Μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία: τυπική ή ουσιαστική διαδικασία; Κ.Λ. Κατσιφαράκης Τομέας Υδραυλικής και Τεχνικής Περιβάλλοντος Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.

Η διπλωματική εργασία ήταν ένα από τα στοιχεία που παραδοσιακά ξεχώριζαν τις σπουδές του μηχανικού από τις υπόλοιπες. Έτσι λοιπόν θεωρήθηκε αυτονόητο ότι και οι μεταπτυχιακές σπουδές Πολυτεχνικών Σχολών θα περιλαμβάνουν εκπόνηση διπλωματικής εργασίας. Άλλωστε αυτός είναι ο κανόνας και διεθνώς, αν και υπάρχουν μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, στα οποία η διπλωματική εργασία δεν είναι υποχρεωτική.

Μέσα σε 9 χρόνια έχουν εκπονήσει μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία, 258 άτομα. Σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας: Οι διπλωματικές εργασίες είναι αποκλειστικά ατομικές (σε αντίθεση με τις προπτυχιακές). Τα θέματά τους οριστικοποιούνται τυπικά τον Μάιο Η εξέτασή τους γίνεται το φθινόπωρο.

Κοινή διαπίστωση των περισσοτέρων επιβλεπόντων είναι ότι το χρονικό διάστημα, το οποίο είναι διαθέσιμο για την εκπόνησή τους, είναι σχετικά μικρό. Ορισμένοι μάλιστα πρότειναν να υπάρχει και δεύτερη περίοδος παρουσίασης, τον Ιανουάριο του επόμενου έτους. Απόρροια περισσότερο αυτού του προβληματισμού (και λιγότερο των καταλήψεων) ήταν η εξέταση της τελευταίας σειράς διπλωματικών εργασιών (ΜΔΕ) τον Νοέμβριο του 2007. Άλλωστε ο νέος κανονισμός ορίζει απλώς ότι οι ΜΔΕ δεν θα κατατίθενται νωρίτερα από το 2ο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου.

Κατηγορία θέματος Αριθμός Διαχείριση υδατικών πόρων (ποσοτική και ποιοτική) 50 (19.38 %) Θαλάσσια μηχανική, ακτομηχανική, διαχείριση παράκτιας ζώνης 21 (8.14 %) Επεξεργασία λυμάτων 22 (8.53 %) Άλλα θέματα υδραυλικής (αντιπλημμυρική προστασία, δίκτυα ύδρευσης, επεξεργασία νερού, άρδευση- αποτίμηση νερού) 17 (6.59 %) Στερεά απόβλητα 9 (3.49 %) Συγκοινωνιακά έργα (περιβαλλοντικές επιπτώσεις- αντιμετώπιση) 30 (11.63 %) Περιβαλλοντικός - ενεργειακός σχεδιασμός κτηρίων και κτηριακών συνόλων 24 (9.30 %) Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (εκτός των εφαρμογών σε κτήρια) 12 (4.65 %) Περιβαλλοντικά γεωτεχνικά προβλήματα-τρόποι αντιμετώπισης 19 (7.36 %) Συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης Νομοθεσία για περιβαλλοντικά θέματα Χωροταξία-τοπική και τουριστική ανάπτυξη 13 (5.04 %) Διάφορα (εφαρμογές GIS, πολιτιστική κληρονομιά, κόστος-προγραμματισμός έργων, επιπτώσεις ειδικών έργων, οικονομικά θέματα, αισθητική τεχνικών έργων, κ.ά.)

Την μερίδα του λέοντος έχει η διαχείριση των υδατικών πόρων Την μερίδα του λέοντος έχει η διαχείριση των υδατικών πόρων. Φαίνεται όμως ότι όλα τα σημαντικά περιβαλλοντικά θέματα καλύπτονται ικανοποιητικά, με εξαίρεση την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η παρατήρηση αυτή νομίζω ότι μπορεί να χαρακτηρίσει και γενικότερα το μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, αφού η επιλογή του θέματος της ΜΔΕ προκύπτει ως συνισταμένη των επιστημονικών ενδιαφερόντων διδασκόντων και διδασκομένων.

Κριτήρια επιλογής θέματος Τα σπουδαιότερα κριτήρια είναι: 1. Το επιστημονικό ενδιαφέρον και η χρησιμότητα του θέματος της εργασίας 2. Ο βαθμός ευκολίας του θέματος 3. Η συνεργασιμότητα του επιβλέποντα (με βάση την εικόνα που δίνει στα μαθήματα) Νομίζω ότι, στατιστικά, το πρώτο κριτήριο έχει μεγαλύτερη βαρύτητα για τους μεταπτυχιακούς παρά για τους προπτυχιακούς φοιτητές.

