Παρουσίαση και αξιολόγηση του Λογισμικού Ιδεοκατασκευές Μαρία Β. Χατζή Δασκάλα, Δρ. Διδακτικής των Φ.Ε. ΠΑΚΕ Θεσσαλίας

ΙΔΕΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Παρουσίαση Αξιολόγηση Παρουσίαση Αξιολόγηση

Που απευθύνεται; Το λογισμικό «ιδεοκατασκευές»: απευθύνεται σε μαθητές της Ε΄και Στ΄ τάξης του Δηµοτικού Σχολείου και τις πρώτες τάξεις του Γυµνασίου αξιοποιείται στην παραγωγή κειμενικών ειδών της αφήγησης και της περιγραφής στο πλαίσιο του γλωσσικού μαθήματος

Κατηγοριοποίηση λογισμικού Οι Ιδεοκατασκευές ανήκουν στα λογισμικά υποστήριξης της διαδικασίας παραγωγής γραπτού λόγου (writing process) Ως λογισμικό ανοιχτού τύπου που υποστηρίζει την ενεργητική και δημιουργική προσέγγιση στη μάθηση περιγράφεται : από Την Εκπαιδευτική Πύλη του ΥΠΔΜΘ ( yliko.gr). σε μελέτη για τις ΤΠΕ στην Ελλάδα (Ράπτης & Ράπτη, 2003: 86), Ως λογισμικό συστημάτων καθοδηγούμενης διδασκαλίας περιγράφεται στο Επιμορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιμορφωτών στα Πανεπιστημιακά Κέντρα Επιμόρφωσης (

Στόχοι του λογισμικού Να βοηθηθούν οι μαθητές/τριες: στη βαθμιαία μετάβαση από το μοντέλο της συνειρμικής γραφής στο μοντέλο της επεξεργασμένης γραφής στη συγγραφή αφηγηματικών και περιγραφικών κειμένων σε ατομική βάση κάτι που είναι εξαιρετικά δύσκολο στην παραδοσιακή τάξη. στην ανάπτυξη γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων ώστε να μπορούν να εκφράζονται με επάρκεια και ακρίβεια

Πώς υλοποιούνται οι στόχοι Αξιοποιείται η λογική της διδακτικής αξιοποίησης του Η/Υ ως γνωστικού εργαλείου σύµφωνα µε τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου, καθώς το βάρος της καθοδήγησης πέφτει στη διαδικασία σχηµατισµού του. Για την επίτευξη των στόχων παρέχεται βοήθεια µε τρεις τρόπους: (α) µε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια µνήµη, (β) µε µεταγνωσιακές οδηγίες για µια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση,επανεξέταση και κατανόηση του κειµένου και της διαδικασίας της γραφής, και (γ) µε µεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοµές του κειµένου (π.χ. παράγραφοι,προτάσεις, ορθογραφία), το είδος του κειµένου, τους στόχους του συγγραφέα και το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείµενο.

Διαπιστώσεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η ανάπτυξη του λογισμικού Σημαντικός αριθμός του μαθητικού δυναμικού έχει προβλήματα στην ανάγνωση και στη συγγραφή κειμένων (Bain, Bailet, & Moats, 2001). Στα πλαίσια της παραδοσιακής τάξης, η γραπτή έκφραση αντιμετωπίζεται περισσότερο ως προϊόν και λιγότερο ως διαδικασία (Σπαντιδάκης, 2004)

Θεωρίες μάθησης που το υποστηρίζουν Είναι ένα λογισμικό που βασίζεται στη θεωρία μάθησης του Vygotsky και στα γνωσιακά μοντέλα γραφής των Γνωστικών ψυχολόγων Bereiter & Scardamalia. Είναι προϊόν πολύχρονης εκπαιδευτικής έρευνας του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης (Σπαντιδάκης, 2004)

