Η Προοπτική Ανάπτυξης του Κυπριακού Τουρισμού μέσω των PPPs Αντώνης Πασχαλίδης Υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού 1

Τι είναι οι Συμπράξεις Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα; Τι είναι οι Συμπράξεις Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα; PPP’s: είναι ευρέως γνωστές, Partnership Private sector Public sector Απαιτήσεις Υπηρεσιών Παροχή Υπηρεσιών ΑΛΛΑ, όχι τόσο καλά κατανοητές! 2

Προσδιορισμός Συμπράξεων Δημοσίου – Ιδιωτικού Τομέα Κατανομή των πόρων, κινδύνων και αμοιβών/κερδών του κάθε μέρους Αποσκοπούν στην εξασφάλιση του σχεδιασμού, χρηματοδότησης, κατασκευής, διαχείρισης, λειτουργίας, συντήρησης δημοσίων υποδομών, και στην παροχή υπηρεσιών σε διαφόρους τομείς της εθνικής οικονομίας. 3

Τυπική Διάρθρωση Συμβολαίων Δημόσιος Τομέας Μετοχική Συμφωνία Ιδιωτικός Τομέας: Μέτοχοι Συμβόλαιο Κατασκευής Ανάδοχοι Υπεργολάβοι Συμβόλαιο Διευκόλυνσης Διαχείρισης Πιστωτική Δανειστές ΕΡΓΟ/ΥΠΗΡΕΣΙΑ Παραχώρησης Συμβόλαιο ΣΔΙΤ Πληρωμές Διαθεσιμότητας 4

Για την ιστορία Οι ΣΔΙΤ για υλοποίηση κοινωφελών έργων και υπηρεσιών είναι πολύ παλιά. Σήμερα οι Συμπράξεις έχουν υποκαταστήσει σε σημαντικό βαθμό το Πρόγραµµα Δηµόσιων Επενδύσεων. Πετυχημένος θεσμός των ΣΔΙΤ με εφαρμογή σε πολλές χώρες, με το Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής να ξεχωρίζουν σε αριθμούς και μεγέθη ΣΔΙΤ. Προτροπή: το μέγιστο ποσοστό δημοσίων έργων που γίνονται με Συμπράξεις να μην ξεπερνά το 12 – 15% αυτών. 5

Σήμερα Στην Κύπρο: Πρόσφατη προσπάθεια υλοποίησης έργων του Δημοσίου με τη μορφή των ΣΔΙΤ, Παραδείγματα: Ολοκλήρωση αεροδρομίων και κάποιων δημόσιων κτιρίων, Προώθηση κατασκευής και διαχείρισης των μαρίνων, του λιμανιού Λάρνακας, υπεραστικών δρόμων, κ.α. 6

Ποια είναι τα οφέλη τους1; Εκτός από τη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας των πόρων του δημοσίου: Περισσότερες και ποιοτικότερες υπηρεσίες ταχύτερα και στο αναμενόμενο κόστος (Υλοποίηση έργων εντός προϋπολογισμού και χρονοδιαγράμματος) Ορθολογικότερη κατανομή κινδύνων Την ενσωμάτωση της τεχνογνωσίας και καινοτομίας των μεθόδων του ιδιωτικού τομέα στο Δημόσιο 7

Ποια είναι τα οφέλη τους2; Προώθηση παραγωγικών επενδύσεων και αύξηση θέσεων εργασίας Πρόνοιες για συντήρηση/διατήρηση της αξίας του έργου Προώθηση έργων που δεν μπορεί να αναλάβει οικονομικά ο Δημόσιος τομέας Καλύτερος προγραμματισμός δαπανών – απελευθέρωση πόρων για άλλες αναπτυξιακές ανάγκες, ιδιαίτερα στους κοινωνικούς τομείς. 8

