Η συνήθεια του καπνίσματος και οι έφηβοι Ερευνητική εργασία των μαθητών της Α’ Λυκείου του 4ου Γενικού Λυκείου Ηρακλείου Αττικής Μάιος 2012

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ Κάπνισμα είναι η εισπνοή του καπνού που βγαίνει από καιγόμενα φύλλα ή τρίμματα καπνού. Είναι από τις πιο παλιές ανθρώπινες συνήθειες, διαδομένη αρχικά στους ιθαγενείς της Κεντρικής Αμερικής. Το 16ο αιώνα οι Ισπανοί έφεραν στην Ευρώπη τη συνήθεια του καπνίσματος, μαζί με την καλλιέργεια του καπνού. Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις τον 20ο αιώνα. Η πρώτη επιστημονική έρευνα για το τσιγάρο παρουσιάστηκε το 1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας και το 1968 η Αμερικανική κυβερνητική έκθεση με τίτλο «Καπνός και Υγεία» συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο του πνεύμονα, τη χρόνια βρογχίτιδα και τις καρδιοαγγειακές παθήσεις. Το 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικανικές δημόσιες υπηρεσίες. Στην Ελλάδα, το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους και τους χώρους εργασίας από την 1η Σεπτεμβρίου 2010.

ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΤΗΣ ΚΑΥΣΗΣ ΤΟΥ ΤΣΙΓΑΡΟΥ Όταν καίγεται ένα τσιγάρο παράγονται περίπου 4.000 ουσίες. Οι κυριότερες ουσίες στις οποίες επικεντρώνεται το ενδιαφέρον της ιατρικής έρευνας για τις βλάβες της υγείας του ανθρώπου, είναι: Η νικοτίνη Η πίσσα Το μονοξείδιο του άνθρακα Η Φορμαλδεΰδη Το Αρσενικό Το Βενζόλιο Το Ραδόνιο Το πολώνιο

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΩΝ ΚΑΠΝΙΣΤΩΝ Το κάπνισμα είναι ο πιο σημαντικός, αναστρέψιμος παράγοντας θανάτου στην Ευρώπη. Οι πιο σημαντικές συνέπειες του καπνίσματος είναι: Ο Καρκίνος του πνεύμονα. Ο Καρκίνος της στοματικής κοιλότητας. Ο Καρκίνος του λάρυγγα. Ο Καρκίνος του οισοφάγου. Ο Καρκίνος της ουροδόχου κύστη. Ο Καρκίνος του παγκρέατος. Ο Καρκίνος του δέρματος. Οι Καρδιακές παθήσεις Αποφρακτική αγγειοπάθεια. Η Μείωση της καλής χοληστερίνης με συνέπεια να αυξάνεται ο κίνδυνος αρτηριοσκλήρυνσης. Το Εμφύσημα και η βρογχίτιδα δηλαδή η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Λιγότερο επικίνδυνες (αλλά πιο συχνά εμφανιζόμενες) συνέπειες του καπνίσματος είναι: Διατάραξη της όρασης (νικοτινική αμβλυωπία). Φαρυγγίτιδα. Αλλοίωση της γεύσης, της ακοής και της όσφρησης. Μείωση της αντοχής. Τρεμούλιασμα των άκρων. Ίλιγγος. Νευραλγίες. Εγκεφαλική υπεραιμία με βάρος και ζάλη. Παλμούς. Πόνους στομάχου και εντέρων – δυσκοιλιότητα. Τοπικός ερεθισμός στα χείλη, στο στόμα και στη γλώσσα.

ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ Οι παθήσεις που προκαλεί το κάπνισμα, για τους έφηβους φαίνονται πολύ μακρινές. Ο καρκίνος ή οι καρδιοπάθειες μπορεί να πάρουν χρόνια μέχρι να εξελιχθούν, ωστόσο αξίζει να σημειωθεί πως ο καρκίνος του πνεύμονα είναι πλέον η πιο κοινή αιτία θανάτων από καρκίνο στους εφήβους στις περισσότερες Δυτικές χώρες. Ακόμη, οι έφηβοι καπνιστές έχουν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στην φυσιολογική λειτουργία και ανάπτυξη του οργανισμού.

