Κοκκαλίδης Δημοσθένης Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας Ι Ειδικότητα: Τεχνικός Εφαρμογών Ιατρικής Πληροφορικής Κοκκαλίδης Δημοσθένης

Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας Πληροφοριακά Συστήματα που έχουν σχεδιαστεί να υποστηρίζουν τη διοίκηση και τη λειτουργία όλων των τεχνικών και διαχειριστικών πτυχών, για ολόκληρο το σύστημα υγείας, για μια μονάδα υγείας ή για ένα τμήμα μιας μονάδας υγείας. Πηγή : Rodrigues et al., 1999

Σχηματικά

Υποσυστήματα

Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου Τα πληροφοριακά υποσυστήματα που συγκροτούν ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου (ΟΠΣΝ) ή Hospital Information System (HIS) διακρίνονται στη γενική τους μορφή σε μια πληθώρα υποσυστηµάτων: Το Διαχειριστικό–Οικονομικό Το Ιατρικό Το Εργαστηριακό και Το Σύστημα Διοίκησης Προκειμένου να καταγραφεί και να επεξεργασθεί αποτελεσματικά ο αρκετά μεγάλος όγκος δεδομένων, που προέρχεται τόσο από τις ιατρικές όσο και από τις διοικητικό-οικονομικές λειτουργίες ενός νοσηλευτικού οργανισμού,  Το γεγονός αυτό οδηγεί μονοσήμαντα στην υιοθέτηση αλλά και στην εφαρμογή ολοκληρωμένων λύσεων πληροφορικής. Η ταχύτητα που απαιτείται σήμερα στη λήψη σωστών αποφάσεων, επιβάλλει τη μηχανογράφηση του Συστήματος Υγείας και Πρόνοιας και κατ’ επέκταση και του νοσοκομειακού κλάδου (McKee & Healy, 2002).

Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Νοσοκομείου Προφανώς, μέχρι σήμερα ένα Σύστημα Υγείας θεωρείται ότι περιλαμβάνει το σύνολο εκείνων των πόρων, όπως είναι η υλικοτεχνική του υποδομή, τα πάγια περιουσιακά του στοιχεία, το ανθρώπινο δυναμικό και η οργανωτική του δομή. Όμως, το στοιχείο εκείνο που τα τελευταία χρόνια ξεχωρίζει είναι η πληροφοριακή του οργάνωση και η δυνατότητα κάθε νοσηλευτικού οργανισμού να εκμεταλλεύεται αυτόν τον πόρο. Παρατηρώντας προσεχτικά το παραπάνω σχήμα, μπορούμε να ξεχωρίσουμε εύκολα την εξέχουσα θέση που κατέχει το Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης. Μπορούμε να παρομοιάσουμε την όλη εικόνα σαν την κατασκευή μια πολυτελούς πολυκατοικίας όπου τα θεμέλια αποτελούνται από το νοσοκομειακό οργανισμό και ο τελευταίος όροφος, το «ρετιρέ», είναι το σύστημα στήριξης αποφάσεων. Στο έργο της ΚτΠ που παρουσιάστηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο άλλωστε, αναφέρεται ως Σύστημα Επιχειρηματικής Ευφυΐας, επειδή εννοείται ως ένα σύστημα, σύμφωνα με το οποίο τα δεδομένα που αντλούνται από περισσότερα πληροφοριακά συστήματα μετατρέπονται σε πληροφορίες που βοηθούν την διαδικασία λήψης αποφάσεων. Με μια τέτοια εφαρμογή, μεγάλος όγκος δεδομένων που προέρχονται από διαφορετικές πηγές και έχουν διαφορετική διαμόρφωση (format) μπορούν να συγκεντρωθούν, να αναλυθούν και να παρουσιαστούν γρήγορα και με περιεκτικό τρόπο σε στελέχη που έχουν την αποστολή να εισηγούνται ή/και να λαμβάνουν αποφάσεις. Πρέπει να τονιστεί ότι το σύστημα αυτό θεωρείται ιδιαιτέρως μεγάλης αξίας για ένα σύστημα υγείας, καθώς αποτελεί το ορατό αποτέλεσμα όλων των λοιπών συστημάτων, τα οποία και αποτελούν τη βάση για την μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Υγείας. Αξιοποίηση στο έπακρο σημαίνει μεγαλύτερη ωφέλεια από το ΠΣ, που συνεπάγεται μείωση κόστους, επιτάχυνση διαδικασιών, μείωση γραφειοκρατίας, άρα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων νοσοκομείων. Επομένως, όσο γρηγορότερα το νοσοκομείο έρθει σε αυτήν την «ιδανική» κατάσταση, τόσο γρηγορότερα θα αντεπεξέρχεται στις σύγχρονες απαιτήσεις και αναλόγως, ευκολότερα θα αποκτήσει ανταγωνιστική και εξέχουσα θέση ανάμεσα στις υπόλοιπες νοσοκομειακές μονάδες.

