ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 01 ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

01.1 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ 01.1 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΑΠΟ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ

ΣΤΟΧΟΙ Σ’ αυτό το μάθημα θα μάθουμε: Να γνωρίζει τους θανάσιμους κινδύνους από ηλεκτροπληξία. Να χειρίζεται τον πυροσβεστήρα του εργαστηρίου σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Να λαμβάνει όλες τις απαραίτητες προφυλάξεις κατά τη λειτουργία και επιδιόρθωση ηλεκτρικών εγκαταστάσεων και συσκευών.

ΕΙΔΗ ΣΦΑΛΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ Τα είδη σφαλμάτων που μπορεί να συμβούν στον τόπο εργασίας από τη χρήση του ηλεκτρισμού είναι: Η ηλεκτροπληξία Η πυρκαγιά Η ηλεκτροπληξία είναι η επαφή του ανθρώπινου οργανισμού με το ρεύμα. Άμεση ηλεκτροπληξία - Όταν ερχόμαστε σε επαφή απευθείας με τον ρευματοφόρο αγωγό. Έμμεση ηλεκτροπληξία – Όταν ερχόμαστε σε επαφή με μεταλλικό περίβλημα συσκευής το οποίο λόγω διαρροής διαρρέετε από ρεύμα. Όταν περάσει το ρεύμα από το ανθρώπινο σώμα μπορεί να προκαλέσει ακόμη και τον θάνατο. Η αντίσταση του ανθρώπου ανάλογα με την κατάστασή του κυμαίνεται από 1000 Ω μέχρι μερικές χιλιάδες Ωμ .

Το ρεύμα που περνά μέσα από ένα ανθρώπινο σώμα υπό σταθερή τάση όταν αυτό είναι βρεγμένο ή στεγνό φαίνεται στο πιο πάνω σχεδιάγραμμα. Η ένταση του ρεύματος γίνεται επικίνδυνη για τον άνθρωπο όταν είναι μεγαλύτερη από 30 mA . Η τάση του ηλεκτρικού ρεύματος γίνεται επικίνδυνη όταν ξεπεράσει τα 50 V AC και 100 V DC . Το μέγεθος της ηλεκτροπληξίας εξαρτάται από την τάση, την κατάσταση του ανθρώπου, από το δάπεδο στο οποίο πατά, από το σημείο επαφής και από τον χρόνο επαφής του σώματος με το ρεύμα. Τα αποτελέσματα της ηλεκτροπληξίας είναι τα εξής: Οδυνηρό τίναγμα Σύσπαση των μυών, ασφυξία Παράλυση, αρρυθμία της καρδίας. Επικίνδυνη καρδιακή προσβολή . Επικίνδυνα εγκαύματα Θανατηφόρα καρδιακή προσβολή , θανατηφόρα εγκαύματα.

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑΣ Σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας : Για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ένα ηλεκτρόπληκτο άτομο πρέπει να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας. Άμεση διακοπή της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος στο μέρος της ηλεκτροπληξίας. Σε περίπτωση όπου αυτό δεν είναι εφικτό , με ένα μονωτικό αντικείμενο σπρώχνουμε και απομακρύνουμε το θύμα από τον ρευματοφόρο αγωγό. (Στην ανάγκη θα τον τραβήξουμε από τα ρούχα αφού τυλίξουμε τα χέρια μας με αρκετό χαρτί ή ρούχο.

Προσφέρουμε τις πρώτες βοήθειες Προσφέρουμε τις πρώτες βοήθειες. Αν το θύμα έχει χάσει την αναπνοή του, αρχίζουμε τεχνητή αναπνοή, μεταφέροντάς το σε χώρο αεριζόμενο και βγάζοντάς του τα παπούτσια, την ζώνη και ό,τι άλλο το σφίγγει. Η στατιστική λέει, πως σε 600 περιπτώσεις, το 70% σώθηκαν επειδή έγινε τεχνητή αναπνοή στα πρώτα 3 λεπτά. Με την τεχνητή αναπνοή να γίνονται και εντριβές στο μέρος της καρδιάς. Συνηθίζεται η τεχνητή αναπνοή από το στόμα (φιλί της ζωής).

