Σενάριο Μαθήματος Ο Θεσμός της οικογένειας στην Αρχαία Ελλάδα Σενάριο Μαθήματος Ο Θεσμός της οικογένειας στην Αρχαία Ελλάδα Ιστορία Α΄ Γ/σίου

Ταυτότητα Τίτλος: Ο θεσμός της οικογένειας στην Αρχαία Ελλάδα Δημιουργός: Χαραλαμπίδου Αλεξάνδρα Το σενάριο δεν δοκιμάστηκε στην τάξη, αποτελεί πρόταση για διδασκαλία Διδακτικό αντικείμενο και διδακτική ενότητα: Ιστορία Α΄ Γυμνασίου, Κεφάλαιο 5, ενότητα 4, «Η συγκρότηση της αθηναϊκής κοινωνίας-η καθημερινή ζωή», σσ. 75-77 Τάξη: Α΄ Γυμνασίου Προβλεπόμενος χρόνος διδασκαλίας: 1-2 ώρες Προϋποθέσεις υλοποίησης: στοιχειώδης γνώση χρήσης του λογισμικού του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου , «Ιστορία α΄, β΄, γ΄ Γυμνασίου», Επεξεργαστή κειμένου (Word) και εξοικείωση με ομαδοσυνεργατική μέθοδο.

Σύντομη Περιγραφή Βασικό σκοπό αποτελεί να αντλήσουν οι μαθητές κειμενικές και οπτικές (αρχαία αγγειογραφία) πληροφορίες σχετικά με το θεσμό της οικογένειας από το εκπαιδευτικό Λογισμικό Ιστορία α΄, β΄, γ΄ Γυμνασίου, να είναι σε θέση να εντοπίζουν ομοιότητες και διαφορές με τη σύγχρονη εποχή και να προβούν στο τέλος στη δημιουργία ενός κολάζ με θέμα όψεις της ελληνικής οικογένειας τότε και τώρα.

Στόχοι Με το παραπάνω σενάριο επιδιώκεται οι μαθητές: Να αντλήσουν πληροφορίες για το θεσμό της οικογένειας (μέλη, ρόλο άντρα και γυναίκας, σχέσεις γονέων και παιδιών, γάμο, διαζύγιο, δούλοι) Να αναπτύξουν πρωτοβουλία στη διερεύνηση του υλικού, να συνεργαστούν σε ομάδες, να ελέγξουν κριτικά τις πληροφορίες που ανακαλύπτουν, να συσχετίσουν και να συγκρίνουν την αρχαία κοινωνία με τη σημερινή. Να εξοικειωθούν με τον τρόπο συλλογής πληροφοριών σε μια ερευνητική εργασία και να γνωρίσουν στην πράξη ένα εκπαιδευτικό λογισμικό. Να συνθέσουν ένα κολάζ αξιοποιώντας το υλικό των εικόνων των αγγείων ή να προεκτείνουν την έρευνά τους και στο Διαδίκτυο.

Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης - Αφετηρία, το πρόβλημα –θέμα που θα διερευνηθεί: Να γνωρίσουν οι μαθητές το θεσμό της ελληνικής οικογένειας, το ρόλο που διαδραμάτιζε στην αρχαιότητα, τα μέλη μιας οικογένειας και τις μεταξύ τους σχέσεις και να προβούν σε συγκρίσεις με τη σημερινή εποχή. -Το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο στηρίζεται η πρόταση και σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο: καλό θα είναι να διδαχτεί η οικεία ενότητα από το σχολικό εγχειρίδιο και να προηγηθεί μια συζήτηση στην τάξη αναφορικά με τα προς διερεύνηση θέματα. -Οι τεχνολογίες που θα χρησιμοποιηθούν: Εκπαιδευτικό Λογισμικό, Επεξεργαστής Κειμένου, Πρόγραμμα ζωγραφικής ή το Picassa για τη δημιουργία κολάζ. -Η μεθοδολογία της διδασκαλίας: Θα εφαρμόσουμε την ομαδοσυνεργατική μέθοδο διδασκαλίας χωρίζοντας τους μαθητές σε ομάδες των 4-5 ατόμων, φροντίζοντας να είναι ανομοιογενείς ως προς τις επιδόσεις τους. Η κατανομή των ρόλων της κάθε ομάδας θα γίνεται από τους ίδιους τους μαθητές. -Ο ρόλος των διδασκόντων: ο διδάσκων διαδραματίζει καθοδηγητικό και συμβουλευτικό ρόλο. -Οι τυχόν προαπαιτούμενες γνώσεις: η στοιχειώδης γνώση χειρισμού κάποιων προγραμμάτων όπως του Επεξεργαστή Κειμένου, της Ζωγραφικής (για το Picassa ίσως χρειαστεί η συνδρομή του καθηγητή πληροφορικής). Τα εκπαιδευτικό λογισμικό της Ιστορίας είναι προεγκατεστημένο στο φορητό υπολογιστή και είναι εύκολο στη χρήση του.

Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης -Ενδεικτική κατανομή του χρόνου και πώς γίνεται αυτό κατά την εξέλιξη της διδασκαλίας: Για την υλοποίηση του σεναρίου θα χρειαστούν 2 διδακτικές ώρες. Ειδικότερα: - Την πρώτη ώρα χωρίζουμε τους μαθητές σε ομάδες και τους διανέμουμε 4 φύλλα εργασίας. Τους ζητάμε να κατανείμουν ρόλους στα μέλη κάθε ομάδας και τους ενημερώνουμε να κρατούν σημειώσεις σε έγγραφο του Word στο οποίο θα δώσουν τον τίτλο «Η οικογένεια στην αρχαιότητα» -ομάδες: Από την επιφάνεια εργασίας τους ζητάμε να επιλέξουν τα λογισμικά και έπειτα το λογισμικό της Ιστορίας και να κάνουν κλικ στην 3η ενότητα με τον τίτλο: «Όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής». Στη συνέχεια να ακολουθήσουν την ακόλουθη διαδρομή: χάρτης πλοήγησης - όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής - ο θεσμός της οικογένειας. Στο κείμενο που θα ανοίξει μπροστά τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις του φύλλου εργασίας(είτε σε ένα έγγραφο του Word, είτε αν δεν υπάρχει ιδιαίτερη εξοικείωση με το προηγούμενο πρόγραμμα σε ένα φύλλο χαρτί).

Λεπτομερής παρουσίαση της πρότασης -Την δεύτερη ώρα συζητούν στην τάξη τα πορίσματα της έρευνας τους. Δημιουργούν ένα κολάζ με εικόνες που μπορούν να βρουν στο λογισμικό με θέμα την οικογένεια, αλλά μπορούν να αναζητήσουν και άλλες εικόνες στο διαδίκτυο και μάλιστα από τη σύγχρονη εποχή. Μπορούμε να τους αναθέσουμε για το σπίτι κάποιες από τις ασκήσεις αυτοαξιολόγησης και τις γενικές ασκήσεις που προτείνει το λογισμικό. Με την καθοδήγηση του διδάσκοντος μπορούν να συνθέσουν τις επιμέρους εργασίες σε ένα κείμενο στον Επεξεργαστή του Κειμένου με τον τίτλο « Ο θεσμός της οικογένειας στην αρχαιότητα» με τις παρακάτω υποενότητες: Ο αθηναϊκός οίκος, Ρόλοι άντρα και γυναίκας, Ο γάμος, Τα παιδιά και οι δούλοι. Το κείμενο αυτό μπορεί να δημοσιευτεί στο μαθητικό περιοδικό ή να αναρτηθεί στο διαδίκτυο στην ιστοσελίδα ή στο ιστολόγιο του σχολείου.

