2.4 Μέθοδοι και πρακτικές δημιουργίας και υποστήριξης κοινοτήτων μάθησης (Learning Communities) Οι «Κοινότητες Μάθησης» (Learning Communities)

Οι Τ.Π.Ε. προσφέρουν πολλές δυνατότητες για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας οι οποίες σχετίζονται με την ευελιξία στον τρόπο απόκτησης πληροφοριών, στις δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας όποτε κι από όπου οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι προτιμούν. Πιο συγκεκριμένα, Οι Τ.Π.Ε. προσφέρουν πολλές δυνατότητες για τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας οι οποίες σχετίζονται με την ευελιξία στον τρόπο απόκτησης πληροφοριών, στις δυνατότητες επικοινωνίας και συνεργασίας όποτε κι από όπου οι εκπαιδευτές και οι εκπαιδευόμενοι προτιμούν. Πιο συγκεκριμένα,

Ο εκπαιδευόμενος πλέον μπορεί: Ο εκπαιδευόμενος πλέον μπορεί: να υποβάλλει ερωτήσεις οποιαδήποτε στιγμή θέλει, να υποβάλλει ερωτήσεις οποιαδήποτε στιγμή θέλει, να συμμετέχει σε συζητήσεις, να συμμετέχει σε συζητήσεις, να συνεργάζεται με τους συμμαθητές του, να συνεργάζεται με τους συμμαθητές του, να επικοινωνεί με ειδικούς, σχετικούς με το αντικείμενο του μαθήματος για την απόκτηση γνώσης να επικοινωνεί με ειδικούς, σχετικούς με το αντικείμενο του μαθήματος για την απόκτηση γνώσης

 Ο εκπαιδευτικός μπορεί: να συνεργάζεται με συναδέλφους για την παραγωγή μαθησιακού υλικού να συνεργάζεται με συναδέλφους για την παραγωγή μαθησιακού υλικού να βρίσκει έτοιμο μαθησιακό υλικό το οποίο μπορεί να επαναχρησιμοποιήσει με κατάλληλη προσαρμογή να βρίσκει έτοιμο μαθησιακό υλικό το οποίο μπορεί να επαναχρησιμοποιήσει με κατάλληλη προσαρμογή να ενημερώνεται σχετικά με τις νέες τάσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία να ενημερώνεται σχετικά με τις νέες τάσεις στην εκπαιδευτική διαδικασία να αναπτύσσει γόνιμο προβληματισμό σχετικά με παιδαγωγικά και επιστημονικά θέματα της ειδικότητάς του να αναπτύσσει γόνιμο προβληματισμό σχετικά με παιδαγωγικά και επιστημονικά θέματα της ειδικότητάς του

Οι δάσκαλοι μπορούν να είναι τροφοδότες «μετα»-πληροφοριών και σημαντικοί υποστηρικτές της διαδικασίας, παρέχοντας την σημαντική εμπειρία τους, χωρίς να εμποδίζουν τη μάθηση του μαθητή από πολλαπλές πηγές πληροφοριών. Οι δάσκαλοι μπορούν να είναι τροφοδότες «μετα»-πληροφοριών και σημαντικοί υποστηρικτές της διαδικασίας, παρέχοντας την σημαντική εμπειρία τους, χωρίς να εμποδίζουν τη μάθηση του μαθητή από πολλαπλές πηγές πληροφοριών. οι δάσκαλοι συνεργάζονται πιο εύκολα με συναδέλφους από όλο τον κόσμο στη συλλογή και παραγωγή μαθησιακού υλικού, καθώς και στη σχεδίαση αλλά και στην διεκπεραίωση ενός μαθήματος σε διαφορετικές χώρες. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται κοινότητες μάθησης. οι δάσκαλοι συνεργάζονται πιο εύκολα με συναδέλφους από όλο τον κόσμο στη συλλογή και παραγωγή μαθησιακού υλικού, καθώς και στη σχεδίαση αλλά και στην διεκπεραίωση ενός μαθήματος σε διαφορετικές χώρες. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται κοινότητες μάθησης. Ταυτόχρονα, οι μαθητές έρχονται σε επαφή με άλλους μαθητές άλλων σχολείων, καθώς έχουν στη διάθεσή τους ποικίλο μαθησιακό υλικό, ξεφεύγοντας έτσι από την τυραννία του ενός σχολικού βιβλίου. Ταυτόχρονα, οι μαθητές έρχονται σε επαφή με άλλους μαθητές άλλων σχολείων, καθώς έχουν στη διάθεσή τους ποικίλο μαθησιακό υλικό, ξεφεύγοντας έτσι από την τυραννία του ενός σχολικού βιβλίου.