Αν το θύμα έχει πάθει εγκαύματα - πολύ πιθανό - πρέπει να τα επιδέσουμε με αποστειρωμένη γάζα που πρέπει να έχουμε στο φαρμακείο. Κάποιος να ειδοποιήσει το πλησιέστερο νοσοκομείο ή πρώτες βοήθειες για την μεταφορά του.

ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑΣ Οι ηλεκτρικές εγκαταστάσεις να εκτελούνται από αδειούχους ηλεκτρολόγους και να ακολουθούνται οι κανονισμοί. Να ελέγχουμε ώστε να μην υπάρχουν φθαρμένα ρευματοφόρα καλώδια. Να υπάρχει ηλεκτρική μόνωση στα εργαλεία , φορητές μηχανές και συσκευές . Οπωσδήποτε να είναι γειωμένα τα εξωτερικά μεταλλικά μέρη των συσκευών . Να υπάρχει συνδεδεμένος στην αρχή του κυκλώματος αυτόματος διακόπτης διαρροής ο οποίος ελέγχεται τακτικά. Να ελέγχεται η σύνδεση του αγωγού ώστε να μην είναι χαλαρή ή αποσυνδεδεμένη ή σκουριασμένη. Να μην χρησιμοποιούμε τις συσκευές με βρεγμένα χέρια. Να μην εργαζόμαστε υπό τάση. Σε περίπτωση που θέλουμε να επιδιορθώσουμε μια συσκευή πρώτα την αποσυνδέουμε από την πηγή .

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΛΕΚΤΡΟΠΛΗΞΙΑ Από την άμεση επαφή μας με το ρεύμα δυστυχώς δεν μας προστατεύει καμιά διάταξη. Γι΄ αυτό μόνο με τον δικό μας έλεγχο μπορούμε να αποφύγουμε την ηλεκτροπληξία. Το μέσο προστασίας είναι η μόνωση των αγωγών. Από την έμμεση ηλεκτροπληξία εκτός από την ηλεκτρική μόνωση και την γείωση υπάρχει και προστατευτική διάταξη που ονομάζεται αυτόματος διακόπτης διαρροής. Ο αυτόματος διακόπτης διαρροής διακόπτει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε περίπτωση που η διαρροή ηλεκτρικού ρεύματος ξεπεράσει την τιμή των 30 mA. Σε εγκαταστάσεις ψηλής επικινδυνότητας επιβάλλεται η τροφοδότηση των συσκευών και μηχανών να γίνεται μέσο μετασχηματιστή με γαλβανική απομόνωση. (όχι προσγειωμένο το δευτερεύον πηνίο )

ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Οι πυρκαγιές που προκαλούνται από το ηλεκτρικό ρεύμα οφείλονται στις εξής αιτίες : Κακές ή χαλαρές ηλεκτρικές συνδέσεις δημιουργούν σπινθήρες οι οποίοι όταν έρθουν σε επαφή με εύφλεκτα υλικά προκαλούν πυρκαγιές. Η υπερθέρμανση των αγωγών που προκαλείται από την υπερφόρτωση ή το βραχυκύκλωμα προκαλεί καταστροφή της μόνωσης των αγωγών με αποτέλεσμα την πυρκαγιά.

ΚΑΤΑΣΒΕΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΣΕ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Για να προκληθεί μια πυρκαγιά απαιτείται να υπάρχουν στον ίδιο χώρο τρεις παράγοντες. Καύσιμη ύλη (ξύλο, βενζίνη, γκάζι) Οξυγόνο Σπινθήρας – φλόγα ή θερμότητα. Η πυρκαγιά θα σβήσει αν αφαιρέσουμε έναν από τους τρεις παράγοντες. Πρώτες ενέργειες για την κατάσβεση της πυρκαγιάς σε ηλεκτρικές εγκαταστάσεις Ειδοποιούμε την πυροσβεστική. Κλείνουμε πόρτες και παράθυρα για να περιοριστεί το οξυγόνο. Διακόπτουμε την παροχή ρεύματος από τον κεντρικό διακόπτη. Ρίχνουμε πάνω στα υλικά που καίγονται άμμο κουβέρτες ή ρούχα. Κάνουμε χρήση πυροσβεστήρων ξηρής σκόνης αν είναι σε κλειστό χώρο και διοξειδίου του άνθρακος αν είναι σε ανοικτό χώρο.