Κρίσιμοι παράγοντες για την επιτυχία των ΣΔΙΤ1 Η καταξίωση της Κύπρου ως τουριστικός προορισμός και οι δυνατότητες ανάπτυξης του τουριστικού της προϊόντος: αποτελεί κίνητρο για τους ιδιωτικούς φορείς για σύμπραξη με το δημόσιο σε έργα ανάπτυξης στον τουριστικό τομέα. Η προοπτική ανάπτυξης του τουριστικού τομέα στην Κύπρο μέσω ΣΔΙΤ ενισχύεται με τη διασφάλιση των ακόλουθων παραγόντων και προϋποθέσεων: - πολιτική βούληση για ανάπτυξη έργων με ΣΔΙΤ. - κατάλληλο νομοθετικό και οικονομικό πλαίσιο και διαφανείς διαδικασίες για ρύθμιση των ΣΔΙΤ και της ανάπτυξης σύνθετων τουριστικών προϊόντων. - επιλογή κατάλληλων έργων – έργα που να εντάσσονται σε ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό ανάπτυξης. 9

Κρίσιμοι παράγοντες για την επιτυχία των ΣΔΙΤ2 Ικανότητα του Δημοσίου να ανταποκριθεί θετικά στις πολύπλοκες συμβάσεις έργων με ΣΔΙΤ. Ανάγκη για οργανωτικές και διοικητικές αλλαγές του δημοσίου, ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και τεχνογνωσίας; Περιορισμένος αριθμός και μέγεθος ντόπιων επενδυτών και πελατειακής βάσης στην Κυπριακή αγορά συνιστούν αδυναμία. Ανάγκη για παροχή συμπληρωματικών κινήτρων για διαχείριση του κινδύνου αυτού; Ανάληψη ηγετικού ρόλου από το δημόσιο τομέα για χάραξη πολιτικής. Ύπαρξη θεσμοθετημένου φορέα που να παρέχει καθοδήγηση και να διοχετεύει τεχνικές γνώσεις στους εμπλεκομένους φορείς. 10

Τύποι Σύμπραξης μεταξύ Δημόσιου και Ιδιωτικού Τοµέα Επιλογή Χρηµατοδότηση Λειτουργία & Συντήρηση Εµπορικός κίνδυνος Κυριότητα στοιχείου Διάρκεια (έτη) Σύµβαση Υπηρεσιών 1 Δηµόσιο Δηµόσιο - Ιδιώτης 1- 2 Σύμβαση O & M 2 3 - 5 Παραχώρηση (ΒΟΤ/ΒΟΟΤ) 3 25 – 30 PFI 4 20 – 30 Αποεπένδυση Ιδιωτικοποίηση 5 - 11

Μορφές ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα στην Κύπρο1 Συνήθεις μορφές Συμπράξεων για στήριξη της ανάπτυξης έργων και υπηρεσιών τουριστικού περιεχομένου: Μέθοδος ΒΟΤ (Build – Operate – Transfer) Ελκυστική από μέρους του Δημόσιου τομέα. Εφαρμόζεται στην περίπτωση των αεροδρομίων, μαρίνων και λιμανιού Λάρνακας. Πρόταση από την Περιφερειακή Εταιρεία Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Λεμεσού και της Λευκωσίας ως ελκυστική μέθοδος για ανάπτυξη του Διεθνούς Συνεδριακού Κέντρου στη Λεμεσό και αναβάθμιση του Συνεδριακού Κέντρου Λευκωσίας, αντίστοιχα. Μέθοδος PFI (Private – Finance – Initiative) Καταβολή τέλους στον ιδιώτη από το κράτος για υπηρεσίες διαχείρισης. Ελκυστική μέθοδος όπου οι επενδύσεις στον τουριστικό τομέα δεν είναι τόσο προσοδοφόρες στον επενδυτή. 12