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΤΩΝ ΜΗ-ΚΑΠΝΙΣΤΩΝ Παθητικό κάπνισμα ονομάζεται η έκθεση σε καπνό τσιγάρου, που είναι μίγμα άμεσα εκπνεόμενου καπνού από τον καπνιστή και καπνού που απελευθερώνεται έμμεσα από το αναμμένο τσιγάρο, την πίπα, το πούρο. Το παθητικό κάπνισμα αποτελεί την κυριότερη πηγή ρύπανσης του αέρα σε εσωτερικούς χώρους και θεωρείται η τρίτη προλήψιμη αιτία θνησιμότητας. Συνέπειες στην υγεία των παιδιών: Αύξηση της συχνότητας εμφάνισης λοιμώξεων και νοσημάτων του αναπνευστικού συστήματος. Βακτηρδιακή μηνιγγίτιδα. Αιφνίδιος θάνατος λόγο μέσης ωτίτιδας με υγρό. Οισοφαγίτιδα. Συνέπειες στην υγεία των ενηλίκων: Ερεθιζμος των ματιών και του αναπνευστικού συστήματος. Αίτιο εμφάνισης αλλεργικών αντιδράσεων(ρινικά συμπτώματα,βήχας κ.α) Αύξηση του κινδύνου για όλα τα βασικά νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ Το κάπνισμα κατά τη περίοδο της εγκυμοσύνης μπορεί να επηρεάσει την πορεία της κύησης και κατά συνέπεια, την ανάπτυξη του εμβρύου. Eπηρεάζεται σημαντικά η αναπνευστική λειτουργία των νεογνών, αυξάνεται η συχνότητα των αναπνευστικών νοσημάτων κατά την παιδική ηλικία και ο κίνδυνος για χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια κατά την ενήλικη ζωή. Επίσης αυξάνονται οι αυτόματες αποβολές, η περιγεννητική θνησιμότητα και οι συγγενείς ανωμαλίες. Ακόμη, το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη αυξάνει τις πιθανότητες γέννησης νεογνών με μικρό βάρος, μήκος σώματος,περίμετρο κεφαλής,προβλήματα συμπεριφοράς, συγκέντρωσης, υπερκινητικότητα και χαμηλό νοητικό πηλίκο. Το κάπνισμα όμως κατά την εγκυμοσύνη επιδρά αρνητικά και στην υγεία της εγκύου, καθώς αυξημένη παρουσιάζεται στις καπνίστριες η συχνότητα της αποκόλλησης του πλακούντα, του πρόδρομου πλακούντα, των αιμορραγιών και της πρόωρης ρήξης του θυλακίου.

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΚΑΠΝΙΣΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Ο Π.Ο.Υ. υπολογίζει ότι στην Ευρώπη περίπου 215 εκατομμύρια κατοίκων καπνίζουν, από τα οποία τα 130 είναι άνδρες. Το ποσοστό καπνιστών στους άνδρες είναι κατά μέσο όρο 34% στη Δυτική Ευρώπη και 47% στην Ανατολική, ενώ στις γυναίκες, 25% στη Δυτική Ευρώπη και 20% στην Ανατολική. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας, της Αντικαπνιστικής και Αντικαρκινικής Εταιρίας: Η Ελλάδα είναι μία από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη σε κατανάλωση τσιγάρων, με τους άνδρες να προηγούνται με 47,4% έναντι 39,6% των γυναικών.   Το 33% των εφήβων, ηλικίας 12 έως 18 ετών, έχουν δοκιμάσει τσιγάρο και το 10% δηλώνουν καπνιστές. ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑ: Οι καπνιστές στη χώρα μας αυξήθηκαν κατά 10% από το 1996. Το ίδιο, όμως, συνέβη και με τους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα, που ξεπερνούν πλέον τους 6.000 ετησίως. Ακόμη και από την ηλικία των 10 ετών, οι Έλληνες δοκιμάζουν το τσιγάρο. Μέχρι τα 14, σχεδόν οι μισοί έφηβοι έχουν δοκιμάσει τσιγάρο, ενώ στα 18 ο ένας στους δύο μαθητές έχει γίνει συστηματικός καπνιστής. Μόλις το 3% των μαθητών του γυμνασίου και το 11% των μαθητών του λυκείου καταφέρνουν να σταματήσουν το κάπνισμα μετά από συστηματική χρήση. Αυξάνονται όλο και περισσότερο οι νέες γυναίκες καπνίστριες, αλλά και όσες δεν συμμορφώνονται σε ευαίσθητες περιόδους, όπως αυτές της εγκυμοσύνης και του θηλασμού. Δεν είναι τυχαίο, εξηγούν οι επιστήμονες, ότι η πιθανότητα για έμφραγμα του μυοκαρδίου αυξήθηκε κατά 50% τα τελευταία χρόνια στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ Το κάπνισμα προκαλεί κάθε χρόνο τον θάνατο: 3,5000000 ανθρώπων σε όλο το χρόνο 500.000 στην Ευρώπη 15.000 στην Ελλάδα(ποσοστό 10 φορές μεγαλύτερο από αυτό των τροχαίων δυστυχημάτων, 150 φορές μεγαλύτερο από αυτό των ναρκωτικών 300 φορές μεγαλύτερο από αυτό του AIDS) Το κάπνισμα επιπλέον ευθύνεται για: το 25% των θανάτων από καρδιοπάθεια το 83% των θανάτων από χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα το 90% των περιφερειακών αγγειακών νόσων που συχνά οδηγούν σε ακρωτηριασμό το 82 % των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα το 75 - 85 % των θανάτων από καρκίνο του λάρυγγα τo 50 - 75% των θανάτων από καρκίνο στόματος, φάρυγγα και οισοφάγου το 30 - 50% των θανάτων από καρκίνο της ουροδόχου κύστης και των νεφρών το 20 - 25% των θανάτων από καρκίνο του παγκρέατος, του στομάχου

