Νίκος Φραγκιάς Δάσκαλος τμήματος Μικρόβια Νίκος Φραγκιάς Δάσκαλος τμήματος

Αόρατος κόσμος Γύρω μας υπάρχουν μικροοργανισμοί που δε φαίνονται με γυμνό μάτι, όπως ιοί, βακτήρια, μύκητες κλπ. Ζουν παντού, στον αέρα, στο έδαφος, στο νερό και μέσα στο σώμα μας. Οι περισσότεροι είναι αβλαβείς, υπάρχουν όμως και βλαβεροί μικροοργανισμοί που τους λέμε παθογόνους. Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει μηχανισμούς που αντιμετωπίζει τους παθογόνους μικροοργανισμούς. ΌΧΙ όμως πάντα. Ως απόδειξη, ας δούμε με μικροσκόπιο τι περιέχει μια σταγόνα νερού.

Ο δεκάλογος της ατομικής υγιεινής Τα μικρόβια έχουν τον τρόπο να «τρυπώνουν» στον οργανισμό μας από διάφορες αφύλαχτες εισόδους (μύτη, στόμα, τραύματα κλπ). Για να προλαμβάνουμε τέτοιες καταστάσεις πρέπει να τηρούμε κάποιους κανόνες ατομικής υγιεινής. Ποιοι μπορεί να είναι αυτοί; Ας φτιάξουμε έναν 10λογο που να μας αντιπροσωπεύει.

Ατομική υγιεινή Γενικά ο άνθρωπος πρέπει να φροντίζει την καθαριότητα του σώματός του. Η ατομική καθαριότητα είναι βασικός παράγοντας για τη διατήρηση της υγείας του ατόμου και θεωρείται βασικό στοιχείο πολιτισμού.

Βασικοί κανόνες υγιεινής Μην ξεχνάμε ότι το σώμα μας δημιουργεί από μόνο του ρυπαρές ουσίες με αποτέλεσμα να εμποδίζεται η σωστή αναπνοή του δέρματος, μιας και φράζουν οι πόροι του από τις ουσίες αυτές. Βασική πηγή αυτών των ουσιών, για την ηλικία μας είναι ο ιδρώτας, ο οποίος αρχίζει να γίνεται περισσότερο λιπαρός (χαρακτηριστικό της εφηβικής ηλικίας). Για το λόγο αυτό, επιβάλλεται η συχνή καθαριότητα του δέρματος (μπάνιο), ώστε να διατηρείται και η υγεία του σε υψηλό επίπεδο. Πώς το πετυχαίνουμε αυτό;

Ένα σωστό μπάνιο πρέπει… Να γίνεται μετά από έντονη εφίδρωση, άσχετα αν έχει προκληθεί από σωματική εργασία, από αθλητική δραστηριότητα ή από θερμό κλίμα. Να χρησιμοποιούμε ζεστό ή χλιαρό νερό με σαπούνι για χαλάρωση και δροσερό για τόνωση. Ιδιαίτερη φροντίδα και σχολαστικότητα χρειάζεται…

…στα μαλλιά μας. Λούσιμο συχνό και κυρίως αν έχουμε λιπαρά μαλλιά …στα μαλλιά μας. Λούσιμο συχνό και κυρίως αν έχουμε λιπαρά μαλλιά. Το χτένισμα βοηθάει τον αερισμό του δέρματος και βοηθάει στην καλύτερη κυκλοφορία του αίματος στο δέρμα του κεφαλιού μας και στις ρίζες των τριχών. …στα αυτιά μας. Και τα αυτιά λερώνονται όπως το υπόλοιπο σώμα. Χρειάζονται λοιπόν και αυτά τη φροντίδα μας. Ιδιαίτερα οι βρωμιές που μπαίνουν προς το εσωτερικό, ενώνονται με το «κερί» του αυτιού, πρέπει να απομακρύνονται με ιδιαίτερη προσοχή (μπατονέτες). …στα χέρια μας. Μην ξεχνάμε ότι τα χέρια μας είναι το μέσο επαφής μας με το περιβάλλον μας. Με αυτά πιάνουμε διάφορα αντικείμενα, υλικά, ουσίες κλπ που μπορούν να μας μεταδώσουν μικρόβια και να εξαπλωθούν σε όλο μας το σώμα. Πρέπει να πλένονται με άφθονο νερό και σαπούνι συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά οπωσδήποτε πριν από κάποιο γεύμα, μετά από σωματική ανάγκη και πριν τον ύπνο. Όταν πλένουμε τα χέρια μας, μην ξεχνάμε να πλένουμε σχολαστικά και τα νύχια μας που μαζεύουν αρκετή βρωμιά. Επίσης μην ξεχνάμε να τα κόβουμε τακτικά και να τα διατηρούμε σε μικρό μέγεθος, όχι όμως σε υπερβολικά μικρό μέγεθος.