11 Το περιβάλλον του λογισμικού ΙΔΙΟΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Δόμηση επικοινωνιακών κειμένων σε μια δυναμική διαδικασία πολλών αλληλεπιδραστικών φάσεων Αλληλεπίδραση μαθητή-υπολογιστή Ικανοποιείται ένας στόχος σε κάθε φάση Παρουσίαση πληροφοριών με οπτικό, λεκτικό, εικονικό τρόπο περιλαμβάνει:

Δυνατότητες που παρέχονται στο μαθητή/τρια να δηµιουργήσει ένα νέο κείµενο (αφηγηµατικό ή περιγραφικό), ορίζοντας το θέµα, το ακροατήριο, τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηµεία του να επιλέξει το κείµενο που έχει συντάξει, για να το επιµεληθεί όποτε θελήσει να καταγράψει τις βασικές ιδέες του να ταξινομήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του, τροποποιώντας τη θέση που θα πρέπει να έχουν στο κείµενο να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του, πλαισιώνοντας τις βασικές ιδέες του να βελτιώσει τη δοµή του κειµένου του, αλλάζοντας ενδεχοµένως τη θέση που πρέπει να έχουν στο κείµενο σκέψεις και ιδέες να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του, προσθέτοντας επιµέρους σκέψεις στις αρχικές ιδέες να βελτιώσει τη ροή των επιµέρους ιδεών, προσθέτοντας τώρα µε υποστηρικτικό λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήµατα, συνδέσµους κλπ.) σε προτάσεις και παραγράφους να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού, προβαίνοντας σε αλλαγές της µορφής των γραµµάτων, της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων να τυπώσει το κείµενο Βλέπε αναλυτικά

1 η Οθόνη: Ζητείται από το μαθητή/τρια να γράψει το όνομά του ή αν έχει ξαναμπεί να το επιλέξει. Με αυτόν τον τρόπο παρέχεται η δυνατότητα στο μαθητή/τρια να ξαναδεί τα κείμενα που είχε δημιουργήσει και να κάνει σχετικές διορθώσεις

2 η οθόνη: Ζητείται από το μαθητή/τρια να επιλέξει: α) τον τύπο κειμένου (π.χ. αφήγηση παραμυθιού ή περιγραφή τόπου) β) τους αναγνώστες (π.χ μικρότεροι, ίδιας ηλικίας, μεγαλύτερης) γ) τη διάθεση (π.χ. καλή, χαρούμενη, λυπημένη) δ) τον τίτλο του κειμένου

3 η οθόνη: Δίνονται στους μαθητές/τριες τα 3 βασικά στάδια που πρέπει να ακολουθήσουν: α) σχεδιασμό (δηλαδή παραγωγή και οργάνωση των ιδεών) β) πρώτη καταγραφή (δηλαδή βελτίωση της δομής του κειμένου, του ενδιαφέροντος και της ροής των πληροφοριών) γ) παρουσίασησχεδιασμό πρώτη καταγραφή παρουσίαση

4 η οθόνη: Αφορά την παραγωγή των ιδεών Οι μαθητές/τριες επιλέγουν την 1 η ιδέα στην οποία: α) δίνουν τίτλο β) επιλέγουν την ερώτηση στην οποία απαντά η ιδέα γ) γράφουν την απάντηση στην ερώτηση δ) συνεχίζουν με τον ίδιο τρόπο γράφοντας κα άλλες ιδέες

5 η οθόνη: Αφορά την οργάνωση των ιδεών Παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές/τριες να ταξινομήσουν (με την βοήθεια των βελών) τις αταξινόμητες ιδέες τους, ακολουθώντας τα τρία υπερ-δομικά μέρη ενός κειμένου: α) πρόλογος β) ανάπτυξη γ) επίλογος

6 η οθόνη: Αφορά την πρώτη καταγραφή Παρουσιάζονται οι ιδέες των μαθητών (τίτλος, που είναι οργανωμένη) και παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές/τριες να γράψουν μια παράγραφο για αυτή την ιδέα