Οικονομικές επιπτώσεις του καπνίσματος Οικονομικές επιπτώσεις του καπνίσματος  Η οικονομική ανάπτηξη του καπνού είναι σε πολύ υψηλά επίπεδα, διότι ο Ελληνικός λαός τον λατρεύει.Συνήθεια που τους κατατάσσει στις πρώτες θέσεις καπνιστών στον ανεπτυγμένο κόσμο .Το κάπνισμα έχει σημαντικό κόστος στην εθνική οικονομία, καθώς οι σοβαρές και συχνά ανίατες ασθένειες που προκαλεί επιβαρύνουν το Εθνικό Σύστημα Υγείας .Εφόσον η Ελλάδα κατέχει υψηλά ποσοστά καπνίσματος σε παγκόσμια κλίμακα, τα κόστη αυτά θα αυξάνονται εκθετικά τα προσεχή έτη .Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Υγείας το κάπνισμα ευθύνεται για 700.000 ημέρες νοσηλείας στο Εθνικό Σύστημα Υγείας και οι ασθένειες που προκαλεί κοστίζουν στο κοινωνικό κράτος 2,14 δις. ευρώ ετησίως ( περίπου 1% του ΑΕΠ ) .Η μείωση του αριθμού των καπνιστών στην Ελλάδα κατά 15% θα οδηγήσει, βραχύχρονα σε μείωση του μέσου κόστους περίθαλψης περίπου κατά 200 με 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως και θα προσφέρει μια πραγματική βοήθεια στα οικονομικά του Εθνικού Συστήματος Υγείας της χώρας μας .

Ποιοι παράγοντες οδηγούν τους νέους στη συνήθεια του καπνίσματος. Ούτε από κάποια φυσική ανάγκη, όπως το φαγητό μπορεί να εξελιχθεί σε βουλιμία και το ποτό σε αλκοολισμό, γιατί το κάπνισμα δεν πηγάζει από κάποια φυσική ανάγκη του σώματος μας. Η ανάγκη του καπνίσματος, την οποία δημιουργούμε εμείς ή μας τη δημιουργούν, είναι απολύτως τεχνητή. Αντιστοιχεί σε μία τριπλή συμπεριφορά: Ατομική συμπεριφορά. Συμπεριφορά απέναντι στην ομάδα. Συμπεριφορά του κοινωνικού περιβάλλοντος.

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΝΕΟΙ Ποιά είναι η σχέση σου με το τσιγάρο; Παρατηρούμε ότι τα κορίτσια καπνίζουν σχετικά λιγότερο από τα αγόρια ή δοκίμασαν και δεν τους άρεσε καθόλου. .Ενώ τα περισσότερα αγόρια έχουν δοκιμάσει αλλά δεν το έχουν επιλέξει. Τέλος τα αγόρια έχουν μεγαλύτερο ποσοστό φανατικών αντι-καπνιστών,ενώ στα κορίτσια δεν υπάρχει κανένας φανατικός αντι-καπνιστής . Προφανώς προκύπτει ότι ή περιστασιακή δοκιμή ή χρήση του τσιγάρου δεν είναι αρκετή για να θεωρήσει ο έφηβος ότι κατατάσετε στους συστηματικούς καπνιστές.Το θεωρεί τυχαίο γεγονός και απόλυτα ελενχόμενο από τον εαυτό του παρότι ή συνήθεια αυτή επαναλαμβάνεται συστηματικά.

Ποιά είναι η σχέση της οικογένειάς σου με το τσιγάρο; Παρατηρούμε ότι το ποσοστό των γονέων είναι πολύ υψηλό.Οι μισοί περίπου γονείς εμφανίζονται από τα παιδιά ότι καπνίζουν συστηματικά.Υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό των μητέρων που καπνίζουν από τους πατεράδες.Επίσεις παρατηρούμε ότι οι άνθρωποι μεγάλης ηλικίας(παππούδες-γιαγιάδες) καπνίζουν κατά 15%,ενώ τα αδέλφια καπνίζουν σε μικρότερο βαθμό. Πιθανόν να είναι ένα ελπιδοφόρο μήνυμα ότι ή επόμενη γενιά μπορεί να απότελείτε από μεγαλητερο ποσοστό ατόμων που έχουν απορρίψει τη συνήθεια του καπνίσματος.

