Κοινωνικά κινήματα και πολιτικές ταυτότητας (και η γεωγραφία τους) Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Πολιτική Γεωγραφία

Εισαγωγή: ορισμένες ερωτήσεις Η έννοια της φιλελεύθερης δημοκρατίας και οι αρχές της ισότητας και της ελευθερίας. Μπορεί να υπάρχουν αδικίες στο πλαίσιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας εναντίον συγκεκριμένων ομάδων; H ισότητα πάντα εγγυάται τη δικαιοσύνη στο πλαίσιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας; Τι είναι τα κοινωνικά κινήματα καθώς και οι πολιτικές ταυτότητες; Ποια κοινωνικά κινήματα γνωρίζετε; Πως χρησιμοποιείται η διαφορά στα διάφορα κινήματα; Η έννοια της ταυτότητας είναι απόλυτη; Είμαστε μόνο ένα πράγμα; Ποια είναι η συνήθης διαδρομή των διαφόρων πολιτικών ταυτότητας; Πως το θέμα των πολλαπλών ταυτοτήτων περιπλέκει τις διάφορες πολιτικές ταυτότητες; Ποια είναι η κριτική των πολιτικών ταυτότητας;

Το πρόβλημα με τη φιλελεύθερη δημοκρατία Στο πλαίσιο της φιλελεύθερης δημοκρατίας γεννήθηκε μια κριτική περί του κατά πόσο η ισότητα μεταξύ των ατόμων εγγυάται τη δικαιοσύνη μεταξύ των ομάδων της κοινωνίας. Η κριτική θα ονομασθεί ως «Πολιτική της Διαφοράς». Charles Taylor (1991): The politics of Recognition. H ανάγκη της αναγνώρισης της ταυτότητας (πολιτικές πολύ-πολιτισμικότητας, εθνοτικών ομάδων κτλ.) Η ταυτότητα μας εξαρτάται σε ένα βαθμό από την αναγνώριση της από τους άλλους. Η μη αναγνώριση ή η λάθος αναγνώριση μπορεί να κάνει «ζημιά». Θυμηθείτε τη φαινομενολογία του Χέγκελ και ότι υπάρχουμε σε σχέση με άλλους. Ταυτότητα και αναγνώριση. Charles Taylor (1991): The politics of Recognition. H ανάγκη της αναγνώρισης της ταυτότητας (πολιτικές πολύ-πολιτισμικότητας, εθνοτικών ομάδων κτλ.) Η ταυτότητα μας εξαρτάται σε ένα βαθμό από την αναγνώριση της από τους άλλους. Η μη αναγνώριση ή η λάθος αναγνώριση μπορεί να κάνει «ζημιά». Θυμηθείτε τη φαινομενολογία του Χέγκελ και ότι υπάρχουμε σε σχέση με άλλους. Ταυτότητα και αναγνώριση. Will Kymlicka (1995) Multicultural Citizenship. Πολλοί υποστηρίζουν ότι οι πολιτικές της διαφοράς αποτελούν κίνδυνο για τη φιλελεύθερη δημοκρατία. Το να αντιλαμβάνεται η πολιτική τους ανθρώπους ως άτομα και όχι ως ομάδες μπορεί να προκαλέσει αδικίες. Πρέπει να υπάρχει ισότητα μεταξύ των ομάδων της κοινωνίας και ελευθερία μέσα στις ομάδες. Μια διαφορετική έννοια περί ισότητας και ελευθερίας. Ann Phillips (2007) Multiculturalism without culture, Ann Phillips (2007) Multiculturalism without culture, ένα διαφορετικό είδος πολύ- πολιτισμικότητας, μια πολύ-πολιτισμικότητα με «αδύνατη» την έννοια της κουλτούρας. Προσπαθεί να γεφυρώσει τις διαφορές μεταξύ πολύ-πολιτισμικότητας και φεμινισμού. Έμφαση στο άτομο και στην ατομική βούληση. Τα άτομα έχουν δικαιώματα, όχι οι ομάδες. Τα άτομα επηρεάζονται από την κουλτούρα τους αλλά δεν είναι η συμπεριφορά τους αποτέλεσμα της κουλτούρας τους. Το θέμα του ατόμου και της επιλογής/ επιβολής στο πλαίσιο της κουλτούρας/ εθνότητας. Η έννοια των πολιτικών ταυτότητας πρέπει να ειδωθεί στο πλαίσιο της κριτικής της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της πεποίθησης ότι η ισότητα δεν εξασφαλίζει απαραιτήτως και τη δικαιοσύνη. Η δικαιοσύνη πρέπει να αφορά και ομάδες όχι μόνο άτομα (αλλά και τα άτομα πρέπει να είναι ελεύθερα μέσα στις ομάδες).

