ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ : 33ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΛΗΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ «Η αξιοποίηση των ΤΠΕ στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο με τη χρήση των εννοιολογικών χαρτών για την ενίσχυση της εις βάθος και ουσιαστικής μάθησης» ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ : 33ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΑΛΗΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ 2ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΚΟΛΛΕΓΙΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΑ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 Καρτσιώτου Θωμαϊς Δασκάλα Σαμαρά Χάιδω Καθηγήτρια Πληροφορικής

Η συνεργασία του Δ.Σ. Παληού Καβάλας με το Κολλέγιο «Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης Η εις βάθος και ουσιαστική μάθηση, η χρήση και η αξιοποίηση των ΤΠΕ στην τάξη, η δικτύωση που μπορεί να επιτευχθεί μέσω του διαδικτύου, η συνεργατική μάθηση και η διδασκαλία μικρότερων παιδιών από μεγαλύτερα, ήταν οι συνιστώσες της εκπαιδευτικής δραστηριότητας που εκπονήσανε οι μαθητές και οι μαθήτριες του 33ου Δ.Σ. Παληού Καβάλας και του Κολλεγίου «Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης. Το κοινό αυτό πρόγραμμα εκπονήθηκε στα πλαίσια της Μορφωτικής Πρωτοβουλίας (http://www.protovoulia.org) και παρουσιάζεται στην παρούσα εργασία.

Για το σχολικό έτος 2008-09, 34 μαθητές/τριες της Στ2’ και Ε’ τάξης του Δ.Σ. Παληού, δουλέψανε ένα πρόγραμμα σε σχέση με τους εννοιολογικούς χάρτες και τις ΤΠΕ, σε συνεργασία με δύο τμήματα της Β΄ γυμνασίου (συνολικά 47 μαθητές/τριες) του Κολλεγίου «Ανατόλια» της Θεσσαλονίκης, αξιοποιώντας τον ηλεκτρονικό υπολογιστή στην τάξη και τους υπολογιστές στο εργαστήρι πληροφορικής του σχολείου. Για το πρόγραμμα συνεργάστηκαν δυο δασκάλες, μια φιλόλογος, δυο Καθηγήτριες Αγγλικών και μια καθηγήτρια Πληροφορικής. Είχε διάρκεια 4 μήνες (Φεβρουάριος – Μάιος 2009).

Μάθηση «Μάθηση είναι η διαδικασία που υποβοηθάει τους οργανισμούς να τροποποιήσουν ή να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους σε ένα σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα και με έναν μάλλον μόνιμο τρόπο, έτσι ώστε η ίδια τροποποίηση ή αλλαγή να μη χρειασθεί να συμβεί ξανά σε κάθε νέα ανάλογη περίπτωση» (Φλουρής, 1984).

«Εις βάθος και ουσιαστική μάθηση» Το θεμελιώδες ερώτημα που τίθεται είναι πώς θα διδάξουμε τους/ις μαθητές/τριες με τέτοιο τρόπο, ώστε η μάθηση που πραγματοποιείται να μην είναι τυχαία ή αναποτελεσματική, αλλά όσο το δυνατό πιο αποδοτική, αποτελεσματική και ουσιαστική και να μην μένει σε ένα επιφανειακό επίπεδο, αλλά ο/η μαθητής/τρια να πετυχαίνει αυτό που καλείται «εις βάθος και ουσιαστική μάθηση» (deep and meaningful learning).

Στόχοι της εις βάθους και ουσιαστικής μάθησης Η ουσιαστική μάθηση έχει δύο στόχους: 1) την ενίσχυση της διδακτικής ικανότητας του δασκάλου και 2) το σχεδιασμό της διδακτικής πράξης έτσι ώστε η γνώση να είναι ουσιαστική, περιεκτική, κατανοητή και ενδιαφέρουσα.

