Διπλωματική εργασία Της Αντωνοπούλου Αθανασίας Οι γυναίκες στη Διοίκηση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης- Το παράδειγμα του Ν. Σερρών Διπλωματική εργασία Της Αντωνοπούλου Αθανασίας

Έναρξη έρευνας Ως εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης και έχοντας δουλέψει σε πολλούς και διαφορετικούς νομούς στην Ελλάδα παρατήρησα εξαρχής τη χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στη διοίκηση των σχολικών μονάδων. Δουλεύοντας τα τελευταία χρόνια στη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Νομού Σερρών και συγκεκριμένα στη θέση του Γραμματέα Υπηρεσιακού Συμβουλίου διαπιστώνω καθημερινά τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής των γυναικών σε διευθυντικές θέσεις. Οι παραπάνω λόγοι ήταν καθοριστικοί για να αποφασίσω να ασχοληθώ με το θέμα της υποαντιπροσώπησης των γυναικών στη διοίκηση των σχολικών μονάδων παίρνοντας ως παράδειγμα το Νομό Σερρών.

Θέμα της έρευνας Η παρούσα μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει το φαινόμενο της υποαντιπροσώπησης των γυναικών στη διοίκηση των σχολικών μονάδων. Θα γίνει μια βιβλιογραφική και εμπειρική έρευνα με σκοπό να διερευνηθούν οι λόγοι που αποτρέπουν την γυναίκα να συμμετάσχει και να κατακτά διευθυντικές θέσεις. Επιπροσθέτως με την παρούσα εργασία θα προσπαθήσουμε να αναδείξουμε ποιος είναι ο επιθυμητός τρόπος διοίκησης και ποιοι οι στόχοι τόσο των αντρών όσο και των γυναικών και τι εμπόδια συναντάνε τα στελέχη εκπαίδευσης με βάση το φύλο.

Ως κύριοι στόχοι της έρευνας ορίζονται οι ακόλουθοι: Να αναλυθούν οι απόψεις και η οπτική των ίδιων των Διευθυντών-ντριών σχετικά με τους λόγους της υποαντιπροσώπευσης των γυναικών στη Διοίκηση των Σχολικών Μονάδων. Να προσδιοριστούν διαφορές, εφ΄ όσον υπάρχουν, στον τρόπο άσκησης της διοίκησης της Σχολικής Μονάδας προσδιοριζόμενες από το φύλο. Η περιγραφή της αντίληψης που έχουν για τον επαγγελματικό και ηγετικό τους ρόλο οι Διευθυντές-ντριες ως προς αυτό που πρέπει να γίνει και ως προς την καθημερινή πρακτική τους.  Να καταγραφούν και να ερμηνευθούν επιπλέον λόγοι, πέρα από τους λόγους που προέκυψαν από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, σχετικά με το φαινόμενο της γυάλινης οροφής, το οποίο εμποδίζει τις γυναίκες να διεκδικήσουν θέση στη διοικητική ιεραρχία της σχολικής μονάδας. Να γίνει η παρούσα έρευνα, με βάση τα αποτελέσματα που θα διεξαχθούν αφορμή για περαιτέρω έρευνες στο μέλλον, οι οποίες ίσως προσεγγίσουν το θέμα με διαφορετικές τεχνικές. Τέλος, επιθυμία είναι να παρουσιαστούν και να προταθούν τρόποι και πολιτικές εξάλειψης του φαινομένου της χαμηλής συμμετοχής των γυναικών στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων.

