Διαθεματικές δραστηριότητες-σχέδια εργασίας στην ραψωδία Γ’ Ομηρικά έπη: Ιλιάδα Διαθεματικές δραστηριότητες-σχέδια εργασίας στην ραψωδία Γ’ Άννα Δημητρακάκη Β’1 2012-2013 2ο Πειραματικό Γυμνασιο Θεσ/νίκης

ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ - ΣΧΕΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.Αφού χωριστείτε σε ομάδες, να ασχοληθείτε με τις επόμενες δρηστηριότητες: α) Πληροφορίες για την τέχνη της υφαντικής και τη θέση της στην οικιακή οικονομία παλαιότερων μορφών κοινωνικής ζωής και οργάνωσης. β) Αντικέιμενα-εργαλεία και χρήση τους στην οικιακή υφαντική. γ) Δείγματα έργων (φωτογραφίες). Δ) Συνεντεύξεις (π.χ. Μιας γιαγιάς που έχει ασχοληθεί με την τέχνη αυτή) ε) Περιγραφή έργων («εκφράσεις») από κάποιο λαογραφικό μουσείο ή απότην ιδιαίτερη πατρίδα σας.[Ενδεικτικές Έννοιες Διαθεματικής προσέγγισης: Παράδοση, Οικονομικό Σύστημα, Κοινωνική Οργάνωση, Τέχνη]

•Η υφαντική τέχνη είναι πανάρχαια όπως δείχνουν και διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα (π.χ. πέτρινα σφοντύλια), ήταν γνωστή ήδη από τη Νεολιθική εποχή. Στον Όμηρο είναι γνωστός ο όρθιος αργαλειός, ενώ η ύφανση αποτελεί βασική ασχολία των ομηρικών γυναικών. Στην κλασσική περίοδο μάλιστα οι υφάντρες και ο αργαλειός συμπεριλαμβάνονταν στα διακοσμητικά θέματα της αγγειογραφίας. Η υφαντική τέχνη γενικά κατείχε ιδιαίτερα σημαντική θέση στην οικιακή οικονομία παλαιότερων μορφών κοινωνικής ζωής και οργάνωσης, καθώς κάλυπτε τις ανάγκες της οικογένειας για ρουχισμό αλλά και για ντύσιμο του σπιτιού. Ο αργαλειός επίσης ήταν απαραίτητος, καθώς σ’αυτόν θα έφτιαχνε η κόρη τα προικιά της. Κατά τους τελευταίους αιώνες της Τουρκοκρατίας η υφαντική γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση χάρη και στην ανάπτυξη από τον 18ο αι. της νηματουργίας, με σπουδαιότερο κέντρο τα Αμπελάκια της Θεσσαλίας, απ’ όπου ανεξίτηλα βαμμένα νήματα στέλνονταν σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις.

Την ίδια εποχή (19ος αιώνας) η υφαντική τέχνη, ανέκαθεν οικιακή και γυναικεία ασχολία, δεν περιοριζόταν μόνο στην εξυπηρέτηση των οικιακών αναγκών, αλλά εξυπηρετεί και εμπορευματικούς, επιχειρηματικούς στόχους. Σ’ όλη τη χώρα κατασκευάζονται διαφόρων ειδών υφαντά που γίνονται ανάρπαστα μέσα και έξω από την Ελλάδα. Τα υφαντά φτιάχνονται από ντόπια υλικά: μαλλί, βαμβάκι, λινάρι, μετάξι και βάφονταν με φυσικά χρώματα. Επίσης κεντούσαν με διάφορες βελονιές είτε τα τύπωναν με στάμπες. Ήδη από την αρχαιότητα γινόταν διάκριση ανάμεσα στο απλό ή ακόσμητο ύφασμα και στα πολυποίκιλτα. Γενικά τα υφαντά διακρίνονταν ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους, τη χρήση τους, την πυκνότητα της ύφανσης και τον προορισμό τους.

•Μερικά βασικά εργαλεία-αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν στην οικιακή υφαντική ήταν: 1.Η ρόκα: μία λεπτή ξύλινη ράβδος στην πάνω άκρη της οποίας τύλιγαν το μαλλί ή το βαμβάκι. 2.Το αδράχτι: αναγκαίο συμπλήρωμα της ρόκας ήταν η μικρή κυλινδρική ράβδος, λεπτότερη στο πάνω και το κάτω άκρο, που στο κάτω άκρο της είχε ένα σφοντύλι. Στο αδράχτι τυλιγόταν η κλωστή που προερχόταν από το γνέσιμο. 3.Η ανέμη: ξύλινο πλαίσιο συνήθως εξαγωνικό, τοποθετημένο σε ξύλινο άξονα, το οποίο περιστρέφεται και χρησιμοποιείται για το τύλιγμα του νήματος σε κουβάρια. 4.Ο αργαλειός: το σπουδαιότερο εργαλείο της υφαντικής. Στον ελλαδικό χώρο είναι γνωστοί 3 τύποι αργαλειού: του λάκκου, ο όρθιος και ο καθιστός.

•Υφαντική νυφική «στυλομαντήλα» από την Κάρπαθο, τμήμα, αρχές 20ού αι. Το μισό τμήμα πορτοκαλιάς βαμβακερής στυλομαντήλας, με ενυφασμένη πολύχρωμη, επίσης βαμβακερή, διακόσμηση σε επάλληλες οριζόντιες ζώνες. Το πλάτος των ζωνών που περικλείουν τα ενυφασμένα διακοσμητικά μοτίβα καθορίζεται με οριζόντιες χρυσοϋφασμένες ρίγες, που εναλλασσόμενες με βαμβακερές συνεχίζονται και στο ακόσμητο τμήμα της μαντίλας. Οι κοσμητικές ζώνες εικονίζουν, από κάτω προς τα επάνω, γλάστρες με άνθη, παγώνια καθισμένα σε κλαδιά, μεγάλα βάζα ανάμεσα σε ανθρώπινες φιγούρες που τα κρατούν –ακόμα μια διακοσμητική παραλλαγή του δένδρου της ζωής-, τυποποιημένα άνθη και φανταστικά θηρία- φύλακες κατά πάσα πιθανότητα του νυφικού κρεβατιού. Το σύνολο κορυφώνεται σε αέτωμα που σχηματίζεται με διπλή γραμμή. Από κάτω τυποποιημένο γαρίφαλο ανάμεσα στα αρχικά Μ και Β.