«Εις βάθος και ουσιαστική μάθηση» και «εννοιολογικοί χάρτες» Ο όρος «εις βάθος και ουσιαστική μάθηση» είναι η διαδικασία μάθησης κατά την οποία το άτομο προσπαθεί να κατανοήσει και να βγάλει νόημα από τη νέα πληροφορία που του παρουσιάζεται, επιχειρώντας να τη συνδέσει και να την ενσωματώσει στις υπάρχουσες γνωστικές δομές του, διαδικασία που είναι ακριβώς αντίθετη με τη μηχανική διαδικασία της απομνημόνευσης (Novak, 1998) και σ’ αυτή την κατεύθυνση συμβάλλουν οι εννοιολογικοί χάρτες. Οι εννοιολογικοί χάρτες αποτελούν πολύτιμα εργαλεία στην εκπαιδευτική διαδικασία για την ενίσχυση της εις βάθος και ουσιαστικής μάθησης (Novak & Gowin, 1984. Cañas et al., 2000).

ΤΠΕ και Εννοιολογικοί χάρτες Στην αξιοποίηση των ΤΠΕ στις διαδικασίες διερεύνησης, κατανόησης και αναπαράστασης της σχολικής γνώσης συντελεί η διερεύνηση των δυνατοτήτων των εννοιολογικών χαρτών και η σύνδεσή τους με τις τεχνολογίες του διαδικτύου (Jonassen & Reeves, 1996. Jonassen, Reeves, Hong, Harvey & Peters, 1997). Οι εννοιολογικοί χάρτες έχουν αξιοποιηθεί επιτυχώς ως παιδαγωγικό εργαλείο (Coleman, 1998), καθώς και ως αξιολογικό εργαλείο (McClure, 1999). Η χρήση του υπολογιστή και των εννοιολογικών χαρτών ήταν η κύρια συνιστώσα του προγράμματος των συνεργαζόμενων σχολείων (Δ.Σ. Παληού και Κολλέγιο).

Λογισμικό Διαδικτύου: mind42 Το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (concept mapping software) αφορά μια εξειδικευμένη μορφή νοητικού εργαλείου, αυτή του «διερευνητικού λογισμικού». Στις μέρες μας υπάρχουν διαθέσιμα αρκετά εργαλεία χαρτογράφησης στον ηλεκτρονικό υπολογιστή και κυρίως στο διαδίκτυο. Ένα τέτοιο λογισμικό του διαδικτύου για τη χρήση του υπολογιστή στη διδασκαλία είναι το mind42. http://www.mind42.com. Αυτό το λογισμικό χρησιμοποιήσαμε στο συγκεκριμένο πρόγραμμα.

Αξιοποίηση των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην τάξη Από το 1980 πολλές εφαρμογές του υπολογιστή αναπτύχθηκαν για εκπαιδευτικούς σκοπούς, όπως επεξεργαστές κειμένου, βάσεις δεδομένων, κ.ά. Από τις αρχές του 1990 η χρήση του υπολογιστή στην εκπαίδευση αναπτύχθηκε ραγδαία. Το Internet και το e-mail πρόσφεραν στα σχολεία τη δυνατότητα να οργανώσουν νέες μεθόδους διδασκαλίας (Volman & van EcK, 2001) και να εισάγουν τον υπολογιστή στην τάξη. Αυτό το στόχο προσπαθήσαμε να επιτύχουμε στο πρόγραμμα: τη χρήση του υπολογιστή στην τάξη και την εξοικείωση των παιδιών με το internet και το e-mail.

ΤΠΕ και Συνεργατική μάθηση Από την εποχή της εφαρμογής της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, το ερευνητικό ενδιαφέρον γύρω από τα ωφελήματα των ΤΠΕ στη συνεργατική μάθηση ολοένα μεγαλώνει (Eskicioglu & Kopec, 2003. Lipponen & Lallimo, 2004). Οι ΤΠΕ βοηθούν επίσης στη διερεύνηση των παιδαγωγικών - μαθησιακών δυνατοτήτων μέσω της διδασκαλίας μικρότερων παιδιών από μεγαλύτερα (peer teaching) (Goodlad, Sinclair & Beverly Hirst, 1989). Αυτή ήταν μια άλλη συνιστώσα του προγράμματος, όπου οι μαθητές/τριες του γυμνασίου έγιναν «δάσκαλοι/ες» των μαθητών/τριών του δημοτικού.