6 η οθόνη: Αφορά τη βελτίωση της δομής του κειμένου Παρουσιάζονται οι εμπλουτισμένες ιδέες (γραφή παραγράφου) με τη σειρά που ήταν οργανωμένες και παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές/τριες: α) να διαβάσουν για πρώτη φορά το κείμενο και να κάνουν τυχόν τροποποιήσεις

7 η και 8 η οθόνη: Αφορούν τη βελτίωση του ενδιαφέροντος και της ροής των πληροφοριών Παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές/τριες: α) να εμπλουτίσουν (να κάνουν πιο ενδιαφέρον το κείμενό τους) με τη βοήθεια του λεξιλογίου ή των συνδετικών λέξεων και β) να τροποποιήσουν τη ροή των πληροφοριώνλεξιλογίουσυνδετικών λέξεων

9 η οθόνη: Αφορά την παρουσίαση του κειμένου Παρέχεται η δυνατότητα στους μαθητές/τριες: α) να αλλάξουν το μέγεθος και το χρώμα γραμματοσειράς, να χρησιμοποιήσουν πλάγια ή έντονη γραφή, να επιλέξουν στοίχιση του κειμένου β) να προσθέσουν εικόνες και να δημιουργήσουν, έτσι, ένα πολυτροπικό κείμενο Παρέχεται, ακόμη, η δυνατότητα εκτύπωσης

10 η οθόνη: Αφορά την αυτό-αξιολόγηση του μαθητή/τριας Πριν την έξοδο από το πρόγραμμα, ο μαθητής/τρια αξιολογεί το κείμενο που παρήγαγε με βάση με μια λίστα η οποία θα λέγαμε ότι ταυτίζεται και με τα βήματα δημιουργίας του κειμένου

Αξιολόγηση του λογισμικού «ιδεοκατασκευές» Η εγκατάσταση του λογισμικού είναι εύκολη και πραγματοποιείται με τη βοήθεια ενός ελληνικού οδηγού, χωρίς προβλήματα σε υπολογιστές ενός τυπικού σχολικού εργαστηρίου Το έντυπο / εγχειρίδιο χρήσης είναι ένα μικρό 6σέλιδο βιβλιαράκι που βρίσκεται στη θήκη του CD- Rom. Οι πληροφορίες δίνονται και σε ηλεκτρονική μορφή στο αρχείο με το όνομα readme (τύπου pdf)έντυπο / εγχειρίδιο χρήσης

Το εγχειρίδιο χρήσης Στο εγχειρίδιο χρήσης αναφέρονται: οι όροι χρήσης οι απαιτήσεις του συστήματος και οι οδηγίες εγκατάστασης και εκτέλεσης του προγράμματος Οι εικονογραφημένες οδηγίες με τον κεντρικό πίνακα επιλογών και τα βασικά πλήκτρα (καταγραφή ιδεών, ταξινόμηση ιδεών, πρώτη καταγραφή, βελτίωση της δομής, βελτίωση του ενδιαφέροντος, βελτίωση της ροής, βελτίωση της εικόνας του κειμένου και εκτύπωση

Άξονες Αξιολόγησης Εκπαιδευτικού Λογισμικού Βασικά Χαρακτηριστικά Σχεδιασμός – Παιδαγωγικές Αρχές Σχέση με χρήστη – Αλληλεπίδραση Τεχνικά κριτήρια αξιολόγησης Γενική αξιολόγηση και συμπεράσματα

Βασικά Χαρακτηριστικά Είναι αλληλεπιδραστικό σε μέτριο βαθμό Οδηγείται από το χρήστη σε πολύ μεγάλο βαθμό Προσφέρει δυνατότητα εξερεύνησης σε παρά πολύ μεγάλο βαθμό