Το Διαχειριστικό – Οικονομικό Οι εφαρμογές Διαχειριστικού χαρακτήρα συνήθως περιλαμβάνουν: Διαχείριση Ασθενών (Γραφείο Κίνησης) Εξωτερικών Ασθενών (Γραμματεία Τ.Ε.Ι.) Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) Διαχείριση Προσωπικού Διαχείριση Υλικού (Αποθήκες) Διαχείριση Προμηθειών (Γραφείο Προμηθειών) Διαχείριση Εγκαταστάσεων–Έργων (Τεχνική Υπηρεσία) Τιμολόγηση παρεχόμενων υπηρεσιών (νοσηλείας, ιατρικών πράξεων, εργαστηριακών εξετάσεων, χρήσης και κατανάλωσης υλικών και φαρμάκων).

Το Διαχειριστικό – Οικονομικό Οι Οικονομικού χαρακτήρα εφαρμογές συνήθως περιλαμβάνουν: Γενική Λογιστική Αναλυτική Λογιστική Προϋπολογισμό Διαχείριση Παγίων Ταμειακό Προγραμματισμό – Εκκαθάριση Ασφαλιστικών Ταμείων Εισπράξεις – Πληρωμές Μισθοδοσία Προσωπικού

Το Ιατρικό Υποσύστημα Εφαρμογές παροχής Ιατρικής Φροντίδας Εφαρμογές παροχής Νοσηλευτικής Φροντίδας Οι Εφαρμογές παροχής Ιατρικής Φροντίδας υποστηρίζουν το κλινικό τμήμα στην υλοποίηση της καθαρά ιατρικής φροντίδας που παρέχεται στον ασθενή κατά την διάρκεια της νοσηλείας του και περιλαμβάνουν: Διαχείριση Ασθενή (εισαγωγή, έξοδος, μετακίνηση ασθενούς) Διαχείριση ιστορικού ασθενούς Παρακολούθηση πορείας Υγείας (συμπτώματα ασθενή, κλινικά σημεία, διαγνώσεις, πορεία νόσου) Διαχείριση ιατρικών εντολών και παρουσίαση αποτελεσμάτων

Το Ιατρικό Υποσύστημα Παράλληλα, στις παραπάνω εφαρμογές λογισμικού εντάσσεται και ένα σύνολο από απαραίτητες υποστηρικτικές εφαρμογές όπως: Νοσοκομειακό Φαρμακείο Προγραμματισμός ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού Διαχείριση τακτικών εξωτερικών ιατρείων Προγραμματισμός χειρουργείων Διαιτολόγιο Από την άλλη μεριά, υπάρχουν οι εφαρμογές παροχής Νοσηλευτικής Φροντίδας που περιλαμβάνουν: Σχεδιασμός Νοσηλευτικής Φροντίδας Νοσηλευτική παρακολούθηση Νοσηλευτικές ενέργειες και πράξεις Φαρμακολογική παρακολούθηση ασθενούς

