ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ Δρ. Ιωάννα Γ. Καράλη

Τελικό Προϊόν ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΡΥΠΑΝΣΗ Πρώτες Ύλες Ενέργεια Αέριες Εκπομπές Θόρυβος Πρώτες Ύλες Ενέργεια Τελικό Προϊόν Στερεά Απόβλητα Υγρά Απόβλητα

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΙΑΣΚΕΨΕΙΣ/ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ Παγκόσμια Διάσκεψη της Στοκχόλμης Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ Διακήρυξη του Rio / Local Angeda 21 Παγκόσμια συμφωνία για οργανικούς ρυπαντές που παραμένουν στο περιβάλλον Γιοχάνεσμπουργκ Κυότο Aarhous Σύμφωνο της Κοπεγχάγης »,

ΑΕΙΦΟΡΟΣ ή ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (Sustainable Development) Ικανοποιούμε τις τρέχουσες ανάγκες μας, χωρίς να μειώσουμε τη δυνατότητα στις επόμενες γενιές, να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες. Local Agenda 21

Το υγιές περιβάλλον και η ανθρώπινη υγεία Βασικοί παράγοντες της Αειφόρου Ανάπτυξης είναι: Το υγιές περιβάλλον και η ανθρώπινη υγεία Σταθερή οικονομία που χρησιμοποιεί ενέργεια και πρώτες ύλες αποδοτικά Κοινωνικά και πολιτικά συστήματα που οδηγούν σε μία δίκαιη κοινωνία.

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το σύνολο των συνθηκών (φυσικών, χηµικών, βιολογικών, πολιτιστικών, κοινωνικών), οι οποίες είναι ικανές να επηρεάσουν τους ζωντανούς οργανισµούς και τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Henri Proglio 2007 ή Το σύνολο των φυσικών και ανθρωπογενών παραγόντων και στοιχείων που βρίσκονται σε αλληλεπίδραση και επηρεάζουν την οικολογική ισορροπία, τη ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΙΣΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Απαγορευμένες Αμίνες 2002/61/ΕC Ολοκληρωμένη Πρόληψη & Έλεγχος της Ρύπανσης-IPPC- Ανακοίνωση νέων ουσιών 79/83/EEC – 6ηΤροποποίηση 92/32/EEC – 7η Τροποποίηση ΝΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΚ –REACH- ΕΦΑΡΜΟΓΗ – 2008 96/61/ΕC ΣΕ ΙΣΧΥ ΕΛΛΆΔΑ-1999/2003 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 Οριακές τιμές αποχρ/τισμού Επικίνδυνες Ουσίες 67/548/EEC Αξιολόγηση Κινδύνου 93/67//EEC (νέα) 793/93 (σε ισχύ ) ΝΕΑ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΕΚ –REACH- ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ – 2005 Μάρκετινγκ & χρήση 76/769/EEC Ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση των επικίνδυνων παρασκευασμάτων 99/45/EEC Οδηγία-Πλαίσιο 2000/60/ΕΕ Ευρωπαϊκό μητρώο ρυπογόνων εκπομπών (EPER) -αριθ.2000/479/ΕΚ-

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 96/61/ΕC Ολοκληρωμένη Πρόληψη & Έλεγχος της Ρύπανσης-IPPC- (Integrated Pollution Prevention and Control) Πρόληψη και Αποφυγή Δημιουργίας Αποβλήτων (Καθαρές Τεχνολογίες, Πρώτες Ύλες) Μείωση των Εκπομπών με Εφαρμογή Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών Ανάκτηση/Ανακύκλωση Αποβλήτων Αποφυγή Μεταφοράς Ρύπων από τον ένα Αποδέκτη στον Άλλο (π.χ. Από Έδαφος σε Νερά) Αποδοτική Χρήση Ενέργειας Πρόληψη για Αποφυγή Ατυχημάτων Μεγάλης Κλίμακας Αποκατάσταση Χώρων Απόρριψης