Ποιότητα και βαθμολογική αποτίμηση των διπλωματικών εργασιών Ο συντελεστής βάρους της διπλωματικής εργασίας στον τελικό βαθμό είναι 25% (μάλλον υψηλός). Ο αντίστοιχος συντελεστής στις προπτυχιακές σπουδές του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών είναι 15.8%, αφού ο συνολικός αριθμός των μαθημάτων είναι 64 και η διπλωματική θεωρείται βαθμολογικά ισοδύναμη με 12 μαθήματα. Οι μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες βαθμολογούνται (όπως και οι προπτυχιακές) από τον επιβλέποντα και δύο συνεξεταστές. Οι βαθμοί είναι γενικά ψηλοί. Αυτό ως ένα σημείο είναι λογικό και αναμενόμενο, αφού ο φοιτητής έχει την ευκαιρία να κάνει τις απαιτούμενες διορθώσεις, ώστε να παραδώσει τελικά μια πολύ καλή εργασία. Από την άλλη μεριά, υπάρχει μια τάση επιείκειας, ιδίως από τους επιβλέποντες.

Γενικά η ποιότητα των ΜΔΕ είναι παρόμοια με αυτήν των προπτυχιακών διπλωματικών εργασιών, αν και ως προς την εμφάνιση ακολουθούν προσεκτικότερα τις σχετικές οδηγίες. Παρατηρούνται διαφορές ποιότητας μεταξύ ΜΔΕ, που οφείλονται σε διαφορές ως προς τη δυσκολία των θεμάτων, τις απαιτήσεις των διδασκόντων και βέβαια την προσπάθεια που καταβάλλουν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν σοβαρά τη ΜΔΕ, ορισμένοι όμως προσπαθούν να την ολοκληρώσουν στον μικρότερο δυνατό χρόνο και με τη μικρότερη προσπάθεια, είτε διότι έχουν βρει δουλειά, είτε διότι επείγονται να εκπληρώσουν τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις.

Κριτήριο αξιολόγησης Συντελεστής βάρους Συμβολή της εργασίας 15% Περιεχόμενο της εργασίας 45% Δομή της εργασίας Βιβλιογραφία 10% Προφορική παρουσίαση

Σχέση θέματος μεταπτυχιακής-προπτυχιακής διπλωματικής εργασίας Η διερεύνηση του θέματος αυτού περιέλαβε μεταπτυχιακούς φοιτητές, που είναι απόφοιτοι του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του Α.Π.Θ., αφού αυτοί παρέμειναν στο ίδιο επιστημονικό περιβάλλον. Εξετάσθηκε δείγμα 26 ΜΔΕ. Οι 15 εμπίπτουν σε διαφορετική θεματική κατηγορία Οι 10 εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία, αλλά έχουν αρκετά διαφορετικό θέμα 1 μόνο αποτελεί επέκταση της προπτυχιακής διπλωματικής εργασίας.

Δημοσίευση αποτελεσμάτων των ΜΔΕ Αποτελέσματα από ορισμένες ΜΔΕ έχουν περιληφθεί σε επιστημονικές δημοσιεύσεις. Εκτίμηση : το ποσοστό τους ξεπερνά το 20% του συνόλου. Αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, είναι πολύ σημαντικό, διότι πολλές ΜΔΕ έχουν εφαρμοσμένο-πρακτικό χαρακτήρα, που χωρίς να τις κάνει λιγότερο αξιόλογες, δεν οδηγεί σε επιστημονικές δημοσιεύσεις.

Τελικά σχόλια Η εκπόνηση μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας είναι οπωσδήποτε χρήσιμη και αποτελεί ουσιαστικό μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αν κάτι πρέπει να ρυθμισθεί διοικητικά, είναι η εξασφάλιση επαρκούς χρόνου για την ολοκλήρωσή της. Η αξία κάθε εργασίας εξαρτάται από τον εκπονούντα και τον επιβλέποντα. Κάθε σοβαρός και χρήσιμος θεσμός μπορεί να φαλκιδευθεί σε κάποιες περιπτώσεις. Αυτό όμως δεν αποτελεί λόγο κατάργησής του, αλλά μάλλον αιτία αναζήτησης τρόπων για την περαιτέρω βελτίωσή του