…στα πόδια μας. Η καθαριότητα των ποδιών επιβάλλεται όχι μόνο για λόγους υγιεινής, αλλά και για λόγους αισθητικής. Η αποσύνθεση του ιδρώτα των ποδιών δημιουργεί έντονη κακοσμία, η οποία είναι δυσάρεστη γενικά. Και αν δε σκεφτόμαστε τον εαυτό μας, τουλάχιστον ας σκεφτούμε τους γύρω μας. Η κακοσμία των ποδιών γίνεται εντονότερη την περίοδο της εφηβείας. Τα πόδια πρέπει να πλένονται κάθε φορά που βγάζουμε τα παπούτσια μας (κυρίως τα αθλητικά, που για το λόγο αυτό να αποφεύγουμε τα πάνινα και να αγοράζουμε δερμάτινα καλής ποιότητας). Καλό είναι στο σπίτι να φοράμε υποδήματα ελαφρύτερης μορφής (παντόφλες και όχι πλαστικές). Τα πόδια πρέπει να πλένονται οπωσδήποτε πριν τον βραδινό ύπνο και όταν δεν έχουμε κάνει μπάνιο πριν. Μετά το πλύσιμο των ποδιών, πρέπει να είμαστε σχολαστικοί στο σκούπισμά τους και κυρίως ανάμεσα στα δάχτυλα, γιατί το νωπό δέρμα ανάμεσα στα δάχτυλα γίνεται πολλές φορές εστία μυκήτων με τα γνωστά αποτελέσματα.

…στο στόμα μας. Μέσα στο στόμα αναπτύσσονται πολλά μικρόβια, τα οποία κυρίως προέρχονται από τα υπολείμματα των τροφών ανάμεσα στα δόντια. Επιβάλλεται λοιπόν σχολαστικό τρίψιμο των δοντιών με μέτρια οδοντόβουρτσα και οδοντόκρεμα. Η φορά της κίνησης της οδοντόβουρτσας να γίνεται πάνω κάτω και στο τέλος μην ξεχνάμε να τρίβουμε και τα ούλα και την πάνω επιφάνεια της γλώσσας μας (περίεργο, ε;). Ο καθαρισμός των δοντιών πρέπει να γίνεται τουλάχιστον μετά από κάθε γεύμα και οπωσδήποτε πριν το βραδινό ύπνο. Μετά το βούρτσισμα ξεπλένουμε με άφθονο νερό. …στα τριχωτά μέρη του σώματός μας. Μεγαλώνοντας παρατηρούμε να αυξάνεται η τριχοφυία μας. Επειδή η τρίχα λοιπόν συγκρατεί ιδρώτα και μικρόβια, χρειάζεται σχολαστική καθαριότητα η περιοχή της (μασχάλη κλπ). Περισσότερες λεπτομέρειες, σε μελλοντική ενότητα.

Τέλος… …μην ξεχνάμε ότι η ατομική υγιεινή περιλαμβάνει και άλλους παράγοντες όπως… η ενδυμασία, το νερό, η σωστή και ισορροπημένη διατροφή με σωστό ωράριο γευμάτων και τέλος η άθληση, η άσκηση, η ανάπαυση, η ψυχαγωγία και ο ύπνος.