Πως ήρθες σε πρώτη επαφή με το τσιγάρο; Παρατηρούμε πολύ μεγάλη συγκέντρωση στην απάντηση "άλλο",διότι προφανώς το απάντησαν τα παιδιά τα οποία δεν καπνίζουν.Όπως βλέπουμε από το διάγραμμα προκίπτει ότι τα αγόρια θεωρούν ότι ξεκίνησαν το κάπνισμα από δική τους επιλογή,εκτιμώντας ότι σε μεγάλο ποσοστό δεν επηρεάστηκαν από κανένα,με δευτερη επιλογή ότι επηρεάστηκαν από τους φίλους τους. Τα κορίτσια θεωρούν πρώτη επιλογή ότι ξεκίνησαν το κάπνισμα από ανάγκη για να ενταχθούν σε μια παρέα και ως δευτερη επιλογή ότι επηρεάστηκαν από τους φίλους τους.Είναι χαρακτηριστικό ότι πολύ λίγα παιδιά δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν σημαντικά από την οικογένεια τους δηλαδή τους καπνίζοντες γονείς .

Πιστεύεις πως η λήψη μέτρων για την απαγόρευση του καπνίσματος στο χώρο του σχολείου θα πρέπει να γίνει πιο αυστηρή; Παρατηρούμε ότι τα κορίτσια σε σχετικά υψηλό ποσοστό θεωρούν ότι δεν πρέπει να παρθούν ακραία μέτρα απαγόρευσης όπου συνοδεύονται από ποινές για τους παραβάτες μαθητές με διάφορα συμαντική από τα αγόρια που το πιστεύουν αυτό σε ποσοστό 15%. Τα αγόρια εμφανίζουν μοιρασμένες απόψεις μεταξύ της λήψης και της μη λήψης μέτρων απαγόρευσης.

Σε ενοχλεί το γεγονός ότι οι καθηγητές σου απαγορεύουν να καπνίζεις στο χώρο του σχολείου; Παρατηρούμε ότι ένα μικρό ποσοστό :7% των αγοριών και 6% των κοριτσιών θεωρούν άδικη την μονομερή εφαρμογή της απαγόρευσης δηλαδή το να γίνετε παραβίαση του κανόνα της ίσης αντιμετώπισης εφήβων και ενηλίκων για την ίδια πράξη. Στην πραγματικότητα απαιτούν ίση αντιμετώπιση. Μεγάλο ποσοστό των μαθητών την θεωρούν φυσιολογικό ή είναι αδιάφοροι στα απαγορευτικά μέτρα.

Πιστεύεις ότι η σηνήθεια αυτή θα σε ακολουθεί και στα επόμενα χρόνια της ζωής σου; Παρατηρούμε ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των αγοριών πιστεύουν ότι αυτή η συνήθεια δεν θα τους ακολουθεί σε όλη τους την ζωή και ότι μπορούν να την κόψουν.Αντίθετα τα κορίτσια πιστεύουν σε μικρότερο ποσοστό ότι μπορούν να διακόψουν ορίστηκα το κάπνισμα.

Συμπέρασμα: Παρατηρούμε ότι το ποσοστό των παιδιών που καπνίζουν συστηματικά είναι μικρότερο από τους γονείς τους.Γεγονός το οποίο ενισχύει την άποψη ότι η καλύτερη χρονική περίοδος για προληπτική αντικαπνιστική εκστρατία είναι η περίοδος της εφηβείας διότι υπάρχει το χρονικό περιθώριο τα παιδιά να αποφασίσουν ποιο ώριμα αν θα καπνίσουν ή όχι.Το αν τελικά τα παιδιά θα γίνουν συστηματικοί καπνιστές ή όχι εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το αντικαπνιστικό κλήμα που πιθανών να υπάρχει στις παρέες τους και κατά την διάρκεια των σπουδών τους στη φάση όπου οι έφηβοι γίνονται ενήλικα άτομα.Η αντικαπνιστική εκστρατεία και η ενημέρωση εφόσων ενταχθεί και γίνει συστηματική μπορεί να προσφέρει πολλά χρόνια υγείας και ζωής στους μελλοντικούς πολίτες και να απαλλάξει την πολιτεία και τα ασφαλιστικά ταμεία από το βάρος της θεραπείας των καπνιστών.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!