Νομοθεσία & Εξοικείωση με ρύπους

Περιβάλλον, Ρύπανση Γεωπεριβάλλοντος, Νομοθεσία Περιβάλλον (πόσιμο νερό, ατμόσφαιρα, υπέδαφος*, διάστημα) και ρύπανση: περιορισμένες ανοχές Νομοθεσία: σε συνεχή εξέλιξη *υπέδαφος = έδαφος + υπόγειο νερό

Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω: ευκαιρία να σκεφτούμε προσωπική φιλοσοφία περιβαλλοντικού δικαίου

Νομοθετικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα στην πληροφορία Αίτημα σε δημόσια υπηρεσία για πληροφορίες – η υπηρεσία υποχρεούται να απαντήσει σε 60 ημέρες το αργότερο (Άρθρο 10 του Συντάγματος) Οδηγία για ελεύθερη πρόσβαση στην περι- βαλλοντική πληροφορία (ισχύει από 14-02-05) Οδηγία 2003/4/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2003, για την πρόσβαση του κοινού σε περιβαλλοντικές πληροφορίες Ενσωματώθηκε στο Εθνικό Δίκαιο με την απόφαση 11764/653/2006 (ΦΕΚ 327, Τεύχος Β, 17-03-2006)

Περιβάλλον, Ρύπανση Γεωπεριβάλλοντος, Νομοθεσία Περιβάλλον (πόσιμο νερό, ατμόσφαιρα, υπέδαφος*, διάστημα) και ρύπανση: περιορισμένες ανοχές Νομοθεσία: σε συνεχή εξέλιξη *υπέδαφος = έδαφος + υπόγειο νερό

Νομοθεσία για τη ρύπανση του υπεδάφους Πιο αναπτυγμένη στις ΗΠΑ (Νομοθεσία “Comprehensive Environmental Response, Compensation, and Liability Act” – CERCLA ή Superfund), Ολλανδία Διαμορφώθηκε τουλάχιστον αρχικά σαν απάντηση στις ανησυχίες και την αυξανόμενη περιβαλλοντική συνειδητοποίηση των πολιτών – όχι με βάση υπάρχουσες τεχνικές γνώσεις

Νομοθεσία για τη ρύπανση του υπεδάφους (συνέχεια) Στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007 ισχύει Οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημίας (2004/35/ΕΚ  Π.Δ. 148, ΦΕΚ 190Α, 29-9-2009) από το 2013 ισχύει Οδηγία για την προστασία του υπόγειου νερού (2006/118/ΕΚ  Αποφ. 39626/2208/Ε130, ΦΕΚ 2075Β, 25-9-2009) Οδηγία για την προστασία του εδάφους υπό επεξεργασία Η Ελλάδα απέκτησε σχετική (αλλά αποσπασματική) νομοθεσία μόλις το 2006 (Αρ.13588/725, ΦΕΚ 383Β, 28-3-06, αντικαθιστά την 19396/1546/1997) στο πλαίσιο του εθνικού σχεδιασμού για τα επικίνδυνα απόβλητα

Νομοθετικό πλαίσιο υπόγειο νερό έδαφος επικίνδυνα απόβλητα Αφετηρία νομοθετημάτων για την πρόληψη και αποκατάσταση ρύπανσης γεωπεριβάλλοντος: 1) Διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων 2) Προστασία εδάφους και υπόγειου νερού Όλες απαραίτητες!