Μορφές ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα στην Κύπρο2 Περιφερειακές Εταιρείες Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Συμπράξεις Δημόσιου, Ιδιωτικού Τομέα και Τοπικών Αρχών. Θεωρούνται Οργανισμοί Δημοσίου Δικαίου. Ως εκ τούτου, θεωρούνται δημόσιοι φορείς και μπορούν να αναλάβουν το ρόλο του Δημόσιου τομέα σε μια σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Ως Οργανισμοί Δημοσίου Δικαίου, μπορούν να αντλήσουν ευρωπαϊκά κονδύλια για περιφερειακή ανάπτυξη. Ευρωπαϊκά Προγράμματα, Ερευνητικά Ευρωπαϊκά Προγράμματα Απαρτίζονται από συνεργασίες δημόσιου, ιδιωτικού τομέα, τοπικών αρχών ή και ακαδημαϊκών ιδρυμάτων: προσδίδεται ο χαρακτήρας της ΣΔΙΤ. Χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Κράτος. Προτάσεις στα πλαίσια των δύο Προγραμμάτων για ανάπτυξη τουριστικού έργου ή υπηρεσίας. Δυνατότητες συγχρηματοδότησης έργων τύπου ΣΔΙΤ ιδιαίτερα σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, από διαρθρωτικά ταμεία (π.χ, μέσω της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Πολιτικής η οποία δίδει έμφαση στην αναπτυξιακή πολιτική). 13

Μορφές ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα στην Κύπρο3 Ομάδες Τοπικής Δράσης Leader – Αναπτυξιακές Εταιρείες Έγκριση 4 Ομάδων Τοπικής Δράσης Leader στα πλαίσια του Άξονα 4: Leader του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης. Θεωρούνται μορφή συνεργασίας δημόσιου με ιδιωτικό τομέα λόγω της σύνθεσης και χρηματοδότησης τους από Ευρωπαϊκά και εθνικά ταμεία. Κατανομή κονδυλίων από το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης με βάση το στρατηγικό σχεδιασμό τους. Προώθηση ήπιας τουριστικής ανάπτυξης στην ύπαιθρο βάσει των στρατηγικών σχεδιασμών των Ομάδων. Σημειώνεται ότι ο στρατηγικός σχεδιασμός τους κινείται πάνω στην ίδια βάση με αυτό των Περιφερειακών Εταιρειών Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής. Συμπερασματικά, προβλέπεται ότι ο τουρισμός της υπαίθρου έχει καλές προοπτικές ανάπτυξης μέσω των Ομάδων Leader. 14

Μορφές ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα στην Κύπρο4 Σύνδεσμοι Ειδικών Τουριστικών Προϊόντων Ίδρυση συνδέσμων ειδικών προϊόντων με πρωτοβουλία του ΚΟΤ (π.χ. σύνδεσμος ιατρικού τουρισμού, τουρισμού ευεξίας, συνεδριακού τουρισμού, ειδικών ενδιαφερόντων, η Εταιρεία Αγροτουρισμού, Convention Bureau). Ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ του Δημόσιου και του Ιδιωτικού τομέα για προώθηση κοινών ενεργειών, μέτρων και πολιτικών για ανάπτυξη και προβολή του τομέα τους. Άτυπες Συνεργασίες Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα «Φορέας Ιδιωτικού Τομέα στον Τουρισμό» ο οποίος δραστηριοποιείται με πρωτοβουλία του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού. Για προώθηση αιτημάτων του ιδιωτικού τομέα και γενικότερων συμφερόντων του τουριστικού τομέα (με διαβουλεύσεις , εξάσκηση πιέσεων (lobbying). 15