Φύλλα Εργασίας ΦΥΛΛΟ 1 Ο ΟΙΚΟΣ: ορισμός οίκου, μέλη και ρόλοι αθηναϊκού οίκου, σχέσεις μεταξύ των μελών του οίκου Από την επιφάνεια εργασίας επιλέξτε τα λογισμικά και έπειτα το λογισμικό της Ιστορίας και κάντε κλικ στην 3η ενότητα με τον τίτλο: «Όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής». Στη συνέχεια ακολουθήστε την ακόλουθη διαδρομή: χάρτης πλοήγησης - όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής - ο θεσμός της οικογένειας. Διαβάστε το κείμενο που θα ανοίξει μπροστά σας και απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις (είτε σε ένα έγγραφο του Word, είτε αν δεν υπάρχει ιδιαίτερη εξοικείωση με το προηγούμενο πρόγραμμα σε ένα φύλλο χαρτί). Ποια η σημασία του όρου «οίκος» για τους πολίτες της κλασικής εποχής; Ποια είναι τα μέλη του μέσου αθηναϊκού σπιτιού; Ποιοι ήταν οι βασικοί ρόλοι που είχε μια οικογένεια; Όταν ένα ζευγάρι αποφάσιζε να παντρευτεί τι λάμβανε υπόψη, τον έρωτα ή το οικονομικό όφελος; Πώς ήταν οι σχέσεις των δύο συζύγων μεταξύ τους; Ποιες ήταν οι σχέσεις ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας; (ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά, ανάμεσα στα αδέλφια); Από το χάρτη πλοήγησης επιλέξτε τις γραπτές πηγές: α) Ένας Αθηναίος της κλασικής εποχής απευθύνεται στη σύζυγό του και β) Άντρας και γυναίκα στο πλαίσιο του οίκου και αφού διαβάσετε τις πηγές να εκφράσετε την άποψη σας σχετικά με τη σχέση του άντρα και της γυναίκας στο πλαίσιο του οίκου. Πιστεύετε ότι και σήμερα ισχύουν οι ίδιοι ρόλοι στο πλαίσιο μιας οικογένειας; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Προσθέστε λεζάντες στις παρακάτω εικόνες: ……………………………………………… ………………………………………………….

Φύλλα Εργασίας εταίρα παλλακίδα ΦΥΛΛΟ 2 Ασχολίες αντρών, θέση της γυναίκας, αγωγή κοριτσιών Από την επιφάνεια εργασίας επιλέξτε τα λογισμικά και έπειτα το λογισμικό της Ιστορίας και κάντε κλικ στην 3η ενότητα με τον τίτλο: «Όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής». Στη συνέχεια ακολουθήστε την ακόλουθη διαδρομή: χάρτης πλοήγησης - όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής - ο θεσμός της οικογένειας. Διαβάστε το κείμενο που θα ανοίξει μπροστά σας και απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις (είτε σε ένα έγγραφο του Word, είτε αν δεν υπάρχει ιδιαίτερη εξοικείωση με το προηγούμενο πρόγραμμα σε ένα φύλλο χαρτί). Με τι ασχολούνταν οι ελεύθεροι άντρες πολίτες και με τι οι δούλοι; Ήταν υποβαθμισμένη η θέση όλων των γυναικών, πλούσιων και φτωχών; Ποιες ήταν οι κύριες ασχολίες τους; Μπορούσε μια γυναίκα να μην έχει κύριο, δηλαδή να είναι τελείως ανεξάρτητη; Συμβουλευτείτε και τις παρακάτω γραπτές πηγές για τη θέση των γυναικών: Η γυναίκα στην Αθήνα της κλασικής εποχής και Η θέση των γυναικών κατά τον Δημοσθένη κάνοντας κλικ από το χάρτη πλοήγησης στο γραπτές πηγές. Υπήρχε διαφορά στην εκπαίδευση των κοριτσιών στην Αθήνα και τη Σπάρτη; 5. Στον παρακάτω πίνακα να συμπληρώσετε στη δεύτερη στήλη τις σημασίες των όρων: εταίρα παλλακίδα