Οι ΤΠΕ και το «ανοιχτό σχολείο» Οι ΤΠΕ μπορούν να συμπληρώσουν κενά και αδυναμίες του «συμβατικού» διδακτικού υλικού και να συμβάλλουν στη δημιουργία ενός «ανοιχτού σχολείου» και διασυνδεδεμένων εκπαιδευτικών κοινοτήτων, στη συνεργασία και επικοινωνία με άλλους μαθητές/τριες, σχολεία, εκπαιδευτικά ιδρύματα, ειδικούς επιστήμονες, κ.ο.κ. (Παπαδόπουλος, 2004). Αυτός ήταν ένας ακόμη στόχος που προσπαθήσαμε να επιτύχουμε στο πρόγραμμα: η συνεργασία των δύο σχολικών μονάδων διαφορετικών εκπαιδευτικών βαθμίδων (Π/θμιας και Δ/θμιας), μέσω της χρήσης των ΤΠΕ.

Αξιοποίηση των ΤΠΕ Β’ τάξη Γυμνασίου Κολλέγιο Θεσ/νίκης Αξιοποίηση των ΤΠΕ Β’ τάξη Γυμνασίου Κολλέγιο Θεσ/νίκης Οι μαθητές/τριες της Β΄ Γυμνασίου του Κολλεγίου, αφού πρώτα εξοικειώθηκαν με το λογισμικό Photostory και με την διαδικτυακή εφαρμογή mind42, σχεδίασαν δραστηριότητες-παιχνίδια δημιουργικής σκέψης και ηλεκτρονικά βιβλία για τους μαθητές/τριες του Δ.Σ Παληού Καβάλας, αλλά και εξοικειώθηκαν με τη δημιουργία και χρήση εννοιολογικών χαρτών, καθώς και τη χρήση της ηλεκτρονική πλατφόρμας Moodle.

Αξιοποίηση των ΤΠΕ Ε’ και Στ’ τάξη Δ.Σ. Παληού Αξιοποίηση των ΤΠΕ Ε’ και Στ’ τάξη Δ.Σ. Παληού Οι μαθητές/τριες του Δ.Σ. Παληού αξιοποίησαν στην αρχή για το πρόγραμμα τον ηλεκτρονικό υπολογιστή στην τάξη και τους υπολογιστές στο εργαστήρι πληροφορικής του σχολείου. Τα παιδιά μπορούσαν να μπουν διαδικτυακά στην «πλατφόρμα» του Κολλεγίου «Ανατόλια» Θεσ/νίκης, να στέλνουν mail μεταξύ τους και στα παιδιά του Κολλεγίου, να «ανεβάζουν» τις δραστηριότητές τους, να βλέπουν τις δραστηριότητες που έκαναν τα άλλα παιδιά και γενικά να επικοινωνούν μ’ ένα σύγχρονο τρόπο επικοινωνίας με τη χρήση υπολογιστών.

Τα παιδιά της Στ2’ τάξης και της Ε’ τάξης στο εργαστήρι πληροφορικής ΒΔΞΔΩΝΖΝΝΖΝΝ ΨΨ

Το πρόγραμμα της Ε’ τάξης

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΟΛΛΕΓΙΟ «ΑΝΑΤΟΛΙΑ» ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Απρίλιος 2009

Τα παιδιά κατευθύνονται στην αίθουσα προβολών για να ξεκινήσει το ταξίδι τους με τη δασκάλα τους και τις καθηγήτριες Αγγλικών και Πληροφορικής. Ένα ταξίδι στο οποίο θα μιλάνε μόνο αγγλικά. Τα παιδιά είναι πολύ ενθουσιασμένα που θα γνωρίσουν μαθητές της Β΄ γυμνασίου, οι οποίοι θα γίνουν έστω και για λίγο οι δάσκαλοι/ες τους.

Ξεκινάει η παρουσίαση. Περιμένουνε με αγωνία να γνωρίσουνε τα παιδιά της Β΄ γυμνασίου, τα οποία έκαναν μια έρευνα στη βιβλιοθήκη τους, για να βρουν βιβλία-εικόνες και να ετοιμάσουν τον ηλεκτρονικό εννοιολογικό χάρτη.