Το Εργαστηριακό Υποσύστημα Laboratory Information Systems (LIS), τα οποία επιτρέπουν την σύνδεση των σύγχρονων αναλυτικών συσκευών με το διαχειριστικό σύστημα του εκάστοτε εργαστηρίου Radiology Information Systems (RIS), με τα οποία επιτυγχάνεται η σύνδεση των απεικονιστικών μηχανημάτων με το διαχειριστικό σύστημα του εργαστηρίου Picture Archiving and Communication Systems (PACS), εξειδικευμένα συστήματα για την αποθήκευση, ανάκτηση και μεταφορά της ιατρικής εικόνας εντός του νοσοκομείου

Το Σύστημα Διοίκησης Το Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης (MIS) αντλεί πληροφορίες απ’ όλα τα υποσυστήματα του νοσοκομείου και τις παρουσιάζει με κατανοητό, επεξεργάσιμο τρόπο στη διοίκηση του οργανισμού. Τα δεδομένα τα οποία χρειάζεται ένα Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης είναι τουλάχιστον τα εξής: Κοστολογικά δεδομένα Δεδομένα προσωπικού και μισθολογικά δεδομένα Ιατρικές πράξεις και Διαγνώσεις

Συμπερασματικά…

Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας στην Ελλάδα Πληροφοριακά Συστήματα Υγείας στην Ελλάδα Η πρώτη προσπάθεια εισαγωγής ΠΣ με τα ΜΟΠ (1990) βρήκε το σύστημα απροετοίμαστο. Η συνέχεια στο Β΄ ΚΠΣ δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί λόγω μεγάλης καθυστέρησης και μικρών κονδυλίων. Οι συνθήκες ήταν ανώριμες, οι τεχνικές δυσκολίες δεν εκτιμήθηκαν σωστά, τα κονδύλια ήταν ανεπαρκή ενώ απουσίαζε η απαιτούμενη πληροφοριακή κουλτούρα συνολικά από το δημόσιο τομέα. Αποτέλεσμα ήταν να αντιμετωπιστούν τα έργα ως απλές επενδύσεις εξοπλισμού αγνοώντας παντελώς τον ανθρώπινο παράγοντα. Τα βασικά προβλήματα που αντιμετώπισε το Β' ΚΠΣ ήταν ο καθορισμός αναλυτικών προδιαγραφών για τα πληροφοριακά συστήματα, η συμπλήρωση των αναγκαίων τεχνικών υποδομών (δίκτυα, εξοπλισμοί) και τέλος η αναζήτηση λύσεων που θα διευκόλυναν την εφαρμογή των συστημάτων (οutsourcing, προγράμματα εκπαίδευσης, στελέχωση ΤΠ&Ο κλπ.). Αποτέλεσμα… τα νοσοκομεία αποθαρρύνθηκαν να προχωρήσουν την προσπάθεια μόνα τους … και Όπου έγιναν κάποιες προσπάθειες, ήταν μεμονωμένες και χωρίς ολοκλήρωση των υποσυστημάτων.

Αίτια που εμπόδισαν την ανάπτυξη της Πληροφορικής (Επιχειρησιακό Σχέδιο Υγεία-Πρόνοια 2002-2006) Ξεπερασμένο και γραφειοκρατικό σχήμα διοίκησης Απουσία κατάλληλης πληροφοριακής κουλτούρας Αδυναμία υποκίνησης προσωπικού – Έλλειψη ενημέρωσης και εκπαίδευσης Υποστελεχωμένα Τμήματα Πληροφορικής Έλλειψη ευελιξίας στο υφιστάμενο πλαίσιο προμηθειών Το σχήμα οργάνωσης και διοίκησης των Νοσοκομείων είναι γραφειοκρατικό και θεωρείται πλέον ξεπερασμένο. Τα τμήματα του Νοσοκομείου είναι σε μεγάλο βαθμό ξεκομμένα μεταξύ τους. Υπάρχουν στεγανά στις λειτουργίες των μονάδων, δεν ακολουθούνται τυποποιημένες διαδικασίες (π.χ. στην οργάνωση των ροής των εργαστηριακών εξετάσεων), απουσιάζουν οι ενιαίες κωδικοποιήσεις δεδομένων, δεν υπάρχουν δείκτες για τη μέτρηση της αποδοτικότητας των λειτουργιών που θα αποτελούσαν παράγοντα υποκίνησης για την εφαρμογή της πληροφορικής.