ΟΔΗΓΙΑ 2002/61/EC -Απαγορευμένες Αρωματικές Αμίνες-

Όγκος Παραγωγής/Αποβλήτων R.E.A.CH REGISTRATION (ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ) EVALUATION(ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ) AUTHORISATION(ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗ) CENTRAL AGENCY DECISION (ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ) Αδειοδοτήσεις Όγκος Παραγωγής/Αποβλήτων Επικοινωνία Προμηθευτή-χρήστη Απαγορευμένα Χημικά/ Ασφαλή Υποκατάστατα Ταξινόμηση/ Επισήμανση ΣΕ ΙΣΧΥ: 10/2007 ΕΦΑΡΜΟΓΗ: 01/2008

REACH Registration ,Evaluation, Authorization of Chemicals Καταχώρηση, Αξιολόγηση, Αδειοδότηση των Χημικών Ουσιών Προστατεύει την υγεία και το περιβάλλον Αυξάνεται η διαφάνεια Ενισχύεται η ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Χημικής Βιομηχανίας Καλύπτεται το κενό σε πληροφορίες για την ασφάλεια των χημικών Ενημερώνονται Βιομηχανία-Έμπορος-Καταναλωτής και μπορούν να κάνουν τις επιλογές τους Προωθεί την Πράσινη Χημεία

Προϋπόθεση ότι συμπεριλαμβάνονται όλα τα χημικά που κυκλοφορούν

Το REACH προωθεί την Πράσινη Χημεία διότι είναι ο μόνος δρόμος για: Registration ,Evaluation, Authorization of Chemicals Καταχώρηση, Αξιολόγηση, Αδειοδότηση των Χημικών Ουσιών Το REACH προωθεί την Πράσινη Χημεία διότι είναι ο μόνος δρόμος για: Αντικατάστασή των επικίνδυνων χημικών ουσιών από άλλες μη επικίνδυνες. Αυξημένη χρήση ανανεώσιμων πρώτων υλών Μείωση αποβλήτων Πράσινα προϊόντα Ανάπτυξη νέων διεργασιών Ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

REACH ΤΟ ΟΡΑΜΑ Registration ,Evaluation, Authorization of Chemicals Καταχώρηση, Αξιολόγηση, Αδειοδότηση των Χημικών Ουσιών Το REACH όπως έχει ψηφιστεί πρόσφατα είναι ένα βήμα σημαντικό για τον έλεγχο των χημικών ουσιών. Περιβάλλον Κοινωνία Οικονομία ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΟ ΟΡΑΜΑ Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα προωθήσει την ομοιόμορφη ανάπτυξη των τριών πυλώνων που στηρίζεται η Βιωσιμότητα από την στιγμή που δεν περιλαμβάνονται όλα τα χημικά που κυκλοφορούν.

Η Χημεία μπορεί να δώσει τη λύση ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ

«Προλαμβάνω την ρύπανση στην πηγή και δεν την αντιμετωπίζω μετά Μία νέα Φιλοσοφία της Χημείας που βασίζεται στην Πρόληψη «Προλαμβάνω την ρύπανση στην πηγή και δεν την αντιμετωπίζω μετά τη δημιουργία της» Paul T. Anastas ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ

Green Chemistry Sustainable Chemistry Πράσινη Χημεία « ΠΡΑΣΙΝΗ ΧΗΜΕΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΟΣ ΣΥΝΟΛΟΥ ΑΡΧΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ Ή ΕΞΑΛΕΙΦΕΤΑΙ Η ΧΡΗΣΗ Ή Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΙΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ, ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ» Paul T. Anastas Green Chemistry Sustainable Chemistry

Στόχοι της Πράσινης Χημείας: Η μείωση επικίνδυνων ουσιών που σχετίζονται με προϊόντα και διεργασίες που είναι απαραίτητα όχι μόνο για την διατήρηση της Ποιότητας Ζωής που έχει πετύχει η κοινωνία μέσω της Χημείας αλλά και η περαιτέρω προώθηση των τεχνολογικών επιτευγμάτων της Χημείας κατά τρόπο βιώσιμο.

Στα εργαλεία της Πράσινης Χημείας Η επίτευξη των στόχων της Πράσινης Χημείας βασίζεται: Στα εργαλεία της Πράσινης Χημείας Στην υιοθέτηση και εφαρμογή των 12 Αρχών της Πράσινης Χημείας στην Βιομηχανία Στήριξη από την Πολιτεία, την Βιομηχανία και την Κοινωνία γενικότερα.