Προοπτικές εφαρμογής ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα 1 Προτεινόμενα έργα στρατηγικής προτεραιότητας για υλοποίηση ως ΣΔΙΤ με βάση, κυρίως, την εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου: Υποδομές Αθλητικού Τουρισμού Κλάδος ψηλής προτεραιότητας με αυξημένο ενδιαφέρον. Η ΣΔΙΤ μπορεί να αφορά τον εκσυγχρονισμό/επέκταση/ εμπλουτισμό υφιστάμενων υποδομών ή τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων. Η υλοποίηση και λειτουργία μέσω ΣΔΙΤ προσφέρει πολύ ψηλής ποιότητας κατασκευαστικά έργα και λειτουργικά. Καταλληλότεροι τύποι ΣΔΙΤ: - μέθοδος PFI (Private – Finance – Initiative), - παραχώρηση τύπου ΒΟΤ, - άλλους μηχανισμούς σύμπραξης με την εκμετάλλευση υποστηρικτικών /συναφών εμπορικών δραστηριοτήτων από τον Ιδιωτικό τομέα. 16

Προοπτικές εφαρμογής ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα 2 Θαλάσσιες υποδομές Π.χ. μαρίνες, καταφύγια σκαφών αναψυχής. Οι ΣΔΙΤ στον τομέα αποτελούν πετυχημένη πρακτική διεθνώς. Καταλληλότεροι τύποι ΣΔΙΤ: - με παραχώρηση τύπου ΒΟΤ, - με άλλους μηχανισμούς σύμπραξης (π.χ. παραχώρηση της εκμετάλλευσης άλλων χώρων με πρόσθετες εμπορικές δραστηριότητες). 17

Προοπτικές εφαρμογής ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα 3 Υποδομές συνεδριακού τουρισμού προτεραιότητα της στρατηγικής τουρισμού. Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο Λεμεσού: - βάσει μελετών, θεωρείται μη βιώσιμη επένδυση και προβληματική η υλοποίηση αυτού μέσω ΣΔΙΤ, - αδυναμία δημόσιας χρηματοδότησης της κατασκευής του - μορφές ΣΔΙΤ υπό εξέταση: > μοντέλο PFI (Private – Finance – Initiative), ή και > παραχώρηση πρόσθετων κινήτρων. 18

Προοπτικές εφαρμογής ΣΔΙΤ στον τουριστικό τομέα 4 Μουσεία και χώροι έκθεσης παράδοσης/πολιτισμού Έλλειψη στις συγκεκριμένες υποδομές – συμβάλλουν στον εμπλουτισμό της τουριστικής εμπειρίας. Ανακαίνιση/επέκταση υφιστάμενων υποδομών με τη μορφή ΣΔΙΤ. Με αποκλειστική επιμέλεια του δημοσίου λόγω κοινωφελούς διάστασης. Προτεινόμενη μορφή ΣΔΙΤ: - μοντέλο PFI με πληρωμές από το δημόσιο και από περιορισμένες εμπορικές δραστηριότητες. Άλλα Έργα Ύπαρξη και άλλων έργων με περιθώρια ΣΔΙΤ για την ανάπτυξη και λειτουργία τους Παραδείγματα: θεματικά πάρκα, υποδομές τουρισμού υγείας, καζίνο, ανάδειξη διατηρητέων κτιρίων και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, χιονοδρομικά κέντρα, αστικές αναπλάσεις. 19

Συνοψίζοντας… Άνθηση στις Συμπράξεις Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα καθώς η οικονομική κρίση πιέζει τον κρατικό τομέα. Πλεονεκτήματα – Ευκαιρίες που προσφέρονται μέσω των ΣΔΙΤ: - το κόστος/δαπάνη των έργων δεν περιλαμβάνεται στο Εθνικό Χρέος - το ρίσκο μεταφέρεται στους Ιδιωτικούς φορείς - δημιουργία νέων σχημάτων συνεργασίας, βέλτιστων πρακτικών και νέας δυναμικής - απελευθέρωση αναξιοποίητου δυναμικού Πολλαπλά οφέλη στην οικονομία και στην κοινωνία: > Οφέλη για το δημόσιο τομέα, τους ιδιώτες επενδυτές, τους χρήστες των υπηρεσιών του Δημοσίου και τους πολίτες. 20