Αναγκαιότητα Εισαγωγής ΠΣ στην Υγεία Ηλεκτρονικός Φάκελος Ασθενή Πληροφόρηση και ταχύτητα εξυπηρέτησης Μείωση γραφειοκρατίας και λαθών Βελτίωση εργασιακού περιβάλλοντος Ελαχιστοποίηση κόστους παροχής περίθαλψης Ορθολογική διαχείριση πόρων Παροχή αξιόπιστης πληροφορίας στη διοίκηση Εργαλείο Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων Οι λόγοι που καθιστούν σήμερα αναγκαία την εισαγωγή Πληροφοριακού Συστήματος στα νοσοκομεία, απορρέουν από τη γενικότερη ανάγκη βελτίωσης τόσο του τρόπου λειτουργίας τους, όσο και των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας.

Βασικές Προϋποθέσεις Λειτουργίας ΟΠΣΝ Μακροχρόνιο στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη της πληροφορικής σε κάθε φορέα Ισχυρό και οργανωμένο Τμήμα Πληροφορικής Βήμα – βήμα προσέγγιση στην εγκατάσταση συστημάτων Κινητοποίηση διαθέσιμων ανθρώπινων και υλικών πόρων Συνεχής υποστήριξη και μέριμνα της διοίκησης Για να εγκατασταθεί και να λειτουργήσει ένα πληροφοριακό σύστημα νοσοκομείου θα πρέπει να ικανοποιηθούν μια σειρά από προϋποθέσεις (Vagelatos, 2001). Οι προϋποθέσεις αυτές αναδείχθηκαν κατά την εισαγωγή ενός πιλοτικού πληροφοριακού συστήματος στο ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς» (Αθήνα). Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο (ΩΚΚ) ανάπτυξε το πρώτο στην Ελλάδα Ολοκληρωμένο Νοσοκομειακό Πληροφοριακό Περιβάλλον αποτελούμενο από μια σειρά Πληροφοριακά Συστήματα και Εφαρμογές που λειτουργούσαν διασυνδεδεμένα ως ένα σύνολο.

Προς ένα Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας Τα Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα μπορούν αδιαμφισβήτητα να βελτιώσουν τις υπηρεσίες υγείας. Το καίριο ερώτημα έχει να κάνει με τον τρόπο που υποστηρίζεται η Πληροφορική από τις διοικήσεις των νοσηλευτικών οργανισμών και τη σημασία που αποδίδεται στον στρατηγικό σχεδιασμό. Η Εναρμόνιση των Στόχων ενός νοσοκομείου με την ανάπτυξη της Πληροφοριακής του οργάνωσης κρίνεται ως επιτακτική και αναγκαία για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος, που δεν είναι άλλο, από την αποτελεσματική και αποδοτική λειτουργία του οργανισμού.