Στα πλαίσια της έρευνας διατυπώθηκαν μια σειρά από ερευνητικά ερωτήματα που έχουν ως εξής: Ποιοι είναι οι λόγοι που δρουν ανασταλτικά στη διεκδίκηση διευθυντικών θέσεων στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων από γυναίκες εκπαιδευτικούς.   Λόγοι που προέτρεψαν τους εκπαιδευτικούς στην υποβολή ή μη αίτησης υποψηφιότητας για διεκδίκηση διευθυντικής θέσης στην διοίκηση της εκπαίδευσης. Ποιοι επιπλέον λόγοι εμποδίζουν τις γυναίκες Διευθύντριες να εκτελέσουν το έργο τους. Αν υπάρχει συμφιλίωση μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των γυναικών Διευθυντριών. Ποια είναι βασικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού που ασκεί καθήκοντα Διευθυντή-ντριας. Προτάσεις για βελτίωση της υπάρχουσας νομοθεσίας για την επιλογή Διευθυντών-ντριων. Προτάσεις για ισότιμη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στη διοίκηση της εκπαίδευσης. Αποτύπωση απόψεων για το αν οι άνδρες και οι γυναίκες όταν αναλαμβάνουν θέσεις Διευθυντών-ντριών χρησιμοποιούν έμφυλο τρόπο. Με ποια θέματα που αφορούν το σχολείο ασχολούνται περισσότερο οι γυναίκες και οι άνδρες Διευθυντές και σε ποιο βαθμό συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Αν υπάρχει διαφορά στους στόχους που θέτουν οι Διευθυντές/ντριες όταν αναλαμβάνουν τη θέση. Υπάρχει ισότιμη αντιμετώπιση από τη μεριά του συλλόγου διδασκόντων, του συλλόγου γονέων και τη μαθητική κοινότητα προς το/τη Διευθυντή/ντρια ανάλογα το φύλο.

Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα: Όσον αφορά την αναλογία των Διευθυντών-ντριών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Νομού Σερρών τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τη χαμηλή εκπροσώπηση των γυναικών στη διοίκηση των σχολικών μονάδων. Μια μικρή ποσοτική υπεροχή φάνηκε στις γυναίκες, που υπέβαλαν αίτηση υποψηφιότητας για υποδιευθύντριες αλλά και πάλι παρατηρούμε υπεροχή των γυναικών μόνο στη κατώτερη διοικητική βαθμίδα. Η θέση της υποδιευθύντριας έχει λιγότερες ευθύνες, γόητρο και κύρος αλλά και λιγότερες δυνατότητες συμμετοχής στη σχολική διοίκηση. Σύμφωνα με τα ερευνητικά αποτελέσματα κύριος λόγος για την υποαντιπροσώπευση των γυναικών είναι η μη συμφιλίωση της επαγγελματικής με την οικογενειακή ζωή, καθώς και η ταύτιση του ρόλου του διευθυντή με το ανδρικό πρότυπο. Συνεπώς επικρατούν ακόμα στερεότυπα που θέλουν τον άντρα να βρίσκεται στην κορυφή της διοικητικής ιεραρχίας και στο χώρο της εκπαίδευσης. Επίσης, αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι στο ερωτηματολόγιο απάντησαν όλες οι γυναίκες Διευθύντριες ενώ αντίθετα παρέλειψαν αρκετοί άνδρες, γεγονός που ίσως δείχνει την ανάγκη των γυναικών να βοηθήσουν στην ερμηνεία του φαινομένου της γυάλινης οροφής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.   Οι λόγοι που ωθούν τις γυναίκες να ακολουθήσουν το επάγγελμα της δασκάλας είναι κυρίως η αγάπη τους για τα παιδιά γεγονός που ίσως καθορίζει τόσο την επαγγελματική τους εξέλιξη όσο και τον τρόπο που διοικούν. Σύμφωνα με την έρευνα οι γυναίκες Διευθύντριες είναι προσανατολισμένες στον ανθρώπινο παράγοντα και επιδιώκουν να έχουν καλή συνεργασία και επικοινωνία με τους μαθητές/τριες. Επιπρόσθετος στόχος των Διευθυντριών είναι να βοηθήσουν τη σχολική κοινότητα. Αντίθετα κυριότερος λόγος επιλογής των δασκάλων είναι η σταθερότητα του επαγγέλματος, παράγοντας εστιασμένος στο προσωπικό συμφέρον. Άλλωστε και σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας οι άνδρες Διευθυντές επέλεξαν να κάνουν αίτηση υποψηφιότητας για λόγους όπως οι αυξημένες οικονομικές απολαβές και η κοινωνική καταξίωση, λόγοι προσωπικοί και κοινωνικοί και όχι παιδαγωγικοί.

Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα (2) : Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι τα ακόλουθα (2) : Όσον αφορά τον τρόπο διοίκησης των γυναικών και των αντρών, παρατηρούμε ότι υπήρχε ταύτιση των ερευνητικών αποτελεσμάτων με τη βιβλιογραφία. Οι γυναίκες Διευθύντριες επιλεγούν ένα δημοκρατικό τρόπο διοίκησης, δίνοντας πρωτοβουλίες και άποψη στο εκπαιδευτικό προσωπικό. Επιπροσθέτως ο τρόπος που λαμβάνουν αποφάσεις είναι συλλογικός και δημοκρατικός. Επίσης φροντίζουν να δημιουργούν φιλικό κλίμα στη σχολική κοινότητα δίνοντας βάρος στη σωστή επικοινωνία και συνεργασία. Στόχοι τους είναι η ανάληψη καινοτόμων δράσεων και γενικότερα εστιάζουν στο παιδαγωγικό μέρος των καθηκόντων τους. Αντίθετα οι άνδρες Διευθυντές επιλέγουν να είναι πιο καθοδηγητικοί και να επεμβαίνουν στα διδακτικά θέματα. Παράλληλα ένα μεγάλο ποσοστό των γυναικών συμφωνεί με την άποψη ότι οι άνδρες είναι κυριαρχικοί. Τα δυο φύλα πάντως συμφώνησαν αρκετά στο ότι δεν έκαναν αίτηση το 2007 πρώτον γιατί δεν είχαν τα απαραίτητα προσόντα και δεύτερον γιατί δεν τους ενδιέφερε. Επίσης τόσο οι γυναίκες όσο και οι άντρες συμφωνούν ότι οι εκπαιδευτικοί, οι μαθητές/τριες και οι γονείς δεν περιμένουν διαφορετικό τρόπο διοίκησης με βάση το φύλο. Οι γυναίκες φαίνεται ότι επιβεβαιώνουν τα μέχρι τώρα ερευνητικά δεδομένα που θέλουν τα συμβούλια επιλογής να είναι αρνητικά προκατειλημμένα με τις γυναίκες. Οι αυξημένες οικογενειακές υποχρεώσεις των γυναικών και οι πολλαπλοί ρόλοι που καλούνται να παίξουν θεωρούνται εμπόδια από το συμβούλιο και συνεπώς αποφαίνεται ότι οι γυναίκες δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις αυξημένες απαιτήσεις των διοικητικών θέσεων.

Επαλήθευση ερευνητικών ερωτημάτων: Συγκεκριμένα επιβεβαιώθηκαν και απαντήθηκαν τα παρακάτω: Οι λόγοι που δρουν ανασταλτικά στη διεκδίκηση διευθυντικών θέσεων στη διοίκηση των εκπαιδευτικών μονάδων από γυναίκες εκπαιδευτικούς. Οι λόγοι που προέτρεψαν τους Διευθυντές/ντριες στην υποβολή ή μη αίτησης υποψηφιότητας για διεκδίκηση διευθυντικής θέσης στην διοίκηση της εκπαίδευσης. Ποια είναι βασικά χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού που ασκεί καθήκοντα Διευθυντή-ντριας. Αποτύπωση απόψεων για το αν οι άνδρες και οι γυναίκες όταν αναλαμβάνουν θέσεις Διευθυντών-ντριών χρησιμοποιούν έμφυλο τρόπο. Με ποια θέματα που αφορούν το σχολείο ασχολούνται περισσότερο οι γυναίκες και οι άνδρες Διευθυντές και σε ποιο βαθμό συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Αν υπάρχει διαφορά στους στόχους που θέτουν οι Διευθυντές-ντριες όταν αναλαμβάνουν τη θέση. Αν υπάρχει ισότιμη αντιμετώπιση από τη μεριά του συλλόγου διδασκόντων, του συλλόγου γονέων και τη μαθητική κοινότητα προς το Διευθυντή-ντρια ανάλογα το φύλο. Προτάσεις για ισότιμη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στη διοίκηση της εκπαίδευσης.     Δεν επιβεβαιώθηκαν και απαντήθηκαν τα παρακάτω: Ποιοι επιπλέον λόγοι εμποδίζουν τις γυναίκες Διευθύντριες να εκτελέσουν το έργο τους. Αν υπάρχει συμφιλίωση μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής των γυναικών Διευθυντριών.