Dry Powder Fire Extinguishers: Choosing Fire Extinguishers  Identify the type of materials in the area Class A:  SOLIDS such as paper, wood, plastic etc Class B:  FLAMMABLE LIQUIDS such as paraffin, petrol, oil etc Class C:   FLAMMABLE GASES such as propane, butane, methane etc Class D: METALS such as aluminium, magnesium, titanium etc Class E: Fires involving ELECTRICAL APPARATUS Class F: Cooking OIL & FAT etc Dry Powder Fire Extinguishers: Often termed the ‘multi-purpose’ extinguisher, as it can be used on classes A, B & C fires. Best for running liquid fires (Class B). Will efficiently extinguish Class C gas fires, BUT BEWARE, IT CAN BE DANGEROUS TO EXTINGUISH A GAS FIRE WITHOUT FIRST ISOLATING THE GAS SUPPLY.  Special powders are available for class D metal fires. Warning: when used indoors, powder can obscure vision or damage goods and machinery. It is also very messy.

CO2 Fire Extinguishers: Carbon Dioxide is ideal for fires involving electrical apparatus, and will also extinguish class B liquid fires, but has NO POST FIRE SECURITY and the fire could re-ignite.

01_1a 01_1b

ΜΕΣΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΠΥΡΚΑΓΙΑ ΣΤΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. Τα μέσα προστασίας από την πυρκαγιά είναι οι προστατευτικές διατάξεις που συνδέονται στο κύκλωμα ώστε να διακόπτουν σε περίπτωση υπερέντασης (υπερφόρτωση ή βραχυκύκλωμα). Οι προστατευτικές διατάξεις που προστατεύουν την εγκατάσταση από την υπερθέρμανση των αγωγών είναι: Ασφάλειες Αυτόματοι μικροδιακόπτες υπερέντασης ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Ελέγχουμε ώστε να μην έχουμε χαλαρές ηλεκτρικές συνδέσεις. Ποτέ δεν υπερφορτώνουμε ένα πολύπριζο. Ελέγχουμε τις συσκευές πριν την λειτουργία για βραχυκύκλωμα. Πάντα συνδέουμε την σωστή ασφάλεια σε ένα κύκλωμα. Ελέγχουμε να μην έχουμε εύφλεκτα υλικά κοντά σε συσκευές που αποδίδουν θερμότητα.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΕΙΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Η γείωση των εξωτερικών μεταλλικών μερών μιας συσκευής μας προστατεύει σε περίπτωση διαρροής ηλεκτρικού ρεύματος προς το μεταλλικό μέρος της συσκευής. (Είτε από καταστροφή της μόνωσης της συσκευής είτε από την επαφή του αγωγού της φάσης με το μεταλλικό μέρος της συσκευής.) Σε περίπτωση που υπάρχει διαρροή αλλά όχι γείωση, αγγίζοντας το μεταλλικό περίβλημα, το ανθρώπινο σώμα γίνεται αγωγός μεταφοράς ρεύματος προς την γη. Σε περίπτωση που υπάρχει γείωση, τότε το μεγαλύτερο μέρος του ρεύματος θα οδηγηθεί προς τη γη δια μέσου του αγωγού γείωσης. Η καλή γείωση πρέπει να εμποδίζει τη φόρτιση των μεταλλικών μερών συσκευών ή αγωγών, και να επιτρέπει σε ικανοποιητικό ρεύμα να περάσει διαμέσου της γης ώστε να λειτουργήσουν οι προστατευτικές διατάξεις.