Μύκητες Εμφανίζουν τεράστια ποικιλία και υπάρχουν παντού. Οι περισσότεροι βρίσκονται στο έδαφος και στα φυτά. Από μύκητα (Penicillium notatum) παράγεται η πενικιλίνη, το πρώτο αντιβιοτικό που ανακαλύφτηκε από τον Άγγλο γιατρό Αλεξάντερ Φλέμινγκ. Μια κατηγορία μυκήτων οι ζυμομύκητες προκαλούν τις ζυμώσεις και μετατρέπουν το μούστο σε κρασί, το γάλα σε τυρί κλπ.

Βακτήρια Είναι μικροοργανισμοί, μονοκύτταροι που προκαλούν κι αυτά λοιμώξεις, όπως οι ιοί. Τα βακτήρια προκαλούν πνευμονία, ουρολοίμωξη, μηνιγγίτιδα, αποστήματα και συνήθως ότι έχει πύον. Τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τα βακτήρια και σώζουν ζωές.

Βακτήρια σε μολυσμένο νερό Προκαλούν διάρροια και πυρετό. Οι άνθρωποι που δεν πίνουν καθαρό νερό κινδυνεύουν από δυσεντερία, τύφο, χολέρα κλπ. Ξεχωριστή κατηγορία αποτελεί η ελονοσία που προκαλείται από τσίμπημα μολυσμένων θηλυκών κουνουπιών.

Ιοί Είναι μικρότεροι από τα βακτήρια. Για να πολλαπλασιαστούν χρειάζονται ζωντανά κύτταρα και γι’ αυτό πολλές φορές χρησιμοποιούν τα ανθρώπινα τα οποία προσβάλλουν. Οι ιοί προκαλούν κρυολογήματα, γρίπη, ιλαρά, ερυθρά, AIDS κλπ. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν επίδραση στους ιούς.

Ιός γρίπης Είναι ιός που μεταλλάσσεται συνεχώς. Συνήθως έχει ήπια συμπτώματα, όμως σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να είναι και θανατηφόρα.

Πρόληψη και αντιμετώπιση ασθενειών Καλύτερα να προλαμβάνεις (πρόληψη) παρά να θεραπεύεις (θεραπεία), λένε οι γιατροί και δεν έχουν άδικο. Οι μεταδοτικές ασθένειες παρά την εξέλιξη της ανθρωπότητας, συνεχίζουν να υπάρχουν και να μας απειλούν. Οι κανόνες υγιεινής που μελετήσαμε δεν είναι αρκετοί για να μας προφυλάξουν. Πρέπει να συνδυαστούν με τον κατάλληλο εμβολιασμό. Τι είναι όμως τα εμβόλια;

Εμβόλια Όταν ένα μικρόβιο μπει στον οργανισμό μας, τότε ενεργοποιείται το ανοσοποιητικό μας σύστημα (άμυνα του οργανισμού μας) και δημιουργεί ειδικά κύτταρα (κύτταρα μνήμης ή αντισώματα) τα οποία έχουν την ιδιότητα να αναγνωρίζουν το μικρόβιο πλέον. Έτσι, όταν στο μέλλον το μικρόβιο ξαναμπεί στον οργανισμό μας, αυτός το αναγνωρίζει, το εξολοθρεύει και δεν μας προσβάλλει πλέον. Τα εμβόλια λοιπόν, δεν είναι τίποτ’ άλλο από ουσίες που περιέχουν εξασθενημένες μορφές του μικροβίου που δημιουργούν κύτταρα μνήμης για να αντιμετωπίσουν το μικρόβιο.

Αντιβιοτικά Είναι χημικές ουσίες που εμποδίζουν την εξάπλωση των μικροοργανισμών και εμποδίζουν την ανάπτυξη των μικροβίων. Αντίθετα με τα εμβόλια που χορηγούνται προληπτικά, τα αντιβιοτικά χορηγούνται αφού εκδηλωθεί η ασθένεια. Όπως και τα εμβόλια, έτσι και τα αντιβιοτικά είναι κατάλληλα για ορισμένα μόνο είδη μικροβίων. Δεν ξεχνάμε ότι τα αντιβιοτικά δεν αντιμετωπίζουν τους ιούς.