Ήδη στο κεφάλαιο 1 έχει αναφερθεί η δράση e-twinning που φέρει σε επαφή σχολεία διαφορετικών χωρών σε μία προσπάθεια από κοινού σχεδιασμό και εκτέλεση μαθησιακών δραστηριοτήτων. Ήδη στο κεφάλαιο 1 έχει αναφερθεί η δράση e-twinning που φέρει σε επαφή σχολεία διαφορετικών χωρών σε μία προσπάθεια από κοινού σχεδιασμό και εκτέλεση μαθησιακών δραστηριοτήτων. Μία πολύ σημαντική προσπάθεια δημιουργία κοινοτήτων μάθησης, υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Υπουργείων Παιδείας, είναι η δημιουργία και συντήρηση του διαδικτυακού κόμβου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Σχολείων, The European Schoolnet [ Ο κόμβος αυτός προσφέρει εκπαιδευτικό υλικό, πηγές, πληροφορίες, νέα και επικοινωνία για τα σχολεία, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές όλων των χωρών της Ευρώπης. Αντίστοιχοι κόμβοι είναι οι παρακάτω: Μία πολύ σημαντική προσπάθεια δημιουργία κοινοτήτων μάθησης, υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Υπουργείων Παιδείας, είναι η δημιουργία και συντήρηση του διαδικτυακού κόμβου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Σχολείων, The European Schoolnet [ Ο κόμβος αυτός προσφέρει εκπαιδευτικό υλικό, πηγές, πληροφορίες, νέα και επικοινωνία για τα σχολεία, τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές όλων των χωρών της Ευρώπης. Αντίστοιχοι κόμβοι είναι οι παρακάτω:  Canada's Schoolnet [  Global Schoolnet Foundation [  Educasource [ Κόμβος που παρέχει στους εκπαιδευτικούς της Γαλλίας πρόσβαση σε ηλεκτρονικές πηγές πληροφόρησης (βάσεις δεδομένων, καταλόγους, συλλογές εικόνων κτλ.) και σε ένα χώρο ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών.  The Virtual Schoolhouse [ Κόμβος της CISCO για την υποστήριξη των σχολείων που θέλουν να αξιοποιήσουν δικτυακές υπηρεσίες και υλικό.

2.4.2 Υπολογιστικά Συστήματα Συνεργατικής Μάθησης (Computer Supported Collaborative Learning) Τα συστήματα συνεργατικής μάθησης μπορούν να ταξινομηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες, όπως σχηματικά φαίνεται στο σχήμα 1: Τα συστήματα συνεργατικής μάθησης μπορούν να ταξινομηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες, όπως σχηματικά φαίνεται στο σχήμα 1:  στα ασύγχρονα κειμενικά συστήματα, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, οι λίστες συζήτησης, τα συστήματα ασύγχρονων συνδιασκέψων παγκοσμίου ιστού (web discussion fora), οι ηλεκτρονικοί πίνακες ανακοινώσεων (bulletin boards ), κ.λπ.  στα σύγχρονα κειμενικά συστήματα, όπως αυτά που χρησιμοποιούν την υπηρεσία IRC του Διαδικτύου (chat ), ή περισσότερο πολύπλοκα συστήματα σαν τα MUD και ΜΟΟ (εικ. 4).  στα σύγχρονα συνεργατικά συστήματα πολυμέσων (Alessi S., Trollip S.,2000), όπως τα συστήματα βιντεο-διάσκεψης (π.χ. Microsoft NetMeeting, Centra, κα.) ή συστήματα σύγχρονης συνεργασίας που προσφέρουν υπηρεσίες σαν το διαμοιραζόμενο ασπροπίνακα (π.χ. Synergo, CoolModes, κα).  Tα συνεργατικά συστήματα ομαδικής ενασχόλησης (CSCW - Computer Supported Collaborative Work) που χρησιμοποιούνται για την υποστήριξη της ομαδικής εκπόνησης εργασίας. Τα συστήματα αυτά διευκολύνουν τους μαθητές να ανταλλάσσουν υλικό, να αποθηκεύουν και να διαχειρίζονται υλικό για την εργασία τους, να προσθέτουν σχόλια στο υλικό, να κρατούν εκδόσειςτων εργασιών τους όσο τις επεξεργάζονται ομαδικά, κ.α. (Mason J., Bruning R.,1998) Παραδείγματα τέτοιων συστημάτων είναι τα Synergeia, Teamware, GHT, VCR Feature, FLE3 ( ΙΒΜ Lotus Learning Space της ( KnowledgeForum ( κ.α.