Τα παιδιά της Β’ Γυμνασίου παρουσιάζονται μέσα από τον υπολογιστή και οι μαθητές της Ε΄ τάξης επαναλαμβάνουν τα ονόματα των παιδιών και τα σημειώνουν στο σημειωματάριό τους. Πρωτόγνωρη εμπειρία..μια γνωριμία, μια συνάντηση που δε θα γινόταν, εάν δεν υπήρχε η δυνατότητα χρήσης του υπολογιστή. Οι μαθητές/τριες του Κολλεγίου που συμμετείχαν στο πρόγραμμα ήταν από διαφορετικά τμήματα και δεν ήταν εφικτό να τους συναντήσουνε από κοντά, όμως οι ΤΠΕ καταργούν τα χωροχρονικά σύνορα…

Στην έρευνά τους στη βιβλιοθήκη του Κολλεγίου οι μαθητές της Β΄ γυμνασίου βρήκαν βιβλία κατάλληλα για την ηλικία και το γνωστικό επίπεδο των μαθητών της Ε΄τάξης. Ένα από αυτά επέλεξαν για να μας το παρουσιάσει η καθηγήτρια Αγγλικών.

0 εννοιολογικός χάρτης περιλαμβάνει τις εξής θεματικές.. Η παρουσίαση έγινε με το mind42 μέσα από ένα εννοιολογικό χάρτη που είχαν ετοιμάσει με την καθηγήτριά τους οι μαθητές και οι μαθήτριες της Β’ Γυμνασίου. Στον εννοιολογικό χάρτη προστίθενται και οι ιδέες των παιδιών της Ε’ δημοτικού μέσω του προγράμματος mind42. Ο χάρτης είναι πλέον προϊόν ομαδικής δουλειάς. Τα παιδιά χαίρονται και νιώθουν ικανοποίηση. Μια διαπίστωση είναι ότι η θέληση για συμμετοχή και η χαρά που αντλούν είναι μεγαλύτερη από εκείνη που ένιωθαν κατά τη διάρκεια δημιουργίας εννοιολογικών χαρτών στο χαρτί….

Εννοιολογικός χάρτης με θέμα: «Our Project» (η δράση μας) με τη χρήση του mind42 Το τελικό προϊόν της ομαδικής δουλειάς των μαθητών/τριών των δύο σχολείων.

Στο εργαστήριο Πληροφορικής του Δ. Σ Στο εργαστήριο Πληροφορικής του Δ.Σ. Παληού στέλνοντας μέσα από την πλατφόρμα του Κολλεγίου ευχαριστήρια mail, μετά την επιστροφή από την επίσκεψη στο Κολλέγιο.

Το πρόγραμμα της Στ2’ τάξης

Προετοιμασία για την επίσκεψη των μαθητών/τριών στο Κολλέγιο Τα παιδιά του Δ.Σ. Παληού δουλέψανε ομαδικά κάνοντας εννοιολογικούς χάρτες σε χαρτόνια στο μάθημα της Γλώσσας. Τα θέματα τα επιλέξανε και θα τα επεξεργαζόταν αντίστοιχα στον υπολογιστή, ομαδικά, οι μαθητές/τριες του Κολλεγίου με την φιλόλογό τους, χρησιμοποιώντας το λογισμικό πακέτο mind 42: 1ο θέμα: «Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής» 2ο θέμα: «H επιβράβευση των μαθητών/τριών»

Εννοιολογικοί χάρτες με θέμα τον ηλεκτρονικό υπολογιστή

Εννοιολογικοί χάρτες με θέμα την επιβράβευση των μαθητών-μαθητριών

Επίσκεψη στο Κολλέγιο «Ανατόλια» Θεσ/νίκης Η φιλόλογος του Κολλεγίου παρουσιάζει στα παιδιά τους/τις «δασκάλους/ες» τους.

Τα παιδιά της Β’ Γυμνασίου διδάσκουν σε παιδιά της Στ’ τάξης Τα παιδιά της Β’ Γυμνασίου διδάσκουν σε παιδιά της Στ’ τάξης

Χρησιμοποίησαν το πρόγραμμαmind 42, για τους εννοιολογικούς χάρτες και μας παρουσίασαν την ιστορία του Κολλεγίου και τις τεχνικές δημιουργικής σκέψης, μέσα από υπολογιστή σε πίνακα smart board.