Το κίνημα των «πολιτειακών δικαιωμάτων» και η γεωγραφία του

Civil rights movement: I have a dream…

Το κίνημα των «πολιτειακών δικαιωμάτων» Αναφέρεται στο σύνολο των κινητοποιήσεων των μαύρων πληθυσμών της Αμερικής με σκοπό την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων και την αποκατάσταση των εκλογικών τους δικαιωμάτων (κυρίως στο Νότο- καθεστώς Jim Crow). Ήταν ουσιαστικά ένα κίνημα ενσωμάτωσης των μαύρων πληθυσμών στην Αμερικάνικη κοινωνία. Πολλοί λευκοί συμμετείχαν στις κινητοποιήσεις. Το κίνημα των γυναικών επίσης στήριζε το κίνημα των πολιτειακών δικαιωμάτων. Η γεωγραφία του κινήματος σχετίζεται κυρίως με τις Νότιες Πολιτείες (αλλά όχι μόνο) Το κίνημα περιελάμβανε σειρά κινητοποιήσεων και πράξεις ανυποταγής από το Τα αποτελέσματα του κινήματος: το ψήφισμα του Νομοθετήματος για τα Πολιτειακά Δικαιώματα που απαγορεύει τις διακρίσεις στην εργασία (1964), το Νομοθέτημα που αποκατάστησε το δικαίωμα για τα εκλογικά δικαιώματα (1965), και το Νομοθέτημα κατά των διακρίσεων στη στέγαση.

Το καθεστώς Jim Crow , μέχρι τη ψήφιση του Νομοθετήματος του 1965 για τα εκλογικά δικαιώματα. Δεν υπήρχαν εκλεγμένοι μαύροι υποψήφιοι στο Νότο κατά την εν λόγω περίοδο. Φυλετικός διαχωρισμός στην εργασία, στην κατοικία, λυντσαρίσματα, βία. Το Δημοκρατικό (λευκό) κόμμα έλεγχε τελείως το Νότο και επέβαλε φυλετικό διαχωρισμό με νόμο. Ο Νότος ως «δημοκρατικός» αλλά και ο ρόλος της φυλής στην πολιτική ιστορία των Η.Π.Α. (Paul Kroogman “The conscience of a liberal”) Την περίοδο αυτή παρατηρήθηκε η Μεγάλη μετανάστευση μαύρων πληθυσμών από το Νότο στο Βορρά, η το «μεγάλο τρένο προς την Ελευθερία» Langston Hughes. H αρχή (1955):Rosa Parks και το μποϋκοτάζ των Λεωφορείων της εταιρείας Montgomery. Η Parks αρνήθηκε να σηκωθεί προκειμένου να προσφέρει τη θέση της στο λεωφορείο σε ένα λευκό με αποτέλεσμα να συλληφθεί, δικαστεί και να καταδικαστεί. Το 1956 η εταιρεία αναγκάστηκε να άρει το χωρικό φυλετικό διαχωρισμό που εφάρμοζε στα λεωφορεία της. Ο Μ.L. King έγινε γνωστός σε όλη τη χώρα εξαιτίας της ηγεσίας του στις κινητοποιήσεις. Little Rock Central High School (1957): εννέα μαύροι μαθητές εξαιτίας των επιδόσεων τους εγγράφονται στο εν λόγω γυμνάσιο. Αντιδράσεις ‘λευκών’ μαθητών και γονέων. Ο Eisenhower έστειλε το στρατό προκειμένου να μπορέσουν οι ‘μαύροι’ μαθητές να παρακολουθήσουν τα μαθήματα τους. Καθιστικές διαμαρτυρίες στη δεκαετία του 1960 Η πορεία προς την Ουάσινγκτον, άτομα συγκεντρώθηκαν μπροστά στο Μνημείο του Lincoln. Στόχοι: νομοθετήματα κατά των διακρίσεων, απασχόληση, στέγαση, εκλέγειν και εκλέγεσθαι, εκπαίδευση. Μετά την πορεία ο King και άλλοι ακτιβιστές συναντήθηκαν με τον Kennedy. Μετά τη δολοφονία Kennedy of Johnson προχώρησε με τη συμφωνηθείσα ατζέντα