ΟΙ 12 ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Πρόληψη Οικονομία Ατόμων (Προϊόντων) Λιγότερο επικίνδυνες χημικές συνθέσεις Σχεδιασμός ασφαλέστερων χημικών προϊόντων Ασφαλέστεροι διαλύτες και βοηθητικά μέσα Σχεδιασμός για ενεργειακή αποτελεσματικότητα Χρήση ανανεώσιμων πρώτων υλών Μείωση ενδιαμέσων παραγώγων Κατάλυση Σχεδιασμός αποικοδομήσιμων προϊόντων Ανάλυση πραγματικού χρόνου για πρόληψη της ρύπανσης Ασφαλέστερη χημεία για την πρόληψη ατυχημάτων

Χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πρώτων υλών. Πράσινη Χημεία - Βιώσιμη Ανάπτυξη Χρησιμοποιεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πρώτων υλών. Οι τεχνολογίες που χρησιμοποιεί, για την παραγωγή των αγαθών που χρειάζεται ο άνθρωπος δεν βλάπτουν το περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία.

Οι Βιομηχανικές διεργασίες είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε : Πράσινη Χημεία - Βιώσιμη Ανάπτυξη Οι Βιομηχανικές διεργασίες είναι σχεδιασμένες έτσι ώστε : Να μην παράγονται απόβλητα ή/και Τα απόβλητα να ανακυκλώνονται Τα απόβλητα να βιο-αποικοδομούνται.

Πολυεπιστημονικότητα Χημικοί Χημικοί Μηχανικοί Περιβαλλοντολόγοι Μηχανικοί Περιβάλλοντος Μηχανολόγοι Πολιτικοί Μηχανικοί Αρχιτέκτονες Μηχανικοί Μηχανικοί ΤΕ Οικονομολόγοι Επιχειρηματίες

Βιομηχανικές Εφαρμογές Πράσινη Χημεία Βιομηχανικές Εφαρμογές (Case studies)

Υδροκινόνη + Πράσινη μέθοδος Κατάλυση Πράσινα οξειδωτικά

Ζεόλιθοι (Zeolites) Πράσινη Χημεία Αύξηση απόδοσης Επαναχρησιμοποείται Παρασκευή Κουμενίου - Mobil Αύξηση απόδοσης Επαναχρησιμοποείται Μη χρήση επικίνδυνων χημικών Λιγότερες πρώτες ύλες Πυριτικά και αργιλικά ιόντα Κρυσταλλική δομή Ομοιόμορφοι πόροι

Αδιπικό οξύ Ετήσια παραγωγή 2.500.000 τόνοι Musser, M. T. (2005), "Adipic Acid", Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley-VCH

''ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ'' ΠΑΡΑΓΩΓΗ Πούλος, τμ. Χημείας, παν. Πατρών Ι.Α Ρουσιάς, τμ. ΠΔΕ, ΤΕΙ Πειραιά

Πράσινη σύνθεση Γλυκόζη Αδιπικό οξύ Βιοκατάλυση Ανανεώσιμες πρώτες ύλες Μη τοξικές

Υλικά συσκευασίας ΙΝΕΣ Πολυμερή από βιομάζα: Πολυγαλακτικό οξύ (PLA) Ζύμωση Δ Καλαμπόκι Καταλύτης Films n PLA Υλικά συσκευασίας ΙΝΕΣ

Πολύ-υδροξυ-αλκυλεστέρες (PHA) Βιοαποικοδομήσιμο σε CO2 και H2O Διάλυμα γλυκόζης PHA Πλαστικό προϊόν Ζύμωση Βιοαποικοδομήσιμο σε CO2 και H2O

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΒΙΟΠΛΑΣΤΙΚΩΝ - ΠΕΤΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ Τμ. Χημείας, ΑΠΘ ΒΙΟΠΛΑΣΤΙΚΑ : PLA: πολύ-γαλακτικό οξύ PHA-G:PHA* από γλυκόζη PHA-Ο:PHA* από φυτικά έλαια PHA-BS:PHA* από ζαχαροπολτό ΠΕΤΡΟΧΗΜΙΚΑ ΠΛΑΣΤΙΚΑ: PS: Πολυστυρένιο LDPE:Χαμηλής πυκνότητας πολυαιθυλένιο PET:Τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο PP:Πολυπροπυλένιο *PHA: Πολύ-υδροξυαλκυλεστέρες