Δραστηριότητες για τις τεχνικές δημιουργικής σκέψης Οι μαθητές/τριες του Κολλεγίου επιπλέον, παρουσίασαν τις παρακάτω δραστηριότητες με θέμα τον υπολογιστή και την επιβράβευση των μαθητών/τριών : 1. Τεστ αποκλίνουσας σκέψης του Guilford. 2. Καταιγισμός αυθόρμητων ιδεών/ιδεοθύελλα. 3. Τα σκεπτόμενα καπέλα του De Bono. 4. Κατασκευή τάνγκραμ …και έπαιξαν με τα μικρότερα παιδιά για την ανάπτυξη της δημιουργικής σκέψης.

Κατασκευή τάνγκραμ Καπέλα De Bono

Αποτελέσματα στη μάθηση και αξιολόγηση του προγράμματος Όταν επιστρέψανε οι μαθητές/τριες του Δ.Σ. Παληού χρησιμοποίησαν ομαδικά το mind42, για να κατασκευάσουν εννοιολογικούς χάρτες με θέμα τον υπολογιστή και την επιβράβευση των μαθητών/τριών. Επίσης κατασκεύασαν και για την αξιολόγηση του προγράμματος εννοιολογικούς χάρτες, χρησιμοποιώντας το mind42.

Εννοιολογικοί χάρτες με το mind42 με θέμα τον υπολογιστή και την επιβράβευση των μαθητών/τριών

Εννοιολογικοί χάρτες για την αξιολόγηση του προγράμματος με το mind42

«Μάθαμε για τους υπολογιστές προγράμματα και διάφορες τεχνικές» Άγγελος: «Όταν κάναμε μάθημα με τον υπολογιστή, τα καταλάβαινα καλύτερα και ήταν πιο ενδιαφέρον το μάθημα» «Μάθαμε πολλά πράγματα, μια συναρπαστική εμπειρία, γνωρίσαμε καλά παιδιά και κάναμε ενδιαφέρουσες δραστηριότητες» Μαριαλένα: «Μπορούσαμε να μάθουμε καλύτερα, με τον υπολογιστή να είμαστε συγκεντρωμένοι/ες…» «Μάθαμε για τον Η/Υ προγράμματα που θα χρησιμεύσουν στο μέλλον, γνωρίσαμε παιδιά, κάναμε νέες φιλίες και περάσαμε υπέροχα!» Στάθης: «Διασκεδάζαμε, μπαίναμε σε διάφορα site, φέρναμε εικόνες σε φλασάκια ή κατεβάζουμε από το internet…» «Μάθαμε για τους υπολογιστές προγράμματα και διάφορες τεχνικές» Άννα: «Όταν μπαίναμε σε ιστοσελίδες άλλων σχολείων , βλέπαμε και δικές τους δραστηριότητες, παίζαμε παιχνίδια, διασκεδάζαμε και βρίσκαμε πληροφορίες» «Μάθαμε πράγματα που δεν είχαμε ξανακούσει, παίξαμε, διασκεδάσαμε και γνωρίσαμε πολύ ευγενικά παιδιά» Φράσεις των μαθητών/τριών από τα ερωτηματολόγια για την αξιολόγηση του προγράμματος

Αξιολόγηση της επίτευξης των στόχων του προγράμματος Επιτεύχθηκαν οι στόχοι του προγράμματος και κυρίως επιτεύχθηκε η εις βάθος και ουσιαστική μάθηση (meaningful learning). Σ’ αυτό συνέβαλαν: Οι εννοιολογικοί χάρτες. Η χρήση των ΤΠΕ. Η διδασκαλία από μεγαλύτερους/ες μαθητές/τριες. Η σύνδεση της μάθησης με την ανακάλυψη, την εξερεύνηση, την ενεργή συμμετοχή των παιδιών και εν τέλει την κατασκευή της γνώσης. Η ενίσχυση της διδακτικής ικανότητας του/της δασκάλου/ας και ο σχεδιασμός της διδακτικής πράξης, ώστε η γνώση να είναι ενδιαφέρουσα και ουσιαστική.

Σας ευχαριστούμε.