Σχεδιασμός – Παιδαγωγικές Αρχές (Ι) Το περιεχόμενο είναι κατάλληλο σε πολύ μεγάλο βαθμό για το κοινό στο οποίο απευθύνεται από την άποψη των γνώσεων και δεξιοτήτων που προϋποθέτει η χρήση του Το περιεχόμενο παρουσιάζεται με οργανωμένο τρόπο σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό Διεγείρει το ενδιαφέρον του μαθητή σε πολύ μεγάλο βαθμό Τα παιδιά ενθαρρύνονται να λάβουν ενεργό δράση (π.χ. να κινηθούν με διαφορετικούς τρόπους, να κατασκευάσουν δικές τους εργασίες) σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό Προάγει γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις σε πολύ μεγάλο βαθμό Εκτός από την πρόσκτηση πληροφοριών, παρέχονται δυνατότητες για την ανάπτυξη γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων σε πολύ μεγάλο βαθμό Συμπληρώνει επιτυχώς άλλη μορφή διδακτικού υλικού, κυρίως εντύπου, στα πλαίσια της διδασκαλίας μιας θεματικής ενότητας σε πολύ μεγάλο βαθμό Η καθοδήγηση που παρέχεται στα παιδιά για να προσεγγίσουν σταδιακά τους στόχους είναι σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό

Σχεδιασμός – Παιδαγωγικές Αρχές (Ι) Οι προηγούμενες γνώσεις και οι ενδεχόμενες δυσκολίες των ατόμων στα οποία απευθύνεται λαμβάνονται υπόψη σε μέτριο βαθμό Γίνονται αρκετές προτροπές για είσοδο δεδομένων (ερωτήσεις) σε πολύ μεγάλο βαθμό Δεν παρέχεται άμεση ανατροφοδότηση Η ανατροφοδότηση δεν είναι σαφής και συγκεκριμένη, ώστε τα παιδιά να καταλαβαίνουν πού έκαναν λάθος και πώς μπορούν να βελτιωθούν Το λογισμικό δεν εκμεταλλεύεται τα λάθη των παιδιών, ώστε να τα κατευθύνει καλύτερα Δεν εντοπίζονται φυλετικά ή άλλα στερεότυπα στο περιεχόμενο ή στον τρόπο παρουσίασης Δεν υπάρχει δυνατότητα εύκολης τροποποίησης κάποιων πλευρών του λογισμικού από τους διδάσκοντες ή ακόμα και τους μαθητές

Σχέση με χρήστη – Αλληλεπίδραση Ο/η μαθητής/τρια μπορεί να προσαρμόσει το ρυθμό εξάσκησης Ο/η μαθητής/τρια μπορεί να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησε Ο/η μαθητής/τρια δεν είναι πολύ εύκολο να μάθει πώς να χειρίζεται το λογισμικό Ένας/μία μαθητής/τρια με προβλήματα ανάγνωσης δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το λογισμικό Ένας/μία μαθητής/τρια δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει το λογισμικό χωρίς συνεχή καθοδήγηση από τον/την εκπαιδευτικό; Δεν παρέχονται νύξεις (π.χ. ήχοι, εικονίδια) που καθοδηγούν το/την μαθητή/τρια στην πλοήγηση

Τεχνικά κριτήρια αξιολόγησης Δίνει τη δυνατότητα σε βηματισμούς μπρος ή πίσω κατά μήκος του λογισμικού σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό Παρέχεται η δυνατότητα εξόδου σε οποιαδήποτε σημείο και επανεκκίνησης από το σημείο εξόδου σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό Οι χρήσιμες συμβουλές (βοήθεια) που παρέχονται όταν αυτό απαιτείται είναι σε μέτριο βαθμό Ο χρήστης διευκολύνεται στην είσοδο δεδομένων με τη χρήση του ποντικιού σε πολύ μεγάλο βαθμό Το λογισμικό παρουσιάζει ευκολία στην εγκατάσταση και στις διαδικασίες που απαιτούνται για την έναρξη της χρήσης του για πρώτη φορά σε πολύ μεγάλο βαθμό