Ερώτηση Νο 1 Mια στιβαρή νομοθεσία για την προστασία του εδάφους αντιμετωπίζει επιτυχώς το πρόβλημα των ρυπασμένων χώρων.   Σωστό   Λάθος

Νομοθεσία: τι να συγκρατήσουμε • Πού/πώς ψάχνουμε Ευρωπαϊκή Ένωση Για κάτι συγκεκριμένο (με γνωστό έτος/αριθμό) ή με λέξεις-κλειδιά http://eur-lex.europa.eu/homepage.html?locale=el Ανά κατηγορίες http://eur-lex.europa.eu/browse/summaries.html Ελλάδα: www.et.gr, βάσεις δεδομένων (με χρέωση)

Νομοθεσία: τι να συγκρατήσουμε (συν.) Λογική (κάποιες γενικές αρχές) έμφαση στην πρόληψη (π.χ., Council Directive 2008/1/EC concerning integrated pollution prevention and control – IPPC & 2010/75/EU: επικαιροποίηση) - οδηγίες για αποκατάσταση (π.χ., διάταξη CERCLA στις ΗΠΑ) επιτρεπτά όρια ρύπανσης (καθορίζονται πώς;) οδηγίες για το (α) πώς κάνουμε κάτι (prescriptive) ή (β) τι θέλουμε να πετύχουμε (outcome-based ) Τι καλύπτει – τι εξαιρείται π.χ., ουσίες, δραστηριότητες Οδηγία 2008/1/EΚ σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης: αναφέρει το αρσενικό, δεν καλύπτει δραστηριότητες σε μεταλλεία

Όρια ρύπανσης: παραδείγματα Μέγιστες συγκεντρώσεις στο πόσιμο νερό Maximum Contaminant Level (MCL), ΗΠΑ: http://www.epa.gov/safewater/mcl.html#mcls As: 10 μικρογραμμάρια/λίτρο (mg/l ή ppb) [το όριο αυτό ισχύει από το 2006, πριν ήταν 50 mg/l] Στο έδαφος ΗΠΑ: συγκέντρωση στο εκχύλισμα πρότυπης δοκιμής As: 5 χιλιοστόγραμμα /λίτρο (mg/l ή ppm) Ολλανδία (mg/kg ξηρού εδάφους) As: 29 mg/kg (επιθυμητή τιμή), 55 mg/kg (όριο επέμβασης)

Πηγές ρύπανσης υπεδάφους Πηγές σχεδιασμένες για απόθεση (discharge) αποβλήτων Eνέσεις αποβλήτων σε (βαθιά) φρέατα (deep well injection): περιορίστηκαν σημαντικά μετά την έναρξη ισχύος της 2006/118/ΕΚ (Δεκέμβριος 2013) Πηγές σχεδιασμένες για αποθήκευση, επεξεργασία, απόθεση (disposal) αποβλήτων ή χημικών ουσιών Χώροι Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ), δεξαμενές (κυρίως υπόγειες) Πηγές που προκύπτουν από μεταφορά αποβλήτων/χημικών ουσιών Πετρελαιαγωγοί, μεταφορικά μέσα

[...] Τρίτον, η ανίχνευση των ρύπων σε τόσο μεγάλο βάθος δείχνει ότι τα επικίνδυνα απόβλητα διοχετεύθηκαν μάλλον μέσω γεωτρήσεων κατ’ ευθείαν στον υδροφόρο ορίζοντα! υδροφορέα

Πηγές ρύπανσης υπεδάφους (συν.) Πηγές που προκύπτουν από άλλες παραγωγικές δραστηριότητες Άρδευση, λίπανση Πηγές που δρουν σαν αγωγοί μεταφοράς του ρύπου Γεωτρήσεις, πιεζόμετρα, αποχετευτικά συστήματα Ανθρώπινες δραστηριότητες που επιδρούν σε φυσικές διεργασίες Άντληση (υφαλμύριση), εξόρυξη μεταλλευμάτων (αύξηση της διαλυτότητας βαρέων μετάλλων) Άλλες ανθρώπινες επεμβάσεις στο υπέδαφος ... Φυσικές διεργασίες Αρσενικό στο Μπαγκλαντές (αλλά και στη Χαλκιδική)

ρυπασμένο

Παραδείγματα εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων που παράγουν απόβλητα Βιομηχανία π.χ. μπογιές, χάλυβας, τυπογραφικό μελάνι (ψηλός λόγος αποβλήτων/προϊόντος) Ορυχεία Χημικά εργαστήρια Συντήρηση μηχανημάτων Διυλιστήρια Γεωργία Στεγνοκαθαριστήρια