Ενσωμάτωση και μαύρος διαχωρισμός: Παράλληλοι δρόμοι

Malcolm X: Από το έθνος του Ισλάμ στα ανθρώπινα δικαιώματα Malcolm Little ή αλλιώς El Hajj Malik El Shabazz. Μαύρος ακτιβιστής και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένας από τους εμπνευστές του μαύρου κινήματος και από τις μεγαλύτερες επιρροές του. Το 1946 σε ηλικία 20 ετών πήγε φυλακή όπου και ήρθε σε επαφή με τις διδασκαλίες του Έθνους του Ισλάμ. 1953: Έγινε μέλος της οργάνωσης και πρέσβευε το διαχωρισμό των μαύρων από τους λευκούς και την ανωτερότητα της μαύρης φυλής. Δημιουργία ενός μαύρου έθνους. Χιλιάδες άνθρωποι έγιναν μέλη του κινήματος, μεταξύ αυτών και ο Cassius Clay- Mohamed Ali. 1964: Αποχώρηση από το Έθνος καθώς ήταν πολύ συντηρητικός χώρος για τις απόψεις του. Ήρθε σε σύγκρουση με τον Elijah Mohammad. Ίδρυσε το δικό του οργανισμό και το ενδιαφέρον του μετατοπίστηκε στον κόσμο, και θεώρησε ότι το παγκόσμιο Ισλάμ θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένας τρόπος να ξεπεραστεί η φυλή. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου Παλαιστίνη, Αίγυπτος κτλ. και διέκρινε αναλογίες μεταξύ των αγώνων για την ανεξαρτησία και του αγώνα των μαύρων στην Αμερική. Επισκέφτηκε τη Μέκκα και έγινε Σουνίτης Μουσουλμάνος. Είδε το θέμα της φυλής ως θέμα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ήταν πρόθυμος να συνεργαστεί με ηγέτες του αγώνα για τα πολιτειακά δικαιώματα. 1965: δολοφονείται από μέλη του Έθνους του Ισλάμ. Ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα/ επιρροές του μαύρου κινήματος, η δύναμη της παρουσίας τους ως μέσω αλλαγής της στερεοτυπικής εικόνας των μαύρων, η δύναμη της πολιτικής της ταυτότητας και ο αυτό-προσδιορισμός του εαυτού. Φαινομενολογία Hegel, Fanon κτλ.

Black power/ black is beautiful

Μαύρη Δύναμη Το κίνημα ή καλύτερα τα κινήματα ήταν ενεργά τις δεκαετίες του 1960 και Έμφαση στη φυλετική περηφάνια και δημιουργία συλλογικότητας και μορφών που την εκφράζουν. Καθώς το κίνημα των πολιτειακών δικαιωμάτων λάμβανε χώρα υπήρχαν και πιο νεανικές και ριζοσπαστικές φωνές, όπως το Student Non Violent Coordinating Committee Το κίνημα σήμαινε διαφορετικά πράγματα σε διαφορετικούς ανθρώπους: μαύρους επιχειρηματίες, κοινωνικούς ριζοσπάστες Εν μέρει συνέχεια των πολιτειακών δικαιωμάτων κάπου στο μέσω της ενσωμάτωσης και του διαχωρισμού (Nation of Islam, Black Panthers) Μαύρη ταυτότητα, μαύρη ομορφιά, afro look, το ξεκίνημα της μαύρης ‘cool’ κουλτούρας. Περηφάνια, δημιουργία κουλτούρας. Η κουλτούρα ως πολιτική. πολιτιστική επανάσταση ως πολιτική πράξη, ένα κίνημα πίσω στις ρίζες Η κατασκευή ενός νέου εαυτού: ψυχραιμία (coolness), αύρα. Η κατασκευή μιας νέας περσόνας ως αποτέλεσμα της πολιτικής ταυτότητας σε ευθεία αντιδιαστολή με τα στερεότυπα και την καταπίεση της κοινωνίας. Η θεατρικότητα της κουλτούρας Σκεφτείτε πως η μαύρη κουλτούρα σε διάστημα 3 δεκαετιών από το περιθώριο βρέθηκε στο επίκεντρο της παγκόσμιας ποπ σκηνής.