32 Γενική αξιολόγηση-Τα θετικά σημεία του λογισμικού Είναι σύμφωνο με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος σπουδώνΕίναι σύμφωνο με τους στόχους του αναλυτικού προγράμματος σπουδών Βοηθά στην παραγωγή και κατανόηση του γραπτού λόγουΒοηθά στην παραγωγή και κατανόηση του γραπτού λόγου Αντιλαμβάνεται το γραπτό λόγο σαν ενεργητική διαδικασία δημιουργίαςΑντιλαμβάνεται το γραπτό λόγο σαν ενεργητική διαδικασία δημιουργίας Ευνοεί την ανάπτυξη και καλλιέργεια των γνωστικών δεξιοτήτων των μαθητών ώστε να μπορούν να εκφράζονται με σαφήνεια, επάρκεια και ακρίβεια. Καλλιεργεί τη δημιουργική και κριτική σκέψηΚαλλιεργεί τη δημιουργική και κριτική σκέψη Χρησιμεύει σαν μέσο αυτογνωσίας και αυτοελέγχουΧρησιμεύει σαν μέσο αυτογνωσίας και αυτοελέγχου Υποστηρίζει τη συνεργατική μάθηση αν χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια ομαδικής εργασίας των μαθητών. Εξατομικεύει την παραγωγή γραπτού λόγουΕξατομικεύει την παραγωγή γραπτού λόγου

33 Γενική αξιολόγηση-Τα αρνητικά σημεία του λογισμικού Προϋποθέτει αυξημένη ικανότητα στη γραφή κειμένου στον Η/Υ με χρήση πληκτρολογίουΠροϋποθέτει αυξημένη ικανότητα στη γραφή κειμένου στον Η/Υ με χρήση πληκτρολογίου Υποστηρίζει τη δόμηση συγκεκριμένου τύπου γραπτού κειμένου (αφηγηματικό, περιγραφικό) με καθορισμένες από το λογισμικό φάσεις- ενέργειες, οι οποίες δεν επιδέχονται τροποποίηση ή μετασχηματισμό από το χρήστηΥποστηρίζει τη δόμηση συγκεκριμένου τύπου γραπτού κειμένου (αφηγηματικό, περιγραφικό) με καθορισμένες από το λογισμικό φάσεις- ενέργειες, οι οποίες δεν επιδέχονται τροποποίηση ή μετασχηματισμό από το χρήστη Δεν υπάρχει δυνατότητα ορθογραφικού ελέγχου, όπως στο wordΔεν υπάρχει δυνατότητα ορθογραφικού ελέγχου, όπως στο word Ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι εμφανήςΟ ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι εμφανής Δεν υπάρχει συμπληρωματικό υλικό που θα βοηθούσε τους εκπαιδευτικούς να εντάξουν και να ενσωματώσουν το συγκεκριμένο λογισμικό στο αναλυτικό πρόγραμμαΔεν υπάρχει συμπληρωματικό υλικό που θα βοηθούσε τους εκπαιδευτικούς να εντάξουν και να ενσωματώσουν το συγκεκριμένο λογισμικό στο αναλυτικό πρόγραμμα

Προτάσεις Προτείνεται: η δημιουργία συμπληρωματικού υλικού με παραδείγματα σεναρίωνη δημιουργία συμπληρωματικού υλικού με παραδείγματα σεναρίων η επέκταση και σε άλλα κειμενικά είδηη επέκταση και σε άλλα κειμενικά είδη η δυνατότητα αξιοποίησης για τη συγγραφή κειμενικών ειδών και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα (π.χ Φυσικές Επιστήμες)η δυνατότητα αξιοποίησης για τη συγγραφή κειμενικών ειδών και σε άλλα γνωστικά αντικείμενα (π.χ Φυσικές Επιστήμες) η παροχή βοήθειας για συγκεκριμένες λεξικογραμματικές δομές που απαιτούνται στη συγγραφή των συγκεκριμένων κειμενικών ειδώνη παροχή βοήθειας για συγκεκριμένες λεξικογραμματικές δομές που απαιτούνται στη συγγραφή των συγκεκριμένων κειμενικών ειδών