Δραστηριότητες που ενέχουν κίνδυνο ρύπανσης του εδάφους (Πρόταση Οδηγίας για την προστασία του εδάφους, Σεπτέμβριος 2006) Εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούν ουσίες σε ποσότητες μεγαλύτερες αυτών που αναφέρονται στην Οδηγία για την πρόληψη βιομηχανικών ατυχημάτων (2012/18/EE) π.χ. βενζίνη αυτοκινήτων > 2 500 τόνους ή > 25 000 τόνους Δραστηριότητες που αναφέρονται στην 2008/1/ΕΚ π.χ. εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, χημικών Αεροδρόμια, λιμάνια Πρώην στρατιωτικές εγκαταστάσεις Εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων ΧΥΤΑ, κάποιες μεταλλευτικές εγκαταστάσεις Αγωγοί μεταφοράς επικίνδυνων ουσιών Βενζινάδικα, στεγνοκαθαριστήρια

Ερώτηση Νο 2 Αν ήταν να διαλέξετε μία δράση κατά προτεραιότητα για τη νομοθετική αντιμετώπιση των περιστατικών διαρροής βιομηχανικών ρύπων στο υπέδαφος, θα διαλέγατε:   Μεγάλα πρόστιμα για διαπιστωμένες διαρροές   Υποχρεωτικές περιοδικές δειγματοληψίες εδάφους και υπόγειου νερού   Καταγεγραμμένες και ελεγχόμενες διαδικασίες και μέτρα για την πρόληψη διαρροών και ελαχιστοποίηση συνεπειών

Παραδείγματα χρήσης χημικών τριχλωροαιθάνιο 1,1,1 (TCA): χρησιμοποιείται στα ζιζανιοκτόνα, ως διαλύτης και για καθαρισμό από γράσα, κ.α. τριχλωροαιθυλένιο (TCE): χρησιμοποιείται στις μπογιές, για στεγνό καθάρισμα, στην υφαντουργία, ως διαλύτης και για καθαρισμό από γράσα, κ.α. αρσενικό: συστατικό συντηρητικών ξυλείας (κύρια πηγή: διάβρωση εδαφικών στρωμάτων)

Κατηγορίες ρύπων Οργανικοί ρύποι Ευκολότερο να εξεταστούν σε ομάδες Κατηγοριοποιούνται με βάση τις αντίστοιχες αναλυτικές μεθόδους (π.χ. πτητικά, ημιπτητικά) Αν δεν αναμειγνύονται με το νερό (δηλαδή έχουν μικρή υδατοδιαλυτότητα), διακρίνουμε περιπτώσεις (α) διαρροής διαλυμένου ρύπου ή/και (β) ρύπου σε μη υδατική φάση [συχνά δεν ξέρουμε αν η περίπτωσή μας είναι (α) ή (β)]

Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, ελαφρότερου από το νερό Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, ελαφρότερου από το νερό στάθμη υδροφόρου ορίζοντα

Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, βαρύτερου από το νερό Παράδειγμα: Διαρροή μη υδατικού ρύπου, βαρύτερου από το νερό στάθμη υδροφόρου ορίζοντα

Κατηγορίες ρύπων Ανόργανοι ρύποι Η συμπεριφορά τους μπορεί να ποικίλλει σημαντικά όταν αλλάζουν τα χαρακτηριστικά του υπόγειου νερού (π.χ., pH). Η τοξικότητα και η κινητικότητά τους εξαρτάται από το χημικό τύπο: π.χ. το Cr+6 είναι ευδιάλυτο, το Cr+3 είναι δυσδιάλυτο στο νερό (το Cr+6 είναι καρκινογόνο) Κάποιοι από αυτούς βρίσκονται φυσικά σε εδάφη/πετρώματα