 Τα συνεργατικά συστήματα τρισδιάστατων ενεργών κόσμων. Σε ένα εικονικό περιβάλλον ή αλλιώς σε ένα τρισδιάστατο εικονικό κόσμο, ο μαθητής μπορεί να πλοηγείται και να αλληλεπιδρά με αντικείμενα και άλλους μαθητές ή τον καθηγητή σε πραγματικό χρόνο έχοντας μία αίσθηση της «εμβύθισης» και της άμεσης ανταπόκρισης-ανάδρασης αφού παρέχονται εργαλεία σύγχρονης επικοινωνίας με chat. Χαρακτηριστικά τέτοια συτήματα που έχουν χρησιμοποιηθεί στην εκπαίδευση είναι το ActiceWords (βλ. εικ. 10, Mpouta H., Paraskeva F., Retalis S., 2006), το Eve, κα.  Τα Wiki είναι ασύγχρονα συστήματα που επιτρέπουν στους χρήστες τους να δημιουργήσουν και να επεξεργαστούν από κοινού κείμενα υπερμέσων. Για παράδειγμα μπορούν οι μαθητές να δημιουργήσουν μία σχολική εφημερίδα χωρίς να είναι απαραίτητη η γνώση κάποια γλώσσας όπως η HTML language. Τα πιο δημοφιλή τέτοια συστήματα είναι το TiKiWiki, MediaWiki (βλ. Εικ. 11), το doKuWiki, κ.α.

 Ολοκληρωμένα συστήματα για αίθουσες σύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης. Μία αίθουσα σύγχρονης τηλε-εκπαίδευσης είναι ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, όπου οι συμμετέχοντες μέσω μίας ή περισσότερων οθονών παρακολουθούν διάλεξη, συνομιλούν και συνεργάζονται με κάποιον ή κάποιους ομιλητές οι οποίοι βρίσκονται σε απομακρυσμένο γεωγραφικό χώρο. Οι δυνατότητες που θα παρέχονται από τον εξοπλισμό μίας τέτοιας αίθουσας θα πρέπει να είναι οι εξής (περισσότερες πληροφορίες στον κόμβο: Οι δυνατότητες που θα παρέχονται από τον εξοπλισμό μίας τέτοιας αίθουσας θα πρέπει να είναι οι εξής (περισσότερες πληροφορίες στον κόμβο: o δυνατότητα τηλεδιάσκεψης πολλαπλών σημείων (multi-point)και δημιουργία ανοικτών εικονικών τάξεων o δυνατότητα εγγραφής (recording) του μαθήματος o δυνατότητα παράλληλης προβολής/μετάδοσης ποικίλου εκπαιδευτικού υλικού όπως:  διαφάνειες του εκπαιδευτή, σημειώσεις, αντικείμενα, φωτογραφίες κλπ. (σε έντυπη μορφή)  ήχος, μουσική, ηχητικές παρουσιάσεις και παρουσιάσεις βίντεο (αναλογικά μέσα)  παρουσιάσεις Powerpoint, ηλεκτρονικές σημειώσεις, σχέδια, εφαρμογές λογισμικού (software applications) καθώς και σημειώσεις σε λευκό πίνακα (whiteboard) (ψηφιακά μέσα). o δυνατότητα κοινής χρήσης και διαμοιρασμού εφαρμογών (π.χ. επεξεργασία στοιχείων στο Excel).