Σε μια ηλεκτρική εγκατάσταση πρέπει να γειώνονται: Όλα τα μεταλλικά μέρη της εγκατάστασης που δεν φέρουν ρεύμα αλλά δύνανται να φέρουν. Ο πίνακας διανομής. Τα μεταλλικά περιβλήματα των καλωδίων. Οι μεταλλικές σωλήνες της ηλεκτρικής και υδραυλικής εγκατάστασης. Τα μεταλλικά κουτιά. Τα εκτεθειμένα μεταλλικά μέρη των συσκευών. Οι ρευματοδότες. Οι διακόπτες. Τα φωτιστικά σημεία. Σύρματα στήριξης.

Σημεία που μπορεί να μην γειωθούν είναι : Οι συσκευές που έχουν διπλή μόνωση και φέρουν το σήμα. Μικρές βελόνες ή βίδες ή κλιπς. Μικρά και απομονωμένα μήκη συρμάτων στήριξης. Μονωμένα μεταλλικά κουτιά. Αλυσίδες φωτιστικών σωμάτων. Ψηλά (εναέρια και μη ) μεταλλικά σημεία που δεν είναι προσιτά. Οι αγωγοί της γείωσης από κάθε μεταλλικό σημείο ως τον πίνακα και από τον πίνακα μέχρι το ηλεκτρόδιο της γείωσης (παλλούκι), είναι χάλκινος και με συγκεκριμένη διατομή. Η σύνδεση του αγωγού γείωσης με το ηλεκτρόδιο της γείωσης πρέπει να είναι μόνιμη, ασφαλισμένη, στερεή επισκέψιμη (φρεάτιο) και να έχει προειδοποιητική πινακίδα που να αναφέρει τον σκοπό της.

Το υλικό του ηλεκτροδίου είναι συνήθως από χαλκό. Το ηλεκτρόδιο γείωσης μπορεί να είναι μια μεταλλική ράβδος ή πλάκα ή ταινία. Η αντίσταση γείωσης μπορεί να αυξηθεί είτε από χαλαρές συνδέσεις, είτε από οξείδωση του συστήματος είτε λόγο του εδάφους και της ξηρασίας. Γι΄ αυτό το λόγο χρησιμοποιούμε πολλαπλή γείωση. (Πολλά ηλεκτρόδια συνδεδεμένα αγώγιμα μεταξύ τους) . Το βάθος στο οποίο τοποθετείται το ηλεκτρόδιο γείωσης είναι τέτοιο ώστε να μην αυξάνεται η αντίσταση γείωσης με την αλλαγή του καιρού. Το υλικό του ηλεκτροδίου είναι συνήθως από χαλκό. Σύνδεση ηλεκτροδίου γείωσης Πολλαπλή γείωση

ΙΣΟΔΥΝΑΜΙΚΕΣ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ. (BONDING) Ισοδυναμική σύνδεση ονομάζεται η γεφύρωση όλων των εκτεθειμένων μεταλλικών μερών που δεν αποτελούν μέρος της ηλεκτρικής εγκατάστασης. (μεταλλικές σωλήνες νερού, παροχή γκαζιού, κεντρική θέρμανση, βρύσες, μεταλλικά μπάνια νεροχύτες, μεταλλικές βούρνες κ.α ) Όλες οι παροχές συνδέονται με το σύστημα της ηλεκτρικής γείωσης (γεφυρώνονται) ώστε να μην δημιουργείται διαφορά δυναμικού μεταξύ δύο σημείων. Η γεφύρωση γίνεται με χάλκινο αγωγό και σφικτήρες.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ Θανάσιμοι κίνδυνοι Ηλεκτροπληξία Πυρκαγιά από τη χρήση του ηλεκτρισμού Ηλεκτροπληξία Πυρκαγιά ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ Πρώτες βοήθειες Μέτρα πρόληψης Μέσα προστασίας Κατάσβεση πυρκαγιάς Μέσα προστασίας Μέτρα πρόληψης Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΕΙΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ Ισοδυναμική σύνδεση Το ηλεκτρόδιο γείωσης