Pharrell Williams

Μαύροι Πάνθηρες Αφρό-Αμερικάνικο επαναστατικό κίνημα ενεργό μεταξύ Ιδρύθηκε το 1966 στο Oakland, California Το 1968, το κίνημα είχε εξαπλωθεί σε πολλές μαύρες μητροπόλεις (η έννοια της αμερικάνικης διπλής μητρόπολης) Οι ένοπλες περιπολίες (ειδικός νόμος της Καλιφόρνια που επιτρέπει τη δημόσια έκθεση όπλων όταν αυτά δεν στοχεύουν σε κάτι) για την αστυνόμευση της αστυνομίας και το πρόγραμμα δωρεάν πρωινών για τα παιδιά. Ένα μείγμα κουλτούρας του δρόμου και μαύρου εθνικισμού «θέλουμε ψωμί, στέγη, εκπαίδευση, ρουχισμό, δικαιοσύνη και ειρήνη» Επιρροές κομμουνιστικές και μαοϊκές ιδέες Ο χαιρετισμός των μαύρων πανθήρων στους Ολυμπιακούς του Μονάχου Ένοπλη βία με την αστυνομία, διασυνδέσεις με εγκληματικές οργανώσεις. Στη συνέχεια, η αποδόμηση των κινημάτων και η διαφορετικότητα της μαύρης ταυτότητας. Το τέλος των μαύρων πολιτικών ταυτότητας. Η νέα μαύρη πολιτιστική πολιτική και το τέλος του «αθώου μαύρου υποκειμένου» Stuart Hall.

Το κίνημα των μαύρων πανθήρων και οι φτωχές γειτονιές των αμερικάνικων πόλεων

Σαν Φρανσίσκο και ο αγώνας για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων

Δικαίωμα στη σεξουαλική ταυτότητα Πρώτη προσέγγιση: η ενσωμάτωση των gay (lesbian) στην κοινωνία, ίσες ευκαιρίες. Δεύτερη προσέγγιση: η δημιουργία της gay κουλτούρας και της gay ταυτότητας Harvey Milk ( ), o πρώτος ανοικτά gay πολιτικός της Αμερικής. Η γειτονιά του Κάστρο στο Σαν Φρανσίσκο και η μετανάστευση των ομοφυλοφίλων από όλη την Αμερική εκεί. Η δημιουργία της gay κουλτούρας, η διαφορετική ματιά στον εαυτό. Ο Milk με την είσοδο του στην τοπική πολιτική σκηνή προώθησε ένα νομοθέτημα ενάντια στις διακρίσεις με βάση τη σεξουαλική ταυτότητα. Αλλά και μια τρίτη: Queer politics, είναι η σεξουαλική προτίμηση τόσο σημαντικό μέρος της ταυτότητας; Η αποδόμηση της ταυτότητας και η ενασχόληση με την κατασκευή των ταυτοτήτων στο πλαίσιο της κοινωνίας. Queer μια ταυτότητα χωρίς ουσία απλά σε αντιδιαστολή με την ευρύτερη κοινωνία. Δεν πρόκειται για ταυτότητα αλλά για κριτική της ταυτότητας και των μεθόδων παραγωγής της σεξουαλικής ταυτότητας.