Φύλλα Εργασίας Φύλλο 3 Ο γάμος, το διαζύγιο Από την επιφάνεια εργασίας επιλέξτε τα λογισμικά και έπειτα το λογισμικό της Ιστορίας και κάντε κλικ στην 3η ενότητα με τον τίτλο: «Όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής». Στη συνέχεια ακολουθήστε την ακόλουθη διαδρομή: χάρτης πλοήγησης - όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής - ο θεσμός της οικογένειας. Διαβάστε το κείμενο που θα ανοίξει μπροστά σας και απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις (είτε σε ένα έγγραφο του Word, είτε αν δεν υπάρχει ιδιαίτερη εξοικείωση με το προηγούμενο πρόγραμμα σε ένα φύλλο χαρτί). Ήταν σημαντικός ο θεσμός του γάμου; Πώς αντιμετώπιζαν τους άγαμους; Για ποιο λόγο έπρεπε κάποιος να παντρευτεί; Αναζητήστε στις εικόνες αυτή που έχει σαν θέμα την προετοιμασία του γάμου. Ποια ήταν η καταλληλότερη ηλικία για γάμο; Επιτρεπόταν η διγαμία; Ποιο ήταν το περιεχόμενο του νόμου του Περικλή για το γάμο; Βρείτε στο Γλωσσάρι τη σημασία του όρου εγγύη. Περιγράψτε σε ένα φίλο σας τις γαμήλιες τελετές στην αρχαία Αθήνα. Προσθέστε μια λεζάντα στην παρακάτω εικόνα: …………………………………………

Φύλλα Εργασίας Φύλλο 4 Τα παιδιά οι δούλοι Από την επιφάνεια εργασίας επιλέξτε τα λογισμικά και έπειτα το λογισμικό της Ιστορίας και κάντε κλικ στην ενότητα με τον τίτλο: «Όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής». Στη συνέχεια ακολουθήστε την ακόλουθη διαδρομή: χάρτης πλοήγησης - όψεις της καθημερινής ζωής στην Αθήνα της κλασικής εποχής - ο θεσμός της οικογένειας. Διαβάστε το κείμενο που θα ανοίξει μπροστά σας και απαντήστε στις ακόλουθες ερωτήσεις (είτε σε ένα έγγραφο του Word, είτε αν δεν υπάρχει ιδιαίτερη εξοικείωση με το προηγούμενο πρόγραμμα σε ένα φύλλο χαρτί). 1. Γινόταν διάκριση ανάμεσα στα γνήσια και τα νόθα παιδιά; 2. Υπήρχε διαφοροποίηση ανάμεσα στα κορίτσια και τα αγόρια και σε ποιους τομείς; 3. Τι ήταν η έκθεσις των βρεφών; Γιατί γινόταν; Πώς σας φαίνεται σαν μέτρο; 4. Να αντιστοιχίσετε τους όρους της στήλης Α με αυτούς της στήλης β: Α Β Απόλειψις αποπομπή γυναίκας από τον άντρα Έκπεμψις οικιακοί δούλοι Απελεύθερος επιστροφή γυναίκας στο πατρικό της σπίτι Αφαίρεσις εγκατάλειψη συζυγικής στέγης Επίκληρος η γυναίκα που έμενε χήρα Οικέται απελευθερωμένος δούλος

Κριτική Προβλήματα ενδέχεται να προκύψουν κατά την υλοποίηση του σεναρίου στην περίπτωση που οι μαθητές δεν χειρίζονται επαρκώς τον επεξεργαστή κειμένου και ενδεχομένως να χαθεί πολύτιμος χρόνος, οπότε συνιστάται η χρήση του έντυπου μέσου. Το σενάριο δεν δίνει πολλά περιθώρια αυτενέργειας των μαθητών λόγω και της μικρής ηλικίας των μαθητών. Αυτό μπορεί να αντισταθμιστεί με την ανάθεση δημιουργικών ασχολιών, όπως η δημιουργία κολάζ, η αναζήτηση εικόνων στο διαδίκτυο.

Βιβλιογραφία- Δικτυογραφία Σχολικό εγχειρίδιο, Αρχαία Ιστορία, Α΄ Γυμνασίου, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 2007, σσ. 75-77 Εκπαιδευτικό Λογισμικό Ιστορία α΄, β΄, γ΄, γυμνασίου, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Για περαιτέρω έρευνα δείτε τη βιβλιογραφία που προτείνει το λογισμικό.