2.4.3 Διαδικασία εφαρμογής της συνεργατικής μάθησης Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ασύγχρονη συνεργατική μάθηση είναι: Οι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ασύγχρονη συνεργατική μάθηση είναι:  η δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης στην τάξη  η σύνθεση της ομάδας, η κατανομή και συγκεκριμενοποίηση ρόλων στην ομάδα  η συγκεκριμενοποίηση των μαθησιακών στόχων, των συνεργατικών στόχων, η αποσαφήνιση του τρόπου αξιολόγησης των γνωστικών και συνεργατικών στόχων, η ετοιμασία των πηγών με βάση τις οποίες θα εργαστούν οι ομάδες, η ετοιμασία ατομικού ή ομαδικού φύλλου εργασίας  η επιλογή του συστήματος συνεργατικής μάθησης  οι στρατηγικές συνεργατικής μάθησης.

είναι χρήσιμο να αξιοποιηθούν στρατηγικές, όπως η συνεργατική συναρμολόγηση (jigsaw), η ομαδική εξερεύνηση, η αντιπαράθεση σε ομάδες, είναι χρήσιμο να αξιοποιηθούν στρατηγικές, όπως η συνεργατική συναρμολόγηση (jigsaw), η ομαδική εξερεύνηση, η αντιπαράθεση σε ομάδες,

 Συνεργατική συναρμολόγηση: Σύμφωνα με αυτή τη μέθοδο συνεργασίας οι μαθητές εργάζονται σε ολιγομελείς ομάδες (5-6 μαθητών). Η υπό εκπόνηση εργασία χωρίζεται σε μέρη και κάθε μέλος της ομάδας αναλαμβάνει να ασχοληθεί με ένα από αυτά. Μόλις τελειώσει το συγκεκριμένο έργο, αναλαμβάνει την υποχρέωση να το παρουσιάσει-εξηγήσει στα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Πριν ο κάθε μαθητής παρουσιάσει το μέρος που του αναλογεί, επικοινωνεί με τα μέλη των άλλων ομάδων που έχουν αναλάβει κοινό με αυτόν θέμα. Στόχος είναι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλο ώστε να γίνουν ειδικοί στο θέμα τους και να μπορέσουν να το παρουσιάσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Ο κάθε μαθητής επιστρέφει στην ομάδα του, παρουσιάζει το μέρος της εργασίας που του αναλογεί κι όλοι οι μαθητές συνθέτουν τη συνολική εργασία.

 Αντιπαράθεση σε ομάδες: Εφαρμόζοντας αυτή τη μέθοδο οι μαθητές χωρίζονται σε ζεύγη ομάδων, όπου το ένα θα είναι υπεύθυνο για τα υπέρ και το άλλο για τα εναντίον στοιχεία κάποιου θέματος. Η επιλογή των ομάδων θα πρέπει να στηρίζεται στο γεγονός ότι οι ομάδες θα πρέπει να έχουν μικρό πλήθος ( από 2-5 άτομα) ώστε να προάγεται η ανεξαρτησία και η διαφορετικότητα. Το πλήθος επίσης κάθε ομάδας είναι συνάρτηση της δραστηριότητας και του χρόνου για τη συγκεκριμένη δραστηριότητα καθώς και της απαίτησης για συνεκτικότητα των μελών που εξαρτάται και από το γνωστικό υπόβαθρο των μελών. Αυτός ο τρόπος εργασίας βοηθά τους μαθητές να εντρυφήσουν σε κάποιο θέμα, να συλλέξουν πολλές πληροφορίες και να επιχειρηματολογήσουν υπέρ ή κατά του θέματος.