίας (μπορεί να υπάρχουν αναφορές στην ακαδημαϊκή εκπαίδευση, αλλά και στα διδακτικά σχέδια του εκπαιδευτικού, τις δράσεις, τα σχέδια εργασίας-τα προγράμματα). Επίσης, ο εκπαιδευτικός μπορεί να τεκμηριώνει και βιβλιογραφικά τη φιλοσοφία διδασκαλίας του. Θεωρίες μάθησης

19 Μια περίληψη των τρεχουσών δράσεων επαγγελματικής ανάπτυξης στις οποίες συμμετέχει(προγράμματα, πρωτοβουλίες, συμμετοχή σε δράσεις και διαγωνισμούς) και βρίσκονται σε εξέλιξη. Μια περίληψη μελλοντικών δράσεων επαγγελματικής ανάπτυξης που σχεδιάζει να επιχειρήσει και τις πιθανές δυνατότητες εφαρμογής τους στην αίθουσα διδασκαλίας. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την περιληπτική αποτύπωση των σημαντικότερων διδακτικών επιτευγμάτων των εκπαιδευτικών, με επιλεγμένα παραδείγματα και προσωπικά σχόλια. Μπορεί να περιέχει πρόσθετο υλικό στο παράρτημα ή στα παραρτήματα

20 Σχέδια μαθήματος Φύλλο εργασίας μαθητή για το σχέδιο μαθήματος Σχέδιο μαθήματος(Τομαρά) Παρουσίαση(Τομαρά) Φύλλα εργασίας μαθητών Σχέδια εργασιών(projects) Σχέδια εργασιών(projects) Μικροδιδασκαλίες Παρουσίαση μικροδιδασκαλίας Προγράμματα(Project) Προγράμματα(Project)

21 Φυλλάδια, σημειώσεις που μοιράστηκαν στους μαθητές για το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο Επιλεγμένες εργασίες μαθητών, όπως διαγωνίσματα, τεστ, κουίζ, ομαδικές εργασίες Εάν ο εκπαιδευτικός έχει επιλέξει και εισάγει μια καινοτόμο μέθοδο διδασκαλίας, η οποία ενθάρρυνε τους μαθητές να παράγουν εργασίες υψηλού επιπέδου, αυτό το υλικό μπορεί να συμπεριληφθεί στο φάκελο υλικού του εκπαιδευτικού. Ηχητικά, οπτικά ή/και ακουστικά ντοκουμέντα από τη διδασκαλία του Γραπτούς προβληματισμούς σε σχέση με τη διδασκαλία (δυσκολίες, προβλήματα, τρόποι αντιμετώπισης κρίσεων, προτεινόμενες λύσεις, βιωσιμότητα λύσεων…) Φωτογραφίες –βίντεο, παρουσιάσεις

22 Παραδείγματα από εναλλακτικές διδακτικές προσεγγίσεις στην τάξη. Ανατροφοδότηση από μαθητές Ανατροφοδότηση από μαθητές(φιλόλογοι) Ανατροφοδότηση από μαθητές (φυσικοί) Ανατροφοδότηση από εκπαιδευτικούς (1) Ανατροφοδότηση από εκπαιδευτικούς(2) Φύλλα αυτοαξιολόγησης

23 Οι αξιολογήσεις των μαθητών αποτελούν τον πιο συνηθισμένο τρόπο αξιολόγησης της διδασκαλίας. Η ανατροφοδότηση από συναδέλφους φωτίζει διαφορετικά τη διδασκαλία και προσφέρει στοιχεία που δεν μπορούν να αποδώσουν οι αξιολογικές κρίσεις των μαθητών.

24 4 βασικοί άξονες διατρέχουν τη συγκρότηση του φακέλου: α) προσωπική προσέγγιση της διδασκαλίας, β) ανατροφοδότηση από μαθητές και συναδέλφους, γ) στοχαστικές κρίσεις σχετικά με τον τρόπο που η προσωπική διδασκαλία επηρεάζει τη μάθηση των μαθητών και δ) πραγματικός αντίκτυπος στη μάθηση των μαθητών.

25 Αναθεώρηση του φακέλου υλικού του εκπαιδευτικού Αφού ο εκπαιδευτικός σχεδιάσει την προετοιμασία του φακέλου και μελετήσει τη δομή του και τα στοιχεία που θα επιλέξει για να τον συγκροτήσει, θεωρείται ουσιαστικό να ζητήσει τη βοήθεια ενός συναδέλφου για να δει τη δομή και να προσφέρει συμβουλές σχετικά με τη βελτίωση του. Η έννοια της συνεργασίας διέπει όλους τους ορισμούς του φακέλου υλικού του εκπαιδευτικού, ως εκ τούτου κρίνεται αναγκαία η «ματιά» ενός συναδέλφου επί της δόμησης του φακέλου.

26 Πώς οι άλλοι μπορούν να αντιληφθούν το φάκελο βρίσκεται στην απάντηση από τον εκπαιδευτικό-κάτοχο των εξής ερωτήσεων: Είναι ο φάκελος υλικού κατανοητός και συνοπτικός; Το περιεχόμενο του φακέλου αποτυπώνεται με ακρίβεια στον πίνακα περιεχομένων; Ο φάκελος πρέπει να είναι συνοπτικός και αντιπροσωπευτικός των διδακτικών δραστηριοτήτων του εκπαιδευτικού και ο συνάδελφος που θα τον δει, δεν πρέπει να δυσκολευτεί ειδικά σε αυτό το τελευταίο σημείο.

27 Χρήση του φακέλου υλικού του εκπαιδευτικού Ο φάκελος μπορεί να συνδεθεί αποκλειστικά με την απολογισμικότητα-αποδοτικότητα του εκπαιδευτικού, θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως εργαλείο στην αξιολογική διαδικασία για πρόσληψη ή ανέλιξη του εκπαιδευτικού (χαρακτήρας άκρως τεχνοκρατικός) θα σχετίζεται περισσότερο με την επαγγελματική ανάπτυξη του. Οι 2 προηγούμενοι στόχοι μπορούν να είναι συμβατοί στο πλαίσιο της ίδιας διαδικασίας

28 Περιεχόμενο του φακέλου υλικού του εκπαιδευτικού Ο φάκελος, επομένως, αποτυπώνει και εμπεριέχει: Το επαγγελματικό status και το επαγγελματικό «γίγνεσθαι» του εκπαιδευτικού Την αναλυτική περιγραφή της τάξης του τη δεδομένη χρονική περίοδο(περιεχόμενο διδασκαλίας, χρονική διάρκεια, γνωστικό αντικείμενο, μαθητικό δυναμικό,γεωγραφική τοποθέτηση, συνθήκες σχολικής μονάδας) Καταγράφει τις αναζητήσεις του, την εξέλιξή του, την προσαρμοστικότητα του στις δεδομένες συνθήκες.

29 Ο εκπαιδευτικός στην πράξη: Συνειδητοποιεί Συστηματοποιεί Αιτιολογεί Συγκρίνει Εφαρμόζει Συσχετίζει θεωρία και πράξη Αξιολογεί Αξιολογείται

30 Ο φάκελος,δεν αποτελεί μια απλή συλλογή ή απόκτηση προϊόντων ή εκθεμάτων με άμεσο σκοπό την αριθμητική αποτίμηση της απόδοσης, αλλά ξετυλίγει, με αφηγηματικό τρόπο, την πορεία του εκπαιδευτικού στη διδασκαλία και τη μάθηση του, καθώς και την ανάπτυξη του ως επαγγελματία