Πράσινη Χημεία ΒΙΟΜΑΖΑ Ένζυμα Βιοκαύσιμα Χημικά Πλαστικά Ίνες Διαλύτες Χρώματα Λάδια Ένζυμα ΒΙΟΜΑΖΑ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ

ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΣΥΝΘΕΣΕΙΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: 38

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΑΡΧΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: 39

Χρησιμοποιημένα διαλύματα Εάν χρειάζεται να γίνει απόρριψη των εργαστηριακών αποβλήτων… .ΤΟΤΕ… Επικίνδυνα απόβλητα Χημικά υπολείμματα Εργαστηριακά λύματα Χρησιμοποιημένα διαλύματα ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ-1- έναρξη ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ή ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ Είναι στερεό απόβλητο; ΝΑΙ ΝΑΙ ΝΑΙ Είναι χαρτί ή ηλεκτρονικός/ ηλεκτρολογικός εξοπλισμός; Μπορεί να γίνει ανακύκλωση ή επαναχρησιμοποίηση; ΟΧΙ ΟΧΙ Μπορεί να χαρακτηριστεί ως επικίνδυνο; (οβίδες αερίων, πιπίτες, στερεά χημικά, δοχεία με υπολείμματα ουσιών) Είναι στερεό εργαστηριακό απόβλητο και οδεύει προς απόσυρση, μέσω πρωτοκόλλου. ΟΧΙ ΟΧΙ Είναι στερεό εργαστηριακό απόβλητο προς απόσυρση, μέσω πρωτοκόλλου NO ΝΑΙ ΝΑΙ Το απόβλητο έχει κάποια ουσία που μπορεί να το χαρακτηρίσει επικίνδυνο απόβλητο; (τοξικό, ραδιενεργό, ισχυρό οξύ, ισχυρή βάση, εκρηκτικό, εύφλεκτο, οξειδωτικό) Ή Δεν ξέρω ΟΧΙ ΟΧΙ Τηρεί τα όρια λυμάτων και έχει 5 ≥ pH ≥ 12.5 ; Εξουδετέρωση ΝΑΙ Το απόβλητο είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΑΠΟΒΛΗΤΟ. ΒΛΕΠΕ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ-2- Το απόβλητο είναι εργαστηριακό λύμα και μπορεί να απορριφτεί από το αποχετευτικό δίκτυο 41

Το απόβλητο δεν είναι επικίνδυνο. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ-2- Μπορεί να γίνει κάποια διεργασία στο απόβλητο για να απενεργοποιηθεί η επικινδυνότητα του και να απορριφθεί; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως τοξικό, ραδιενεργό, εκρηκτικό, εύφλεκτο, οξειδωτικό; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως αλογονωμένος υδρογονάνθρακας; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως μη αλογονωμένος υδρογονάνθρακας; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως υδατικό διάλυμα τοξικού οξέος; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως υδατικό διάλυμα τοξικής βάσης; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως ειδικός διαλύτης; ΕΝΑΡΞΗ Το απόβλητο δεν είναι επικίνδυνο. Βλέπε διάγραμμα -1- Το απόβλητο είναι ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ ΑΠΟΒΛΗΤΟ. Γίνεται συλλογή, προσωρινή αποθήκευση και διάθεση σε ειδική εταιρεία για χειρισμό επικίνδυνων αποβλήτων ΝΑΙ ΟΧΙ Είναι απόβλητο από διαλύτη που μπορεί να ανακυκλωθεί; Είναι απόβλητο που χαρακτηρίζεται ως επικίνδυνο στερεό απόβλητο; ΒΛΕΠΕ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΑΠΟΡΡΙΨΗ (ΔΕΝΤΡΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ) ΒΛΕΠΕ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΔΙΑΛΥΤΩΝ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ Είναι απόβλητο που δεν αναγνωρίζεται σε ποια κατηγορία ανήκει;

ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΔΙΑΛΥΤΩΝ Οργάνωση της ανακύκλωσης σε ημερήσια βάση στο Εργαστήριο

ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΔΙΑΛΥΤΩΝ

Η ΦΕΡΟΥΣΑ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΓΗΣ WWF