Queer politics ή ΛΟΑΤ

Μια πορεία των πολιτικών ταυτότητας ή τα στάδια τους (όχι απαραίτητα με αυτή τη σειρά) Πρώτο στάδιο/ στιγμή: φιλελεύθερη ενσωμάτωση στην ευρύτερη κοινωνία, ισότητα ευκαιριών (Κίνημα πολιτειακών δικαιωμάτων, δεύτερο κύμα φεμινισμού, «οι ομοφυλόφιλοι είναι άνθρωποι») Δεύτερο στάδιο/ στιγμή: αυστηρή πολιτική ταυτότητας ή «κλείσιμο στην ομάδα». Πολιτικές ταυτότητας, το χτίσιμο της ταυτότητας πάνω στη διαφορά. Ομογενοποίηση των διαφορών και προάσπιση μιας διαφοράς με σκοπό την κοινωνική αλλαγή. Νέες πολιτικές ταυτότητες με βάση το φύλλο, το χρώμα, την εθνότητα, τη σεξουαλική προτίμηση Τρίτο στάδιο: Η εμπειρία μας και η σύγχρονη θεωρητική ανάλυση πρεσβεύει ότι: Ζούμε σε έναν κόσμο που ο καθένας από εμάς έχει πολλές ταυτότητες. Δεν είμαστε μια ιδιότητα, μια ταυτότητα. Είμαστε περισσότερο από μια κατηγορία (φύλο, φυλή, εθνότητα, τάξη, ηλικία κτλ.). Η θεωρία της διατομής (intersection theory) και η «αρχιτεκτονική της εξουσίας» στις ζωές των ανθρώπων. Aποδόμηση των ταυτοτήτων, οι διαφορές μέσα στη διαφορά (τρίτο κύμα φεμινισμού, queer politics)

Ορισμένες σκέψεις για τις πολιτικές ταυτότητας (όχι δικές μου) Οι πολιτικές ταυτότητας βασίζονται στην ιδέα ότι ορισμένες ομάδες είναι καταπιεσμένες στο πλαίσιο της κοινωνίας. Οι διάφορες ομάδες της κοινωνίας δεν έχουν όλες τις ίδιες ευκαιρίες. Ορισμένες ομάδες έχουν περισσότερα προνόμια από άλλες. Κίνδυνοι των πολιτικών ταυτότητας: η ουσιοκρατική θεώρηση των ταυτοτήτων (στον αντίποδα Spivak και η Στρατηγική Ουσιοκρατία), ο καθένας σκέφτεται εγωιστικά ή καλύτερα πολεμάει για τη δική του ομάδα, «φυλές» αντί για πολιτική, πολιτικές ταυτότητες αντί ταξική πάλη, καταπίεση στο πλαίσιο των ομάδων (γυναίκες σε ισλαμικές μικρό-κοινωνίες). Είναι οι πολιτικές ταυτότητες α-πολιτικές; Είναι οι πολιτικές ταυτότητες μια κίνηση πίσω από τη βάση στο εποικοδόμημα (Μαρξ); Είναι οι ταυτότητες μια μορφή «ψευδής συνείδησης» (false consciousness)

To παράδοξο του φιλελευθερισμού και των πολιτικών ταυτότητας Το παράδοξο: οι φιλελεύθερες πολιτικές προκειμένου να εξασφαλίσουν την ισότητα αναφέρονται στην απαγόρευση των διακρίσεων σε σχέση με συγκεκριμένες ομάδες, οπότε ουσιαστικά δέχονται την ύπαρξη ομάδων (Το Νομοθέτημα των πολιτειακών δικαιωμάτων, η Ευρωπαϊκή οδηγία κατά των διακρίσεων με βάση το φύλο, την εθνότητα, τη φυλή, τη σεξουαλική προτίμηση κτλ.). Από την άλλη πλευρά, όπως είδαμε, στην πορεία εξέλιξη τους οι πολιτικές ταυτότητες αποδυναμώνονται από την έμφαση στο άτομο και όχι στις ομάδες (ελευθερία του ατόμου).

Προς μια πολιτική ταυτότητας χωρίς ταυτότητα; Ο κίνδυνος το προσωπικό να γίνει α-πολιτικό Μια νέα κατηγορία πολιτικής πράξης που λαμβάνει υπόψη της τις πολιτικές ταυτότητες/ διαφορές. Μια νέα αντίληψη της πολιτικής που μπορεί να συμπεριλάβει τη διαφορά στον αγώνα προς την ισότητα. Η δημιουργία «συμμαχιών» με σκοπό την ισότητα. Μπορούμε να οδηγηθούμε σε μια μορφή πολιτικής πράξης πέραν, αλλά λαμβάνοντας υπόψη, της διαφοράς; (Soja) Είναι τα κοινωνικά κινήματα της δικαιοσύνης που εμφανίζονται σήμερα μια μορφή πολιτικής ταυτότητας πέραν της διαφοράς;