Ερώτηση Νο 3 Ένας ρύπος που ως καθαρή ένωση είναι στερεός μπορεί να διαρρεύσει στο υπέδαφος (τσεκάρετε όλα τα σωστά):   σε υδατικό διάλυμα   σε μη υδατικό διάλυμα

η τοξικότητα και η κινητικότητα των ανόργανων ρύπων εξαρτάται από τον χημικό τύπο

Κατανομή αρσενικού στο υπόγειο νερό (2000) http://www.agiweb.org/geotimes/nov01/feature_Asmap.html κάποιοι ανόργανοι ρύποι βρίσκονται φυσικά σε εδάφη/πετρώματα

Κατανομή αρσενικού στο υπόγειο νερό (2011) http://water.usgs.gov/nawqa/trace/arsenic/

Στοιχεία για το υπόγειο νερό και το έδαφος Στοιχεία για το υπόγειο νερό και το έδαφος European Environment Agency (EEA) Δεδομένα για την εκτίμηση της ποιότητας του περιβάλλοντος στις χώρες-μέλη: http://www.eea.europa.eu/themes/soil Joint Research Center (Ερευνητικό κέντρο της ΕΕ για το έδαφος) http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/library/themes/contamination/ Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), http://www.igme.gr Θεωρητικώς διαθέσιμα στοιχεία;

Χαρακτηριστικά ρύπων Τι μας ενδιαφέρει στα προβλήματα ρύπανσης του υπεδάφους; Σε τι συγκέντρωση βρίσκονται οι ρύποι; Κατά πόσο ξεπερνάει τις φυσικές τιμές; Πόσο γρήγορα μπορεί να μειωθεί; Πόσο συχνά ανιχνεύονται; Πόσο βλαβεροί είναι για τον άνθρωπο και το περιβάλλον; Πόσο γρήγορα μπορούν να κινηθούν; Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αντιδράσουν με άλλες ουσίες (και άρα να διασπαστούν);

Στοιχεία για την επίδραση ουσιών στην ανθρώπινη υγεία (προσεχώς...) Στοιχεία για την επίδραση ουσιών στην ανθρώπινη υγεία (προσεχώς...) Με ποιον τρόπο προσδιορίζονται; Βλέπε επόμενο μάθημα Πού ψάχνουμε; Βάσεις δεδομένων Προσοχή: οι πιο πάνω δυο ερωτήσεις ρωτάνε κάτι πολύ διαφορετικό!

Βάσεις δεδομένων Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: Intergovernmental Forum on Chemical Safety http://www.who.int/ifcs/documents/forums/forum5/precaution/tools_data/en/index.html Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ IRIS (Integrated Risk Information System): http://www.epa.gov/iris/ A to Z list of IRIS substances

Για την 1η άσκηση Ερωτήματα Α, Β1 (γνώσεις 13 Οκτωβρίου): άρθρο από εφημερίδα με θέμα «περιβαλλοντικής γεωτεχνικής», MCL ρύπου(ων) Ερώτημα Β2 (γνώσεις 17 Οκτωβρίου): ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία για επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία Παράδοση 20 (επιθυμητή) ή 24 Οκτωβρίου Η λογική των ημερομηνιών: να δουλεύετε τις ασκήσεις παράλληλα με την παρουσίαση του σχετικού υλικού στο μάθημα

Για την 1η άσκηση (συνέχεια) Η απάντησή σας πρέπει να ακολουθεί το μορφότυπο (format) στο οποίο διατυπώνονται τα ερωτήματα Α, Β κλπ. Η παράθεση των πηγών πρέπει να είναι πλήρης, δηλαδή όχι www.epa.gov αλλά http://www.epa.gov/safewater/mcl.html#mcls Η απάντηση «έψαξα αλλά δεν βρήκα» δεν είναι ικανοποιητική. Η απάντηση «έψαξα στις βάσεις τάδε και τάδε αλλά δεν αναφέρουν τον εν λόγω ρύπο– ή στην οδηγία τάδε ...» είναι.