Κατάλληλη Προετοιμασία Ενημέρωση και Εκπαίδευση Χρηστών Παρακίνηση, Κίνητρα. Προγράμματα Εκπαίδευσης σε ΤΠΕ. Εσωτερική Οργάνωση Αλλαγή εσωτερικών διαδικασιών, νέοι ρόλοι, ευελιξία. Διοίκηση βάσει στόχων (MBOs). Δημιουργία Υποδομών. Συνεχής Διοικητική Μέριμνα Υποστήριξη στους χρήστες. Ευελιξία σε εξοπλισμό ΤΠΕ. 3 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΔΗΛΑΔΗ 3 ΑΞΟΝΕΣ Σύμφωνα με το έργο της ΚτΠ, έχουν προβλεφθεί προγράμματα κατάρτισης και εκπαίδευσης τόσο στις εφαρμογές που θα αναπτυχθούν, όσο και σε βασικές δεξιότητες τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Η εκπαίδευση των χρηστών θα πρέπει να γίνεται ανά ομάδες, βάσει του βαθμού εξοικείωσής τους και των γνώσεων τους. Στη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται πλέον, δεν πρέπει να υπάρχουν προϊστάμενοι και υφιστάμενοι με την παλιά έννοια. Υπάρχουν συνεργάτες με αντίστοιχους ρόλους και δικαιώματα, άλλοι με αρμοδιότητες έλεγχου και άλλοι ως εξειδικευμένοι χρήστες. Η έννοια του συμμετοχικού μάνατζμεντ πρέπει να καλλιεργηθεί από τη διοίκηση, έτσι ώστε όλοι να νιώσουν μέλη της επιχειρησιακής αλυσίδας και του νοσοκομειακού συστήματος. Απαιτείται καινοτομία και πρωτοπορία και οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών συμβάλλουν στο μέγιστο βαθμό για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Αλλά ένα βασικό σημείο που πρέπει να προσεχτεί είναι ότι η οργάνωση πρέπει να γίνει με γνώμονα τη στρατηγική της και τους βασικούς παράγοντες που απαιτούνται για την επιτυχία της. Οι ικανότητες της διοίκησης αποτελούν βασικό πόρο για την επίτευξη αυτού. Οι χρήστες θα πρέπει να έχουν την υποστήριξη από τα ανώτερα κλιμάκια, ώστε να πληρούνται όλες οι αρχικές προϋποθέσεις που θα συμβάλλουν στη διευκόλυνση του προσωπικού κατά το μεταβατικό στάδιο ολοκλήρωσης των αλλαγών. Η υποστήριξη θα πρέπει να είναι συνεχής (όχι μόνο στην αρχή) και να εμπεριέχει τόσο παροχή βοήθειας για την επίλυση τεχνικών δυσκολιών όσο και ενθάρρυνση των χρηστών για να συμμετάσχουν ενεργά στις νέες διαδικασίες

Συμπεράσματα Η ενσωμάτωση των πληροφοριακών συστημάτων στον οργανισμό και η αποτελεσματική τους επίδραση στις λειτουργίες του προσδίδει μια νέα «τεχνολογική ταυτότητα», κάτι που σημαίνει ότι πρόκειται πλέον για στρατηγικό πόρο, ενσωματωμένο στη γενικότερη στρατηγική του οργανισμού. Στην παρούσα εργασία αρχικά παρουσιάστηκε η Θεωρία των Πόρων και Ικανοτήτων. Μέσα από την κριτική ανασκόπηση αυτής της θεωρίας, τονίστηκε ο σημαντικός ρόλος των οργανωσιακών πόρων για την αποδοτική λειτουργία κάθε επιχείρησης ή οργανισμού. Τα Πληροφοριακά Συστήματα και γενικότερα οι ΤΠΕ αναφέρθηκαν ως παράγοντες επιτυχίας, όμως μόνο υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες ανάπτυξης των ικανοτήτων των πόρων του οργανισμού. Οι ιδιαίτερες αυτές συνθήκες και προϋποθέσεις αναδείχτηκαν στο τρίτο κεφάλαιο, όπου εξετάστηκε ο ρόλος των Πληροφοριακών Συστημάτων στη Δημόσια Υγεία, που είναι και ο τομέας της μελέτης μας. Στη συνέχεια έγινε η αξιολόγηση του νοσοκομείου «Άγιος Παύλος», που αποτελεί και το πεδίο εφαρμογής της εργασίας, σε ότι αφορά την κατάσταση του σε πληροφοριακή υποδομή. Σε συνάρτηση με το έργο της ΚτΠ για το ΟΠΣΝ, σχεδιάστηκε ένα πλαίσιο στρατηγικής εναρμόνισης των επιχειρησιακών στόχων του νοσοκομείου με την πληροφοριακή του ανάπτυξη, η οποία αναμένεται ραγδαία τα επόμενα χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη και ενσωματώνοντας τη Θεωρία των Πόρων και Ικανοτήτων

Ευχαριστώ πολύ …